Алматы №1 (135) 2012
боп көмекші етістікті сабақтас құрмалас
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
| боп көмекші етістікті сабақтас құрмалас
сөйлемдер Сондықтан да Тәуке Россиямен қарым-қа- тынасын жақсартып, оған арқа с‰йемек боп, бірнеше рет әрекет еткен. Енді аламандық- ты тастап, бір кезде өзін өлімнен құтқарған нағашы жұртына қосылмақ боп, қасындағы ж‰зге таяу серіктерімен, бес жасар баласын алдына отырғызып, Г‰лбаһрам-Сұлтан-Бегім сұлуын ертіп жолға шыққан. Жаңа соққан ал- даспанын сынамақ боп, сұлтан шатырының алдында бір құшақ жас тобылғыны шапқылап тұрған. Бұл кезде Египетке Шығысынан мон- ғол шапқыншылары төнсе, он екінші ғасырда ұрыста жеңілгеніне қарамай, батыс жағы- нан таяу Шығысты әліде болса өзіне бағын- дырмақ боп, кресшілер шабуылға шыққан– ды (І. Есенберлин). Қимыл есімді сабақтас құрмалас сөйлем- дердің жасалу формаларына жинастырған мы- салдарымыздан мына бір жайды байқадық: Осы уақытқа дейін қимыл есімдерінің бағы- ныңқы сыңардың баяндауышы болу ‰шін, шылау, не шылау мәндес сөздермен т‰йдек- теліп келетіндігі айтылып келді. Бірақ қимыл есімдерінің м‰мкіншілігінің кеңдігі сонша- лық, олар кей ретте өздері тұрып та бағы- ныңқы сыңардың баяндауышы қызметінде жұмсала алады. Мұндай қабілет қимыл есімі- нің барлық тұлғаларына тән емес. Тек –ыс (–іс, –с) жұрнақты т‰рі ғана жеке тұрып сабақтас сөйлемнің бағыныңқы сыңарының баяндауышы болу м‰мкіндігіне ие. Ал –у (–ұу, –‰у) және –мақ (–мек, –бақ, –бек, –пақ, –пек) жұрнақты тұлғалары мұндай қасиетке ие емес. –ыс (–іс, –с) жұрнақты т‰рінің бұндай қабілетке ие екендігін профессор Қ. Есенов- тың еңбегінен де аңғарамыз: Абай Дәркем- байдың құшағынан жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|