Алма Қыраубаева шығыстық Қисса-дастандар
жүктеу/скачать 1,39 Mb. Pdf көрінісі
|
| «Шаһнама» сюжеттері. «Шаһнама» сюжеттерінің қазақ
əдебиетіне келуінің тарихы əріде жатыр. ХІ ғасырда жа- зылған «Құтты білікте» (Баласағұни) «Шаһнама» кейіпкер- лері ауызға алынады. Ал ХІV ғасырдағы түрік поэзиясынан Фирдоуси танымал ақын болып көрінеді. Рүстем, Науша- руан, Фридундар айшықты, бейнелі сөздермен мақталады (Мысалы, «Махаббат намада»). Аса құрметпен аталады. «Шаһнаманың» Орта Азияға таралуына оның (1218-1215) əдебиеттегі «Шаһнамадан» түскен жарықты өшіруге тырыс- қан біздің кеңестік заманымыз болды. Əсіресе, 1836-1870 жылдардағы Ораз молда, 1886 ж. Сердалы, 1901 ж. Хасан молдалардың «Шаһнаманың» аударма – қазақша нұсқала- рын жазуы, Мұхаметжан Сералиннің «Айқаптағы» «Рүстем – Зорабы», т.б. көптеген еңбектер – «Шаһнаманың» қазақ арасында таралуының куəсі (Күмісбаев Ө., 1994). Фирдоусидың мыңжылдық мерейтойына байланысты «Шаһнаманың» қазақша нұсқасын жасаған Тұрмағамбет Із- тілеуов болды. Тұрмағамбеттің жырлауында 40 мың жол өлең қағазға түсіп, бір-ақ бөлімі – соның жартысына жуығы ғана «Рүстем-Дастан» деген атпен 1961 жылы басылып шық- қан болатын. Басылымның алғы сөзінде М.Əуезовтің оған қандайлық баға бергені əдебиетшілер қауымына белгілі. ХХ ғасырдың бас кезінде «Шаһнама» желілерін негіз етіп алған қисса-дастандар туады: «Шаһнама» сюжеттерінің ол қиссалармен қаншалықты нақты сəйкес келетіндігін өз ал- дына зерттеуді қажет ететін үлкен жұмыс деп білеміз. Қа- зіргі күнде олардың бас-аяғын жинақтап, жүйелеп, ауқы- мын, мазмұнын, бағыттарын білу мəселелері де атқары луға тиісті қыруар шаруалардың бірі. «Шаһнама» сюжеттерінің желісіне жақын келетін дас- тандарға: «Қисса Баһрам», «Еренғайып (Иранғайып) шаһ Ғаббас», «Мұңлық – Зарлық», «Шəкір – Шəкірат», т.б. жатқы- зуға болады. Бұлар 1986-1995 жылдары Ү.Сүбханберди- наның құрастыруымен екі рет жарық көрген. (Қисса дас- тандар. 1986; батырлық дастандар. 1995). жүктеу/скачать 1,39 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|