Алматы 2011 Мұхитдин исаұлы мәҢгі мұҒжиза ислам мәдениеті мен білімін
жүктеу/скачать 1,61 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «ҚАРИҒА» СүРЕСІ
- «ТӘКӘСүР» СүРЕСІ
«АДИяТ» СүРЕСІ ِمي ِحَّرلا ِنم ْحَّرلا ِللا ِم ْسِب ًاحْب ُص ِتاَريِغُمْلاَف }2{ ًاحْدَق ِتاَيِروُمْلاَف }1{ ًاحْب َض ِتاَيِداَعْلاَو ِهِّبَرِل َناَسنِ ْلا َّنِإ }5{ ًاعْم َج ِهِب َن ْطَسَوَف }4{ ًاعْقَن ِهِب َنْرَثَأَف }3{ }8{ ٌديِد َشَل ِرْي َخْلا ِّب ُحِل ُهَّنِإَو }7{ ٌديِهَشَل َكِلَذ ىَلَع ُهَّنِإَو }6{ ٌدوُنَكَل }10{ ِرو ُد ُّصلا يِف اَم َل ِّص ُحَو }9{ ِروُبُقْلا يِف اَم َرِثْعُب اَذِإ ُمَلْعَي َلاَفَأ }11{ ٌريِب َخَّل ٍذِئَمْوَي ْمِهِب مُهَّبَر َّنِ
1. «Қатты ентігіп шапқан. 2. (Тұяғынан) от шығарған. 3. Таң сәріден шабуыл жасаған. 4. Тозаңдатып, шаңдатқан. 5. Сөйтіп жаудың ортасына шаңдата кірген аттарға серт. 6. Шын мәнінде адам баласы Раббысына тым көрсоқырлық етеді. 7. Шындығында ол, өзі де соған куә. 8. Сондай-ақ, ол байлықты өте жақсы көреді. 9. Ал олар білмей ме? Қабірдегілер қопарылып шығарылған кезде. 10. Көкіректегілер жарыққа шығарылған сәтте. 11. Сол күні Раббылары олар жайлы толық хабар алушы.
Түсу себебі «Адият» сүресі Мәдина кезеңінде түскен. Он бір аяттан тұрады. Аллаһ елшісі (с.а.с.) Кинанә тайпа-
369 Құран бақтары сына Мунзир ибн Амр әнсари деген кісіні қолбасшы етіп аз ғана атты әскер жіберген еді. Осыдан кейін Пайғамбарымызға бір ай бойы олардан ешбір хабар келмейді. Мұнафықтар «олар өлтірілді» деп сөз тара- тады. Міне, осы сүре олардың амандықтарын білдіріп, сүйіншілемек үшін түседі. Кейбір ғалымдар бұл сүрені меккелік сүреге жатқызады. Және сүренің тәсілі соған жатады. Өйткені, Меккеде түскен бірнеше сүре болашақта болатын уақиғаларды меңзейді. Осы аяттарда да мұсылмандардың дұшпандарға қалай шабуыл жасайтындықтарын айтып, болашақтағы жеңіс күндерге ишарат етіледі. Сүреде адамдардың кейбір мінез-құлықтары ай- тылып, олардың дүниеге деген құштарлықтары мен ақыретке бей-жай қараулары сыналады. Көкіректердегі ең құпия сырлардың да ап-анық белгілі болатын мақшар күні еске алынып, адамзаттың сол күнге қарай өздерін дайындау қажеттіліктерін айтып, насихаттайды. 1.
ا ًحْب َض ِتاَيِداَعْلاَو – «Қатты ентігіп шапқан». Аяттағы, حْب َض
– «дабх» – аттардың шапқан кезіндегі ен- тіккен дауыстары 407 .
ا ًحْدَق ِتاَيِروُمْلاَف – «Шапқан кезде тұяқтарынан от шығарған». Аяттағы ح ْدَق
– «қадх» – тұяқтардан от шығару мағынасына саяды. Бұл жерде атты әскерлердің қуаттылықтарын меңзеп тұр. 3.
ا ًحْب ُص ِتاَريِغُمْلاَف – «Таң сәріден шабуыл жасаған». Яғни, таң сәріден дұшпанына шабуылға шыққан атты әскерлер. 407 Тәфсирул-Бәғәуи, 8-том, 507-бет. 370 Мәңгі мұғжиза 4.
اًعْقَن ِهِب َنْرَثَأَف – «Тозаңдатып, шаңдатқан». 5. اًعْم َج ِهِب َن ْط َسَوَف – «Сөйтіп жаудың ортасына шаңдата кірген аттарға серт». Дұшпан әскерінің алда тұрғандарын бұза-жара ортасына кіріп, жайпап, жеңгендер 408
. Міне, осындай қуатты күштерге ант етейін!
6. ٌدوُن َكَل ِهِّبَرِل َنا َسنِ ْلا َّنِإ – «Шын мәнінде адам баласы
ген ырыс-нығметінің қадірін білмейтін, шүкіршілік ет- пейтін адам. Көрген нығметтердің қадірін біліп, қажетті міндетін орындамайды. Бәрін де ұмытып, басына кел- ген кейбір ауыртпалықтарды ғана ойлап, шағымданады да тұрады. Аяттағы ٌدوُنَك – «кәнуд» – сөзі нығметтердің қадірін білмейтін, ынсапсыз деген сөз. 7.
ٌديِه َشَل َكِلَذ ىَلَع ُهَّنِإَو – «Шындығында ол, өзі де соған куә». Яғни, адамның өзі де ынсапсыз, көрсоқырлық ет- кендігіне куә. 8. ٌديِد َشَل ِرْي َخْلا ِّب ُحِل ُهَّنِإَو – «Сондай-ақ оның байлыққа деген құмарлығы өте зор». Бұл аяттағы «хайыр» сөзі – «байлық» мағынасында келген. Аяттағы «шәдид» сөзіне де ғалымдар бірі – «сараң», бірі – «өте» деп екі түрлі мағына берген. Бірінші мағынасына сай, адамдар байлықты сөзсіз «хайыр» яғни, жақсылық деп ұғынып, жақсы көргендіктен қолдары сараң болып кетеді. Ке- лесі мағынасында пенде мал-даулетін өте қатты жақсы көреді. Дүние табуға келгенде алдына жан салмайтын дүниеқұмар, ашкөзге айналады. اًّم َج اًّب ُح َلاَمْلا َنوُّب ِحُتَو – 408
Тәфсирул-Бәғәуи, 8-том, 508-бет. 371 Құран бақтары «Сендер дүниені өте қатты жақсы көресіңдер» 409
ая- тында да осы мағына айтылған. Бір хадисте де: «Адам баласының екі сай толы алтыны болса, үшінші сайдың болғанын көксейді. Адамның қарнын топырақ қана толтырады. Бірақ, Аллаһ тәубе еткенді кешіреді» 410
, – дейді.
Аллаһ Тағала адамның жасаған жиіркенішті қылықтарын айтып қорқытқаннан кейін былай дейді: 9. ِروُبُقْلا يِف اَم َرِثْعُب اَذِإ ُمَلْعَي َلاَفَأ – «Ал олар білмей ме? Қабірдегілер қопарылып шығарылған кезде». Бұл аят- та
اَذِإ ُمَلْعَي َلاَفَأ – «Олар білмей ме?» – деу арқылы адам баласын қорқытып, есін жиғызу мақсаты байқалады. Яғни, байлықты өте жақсы көріп, сараңдық жасап, ырыс-берекенің қадірін білмей көрсоқырлық етеді де, ал оның жазасын тартпағаны ма сонда? Ендеше, қиямет күні қабірдегілер өре түрегеліп, сыртқа шығарылған кезде
411 .
10. ِ رو ُد ُّصلا يِف اَم َل ِّص ُحَو – «Көкіректегілер жарыққа
нәрсенің нәтижесі алынған кезде. Яғни, жүректерде құпия сақталған сырлар, ниеттер, мақсаттар егін тәрізді орылып, нәтижесі паш етілген кезде, сол көрсоқырлык еткен ынсапсыз адамдар өздерінің бұл дүниеде қалай өмір сүріп, не жасағандарын айқын аңғарады. 11. ٌريِب َخَل ٍذِئَمْوَي ْمِهِب ْمُهَّبَر َّنِإ – «Сол күні Раббылары олар жайлы толық хабар алушы». Әлемдердің Раббы Өзінің нығметтеріне көрсоқырлық қылған адамдардың не істегендерінен, әлбетте хабары бар. Ешбір нәрсесінен 409
«Фәжр» сүресі, 20. 410
Муслим. Зәкәт 116, 119; Тирмизи. Мәнәкиб 32, 64. 411
Тәфсирул-Бәғәуи, 8-том, 509-бет. 372 Мәңгі мұғжиза бейхабар емес 412 . Жан дүниесі мен сыртын түгелдей әу бастан-ақ біледі. Дәл сол күні барлығын өздеріне сез- діреді. Олар ұмытқанмен, Ол біледі. Аллаһ Тағала адамның әрбір жасаған амалдарының артындағы жасырын ниеттері мен еріктерін әу бастан біледі. Міне, соған қарай жаза немесе сый-сияпат береді. Сондай-ақ, осы аяттың сөздерінен тек Аллаһ Тағаланың білгеніне бола үкім берілмейтіндігі аңғарылады. Аллаһ Тағала адамдардың ерік пен ниеттерін бұрыннан-ақ білсе де, қиямет күні осы жасырын ниеттері сыртқа шығарылып, паш етіліп, әділдік таразысымен тарты- лып, жақсы-жаман екендігі анықталады. Ал, аяттағы «Сол күні Раббылары олар жайлы толық хабар алушы» деуі сол күні ғана хабары бола- ды деген сөз емес. Керісінше, сол күні амалдарының қарымы қайтарылады деген ұғым. Аллаһ Тағала қорқыту мақсатымен айтқан. Болмаса Ол олардың сыр- ларын сол күні де, бүгін де біледі 413
. «ҚАРИҒА» СүРЕСІ ِمي ِحَّرلا ِنم ْحَّرلا ِللا ِم ْسِب ُنو ُكَي َمْوَي }3{ ُةَعِراَقْلا اَم َكاَرْدَأ اَمَو }2{ ُةَعِراَقْلا اَم }1{ ُةَعِراَقْلا ِشوُفنَمْلا ِنْهِعْلاَك ُلاَب ِجْلا ُنوُكَتَو }4{ ِثوُثْبَمْلا ِشاَرَفْلاَك ُساَّنلا ْنَم اَّمَأَو }7{ ٍةَي ِضاَّر ٍةَشيِع يِف َوُهَف }6{ ُهُنيِزاَوَم ْتَلُقَث نَم اَّمَأَف }5{ 412
Тәфсирул-Бәғәуи, 8-том, 510-бет. 413
Толығырақ тәпсір үшін қараңыз: әр-Рази. әт-Тәфсирул-Кәбир, 32-том, «Адият» сүресі. 373 Құран бақтары ٌراَن }10{ ْهَيِه اَم َكاَرْدَأ اَمَو }9{ ٌةَيِواَه ُهُّمُأَف }8{ ُهُنيِزاَوَم ْتَّف َخ }11{ ٌةَيِما َح
1. «Зор уақиға. 2. Ол, зор уақиға не нәрсе? 3. Қариғаны, қорқыныштылығымен жүректерді есеңгіреткен сол бір қиямет пәлекетін сен қайдан ғана білмексің?». 4. Ол күні адам баласы ұшқан көбелектей болады. 5. Таулар түтілген жүндей болады. 6. Міне, сонда біреудің таразысы ауыр тартса. 7. Онда ол разы болатын бір тіршілікке енеді. 8. Ал енді біреудің таразысы жеңіл тартса. 9. Онда оның орны «Һауя» болады. 10. Ол Һауяның не екенін білесің бе? 11. Ол жалындаған от». Түсу себебі «Қариға» сүресі Меккеде түскен. Он бір аяттан тұрады. Қияметтің бір сипаты саналып, алғашқы аят- та кездескен сөз сүренің атауы болған. Бұл сүренің аты ғана емес, сонымен қатар сүренің негізгі мазмұны да саналады. Өйткені, сүренің барлығы қиямет пен оның қорқынышты халдері, һәм ақырет, оның қиын жағдайлары және сол жерде болатын үлкен оқиғалар мен жақсы, жаманның нәтижесі хақында хабар береді.
1.
ُةَعِراَقْلا – «Қариға». Қариға – «қараға» етістігінен шыққан. Бір нәрсеге қатты тию, зор дауыс шығару, есікті қағу, жүректі жарып жіберерліктей дүрсілдеу 374 Мәңгі мұғжиза тәрізді қорқыныш мағыналарын береді. Қиямет аса зор қорқыныштылығымен адамдарды есеңгіреткендіктен ُةَعِراَقْلا – «Қариға» деп аталған. Қиямет атауларының бірі
414 .
2. ُةَعِراَقْلا اَم – «Ол, зор уақиға не нәрсе?». Бұл жер- де оның қандайлығын сұрап тұрған жоқ, керісінше «Ол неткен аса қорқынышты соққы» деп қияметтің аса қиыншылығын меңзеп тұр. 3. ُةَعِراَقْلا اَم َكاَرْدَأ اَمَو – «Қариғаны, қорқыныш- тылығымен жүректерді есеңгіреткен сол бір қиямет пәлекетін сен қайдан ғана білмексің?». Саған не білдір- ді қариға-қиямет? Бұл аяттың осылайша қайталануында үлкен мән бар. Мұндай сұмдық пәлекетті, адам айтуға тілі жетпес қорқынышты адамзат, тіпті, пайғамбардың да өз ақылымен біле алмайтындығын білдіреді. Сондықтан да
ُةَعِراَقْلا – «қариға» сөзі үш рет қайталанған. Адам бала- сын сақтандыру мақсатымен айтылған. Сақтаныңдар! Алдарыңда күтіп тұрған қариға бар. Оның ақыл жетпес қорқыныштылығы сол – оны көрмейінше біліп, сезе алмайсыңдар. 4. ِثوُثْبَمْلا ِشاَرَفْلاَك ُساَّنلا ُنوُكَي َمْوَي – «Сол күні адамдар ұшқан көбелектердей болады». Аятта көбелек көпше түрде берілген. Яғни, түнде от жарығының айналасын- да әрлі-берлі тыным таппай ұшып, ақырында өздері отқа құлаған кәдімгі көбелектер. Осы арқылы қияметте адамдардың жағдайларының қандай болатындығын білдірген. Не істерін білмей қатты қозғалып, дел-сал болып, анда бір жүгіріп, мұнда бір жүгіріп «жаным 414
Тәфсирул-Бәғәуи, 8-том, 513-бет. 375 Құран бақтары қиналмаса болғаны» деп, безек қаққан қауқарсыз пенделердің халдері бейнеленген. Кейбір тәпсіршілердің көзқарасына қарай, осы жағдай адамдар қабірлерінен қорқа-қорқа шыққан кезінде болады. Сол күні адамдар естерін жинай алмай, қайта тірілгенін анық байқап, әрлі-берлі сапырылысқан көбелектерге ұқсайды. Өйткені, аяттағы «жайылған көбелектер» сөзінде, солардың от айналасында ұшып жүріп, ақырында жанып жерге түскені айтылады. Сол тәрізді сол күннің сұрапыл сұмдығынан адамдар дема- ла алмай, тыныстары тарылып, қорыққанынан талып қалатындықтары мен қалжырағандары аңғарылады. Бұл «Ұлы Сотқа» шақырған Сұрдың алғаш дауысынан рух- тарда болатын қорқынышты білдіреді. Сол шақыруды естіген кезде азғантай топтан басқаларының бәрі та- лып жерге құлайды. Екінші дауысты естіген шақта есін жиып, Сот алаңына қарай ұмтыла жүгіреді. 5. ِشوُفنَمْلا ِنْهِعْلاَك ُلاَب ِجْلا ُنو ُكَتَو – «Таулар түтілген жүндей болады». Таулар осындай күйге ұшыраса адамдардың хал-ахуалы қандай болмақ? Аяттағы نْهِع –
«иһн» – жүн, әсіресе әртүрлі жүндер деген сөз. شوُفنَمْلا
– «мәнфуш» – «түтілген жүн» болса, жермен-жексені шығып, диірменнен шыққан ұн тәрізді күйді білдіреді. Өйткені, таулар алдымен уатылып, сосын құмға айна- лады. Одан кейін бұлтқа ұқсап, «түтілген жүн» секілді болмақ. Ақырында сағымға айналады. Бұл жерде адамдар талып құлап, таулар желге ұшып, жер беті теп-тегіс болып, қияметтің келуінің бірінші кезеңі хақында баяндалды. Бұдан соң қайта тірілуден кейінгі екінші кезең суреттеледі. Адам- дар қабірлерінен тұрғызылып Сот алаңына қарай
376 Мәңгі мұғжиза жіберіледі. Бұл дүниеде жасаған істер Ұлы Соттың әділдік таразысында тартылады. Таразысы ауыр басып, жақсылықтары жамандықтардан көп болған адамдар жәннатқа лайық келіп, мәңгілік бақыттылық күйін ке- шеді. Таразысы жеңіл келген, яғни, бұл дүниеде жаман істер жасап, жамандықтары ауыр басқан адамдардың баратын жері Һауя болмақ. 6. ُهُنيِزاَوَم ْتَلُقَث ْنَم اَّمَأَف – «Міне, сонда біреудің таразы- лары ауыр тартса». Мақшарда адамның бұл дүниеде жасаған жақсылық пен жамандық амалдары таразыда тартылмақ. Қиямет күніндегі таразыны бұл дүниенің таразысы тәрізді ойлаудың ешбір жөні жоқ. Оның қандай екендігі бізге мүлде беймәлім. Бірақ, адам бала- сы жақсылық пен жамандықтарының бірі де ескерусіз қалмай тартылатын таразыға иман етіп, сенуі қажет. Кейбір тәпсіршілер де осы аяттардағы таразы- ларды ақыреттегі Аллаһ Тағаланың тұп-тура әділдігі деп түсіндіреді. Өйткені, адамдар таразыны әділдіктің рәмізі деп түсінеді. Аят пен хадистерде айтылған тара- зы да (дұрысын Аллаһ біледі) Илаһи әділдіктің рәмізі ретінде айтылса керек. Міне, таразылары ауыр басып, жақсы амалдары басым келген топтар. 7. ٍ
ةَي ِضاَر ٍةَشيِع يِف َوُهَف – «Онда ол, разы болатын бір тіршілікте болады». Бұдан кейін оған ешбір қайғы- қасірет жоқ. Мәңгі-бақи ризалық бағында, шаттық ая- сында, тіл жетпес бақыттылық күйін кешпек. Негізін- де таразылары ауыр басқандар бұл дүниенің өзінде де бақытты өмір сүреді. Өйткені, Аллаһ Тағаланың жарлығын орындап, харамнан бойын аулақ салған адамның ар-ожданы рахатқа бөленеді. Сондай-ақ он екі
377 Құран бақтары мүшесі де сау болмақ. Ақырет пен есеп күніне сенген- діктен де өлімнен қорықпай, біреудің ала жібін аттамай бейбіт өмір сүреді. Таразылары жеңіл келгендер бұл дүниеде бақытты ғұмыр кешіп жүрген тәрізді болғанмен бақытты емес. Өйткені, алдымен Аллаһ Тағала мен ақыретке сен- бегендіктен ар-ождандары қашанда да мазасыз күй кешеді. Себебі өлімге деген қорқыныш әрі кейбір жақындарынан айырылу қайғысы, олардың рухтары мен ой-санасын ағашқа түскен құрттай жеп бітіреді. Сырт- тай бақытты тәрізді көрінгенмен, іштей аласапыран күй кешіп, қашанда да абыржып тұрады. Сондықтан олар жаһаннам өмірінің азабын бұл дүниеде жүріп-ақ тарта бастайды. Бұл өмірде жүргенде-ақ дінсіздіктің түпсіз шұқырына түсіп, өмір бақи содан шыға алмай жанта- ласып пенделік шырмауы мен соқыр сенімнің жетегіне ілесіп кетеді. 8. ُهُنيِزاَوَم ْتَّف َخ ْنَم اَّمَأَو – «Ал, енді біреудің таразысы жеңіл тартса». Сауабы болмаған яки күнәлары ауыр басып, сауаптары жеңіл келген топқа жататын адам болса: 9.
ٌةَيِواَه ُهُّمُأَف – «Онда оның орны «Һәуия» болады». Яғни, мәңгі бақи тұрақталатын жері, паналайтын жұрты – Һауия болмақ. Баратын жер, басатын тауы қалмай, жәһаннамның құзына құлайды 415
. Аятта «Оның анасы – Һауия болады» деген. Ана – баланың паналайтын, қорыққан кезінде тығылатын құшағы болғандықтан, Аллаһ Тағала жәһаннамға «Уммуһу» яғни, «Оның ана- сы» деп ат берген. Сондықтан жаһаннам қатты қорыққан күнәкарларды анасы тәрізді омырауын ашып, өзіне тар- 415 Тәфсирул-Бәғәуи, 8-том, 513-бет. 378 Мәңгі мұғжиза тады. Кейбір тәпсіршілер «Һауияны» жаһаннамның бір аты дейді. Түбі терең шұқыр болғандықтан оны осылай атаған.
10.ْ هَيِه اَم َكاَرْدَأ اَمَو – «Оның не екенін білесің бе?». Яғни, «Һауияның не екенін сен қайдан білесің?». «Сен оның қаншалықты қорқыныштылығын білесің бе?» де- ген сөз. Аяттағы бұл сауал Һауияның адам айтқысыз қорқынышты екендігін білдіру үшін айтылған 416
. 11.
ٌةَيِما َح ٌراَن – «Ол жалыны аса күшті қайнаған от». Аяттағы «Хәмия» – қызуы аса зор от деген сөз. Оның қызуына ешбір жан шыдай алмас. «ТӘКӘСүР» СүРЕСІ ِمي ِحَّرلا ِنم ْحَّرلا ِللا ِم ْسِب }3{ َنوُمَلْعَت َفْو َس َّلاَك }2{ َرِباَقَمْلا ُمُتْرُز ىَّت َح }1{ ُرُثاَكَّتلا ُمُكاَهْلَأ َّنُوَرَتَل }5{ ِنيِقَيْلا َمْلِع َنوُمَلْعَت ْوَل َّلاَك }4{ َنوُمَلْعَت َفْوَس َّلاَك َّمُث ِنَع ٍذِئَمْوَي َّنُلَأ ْسُتَل َّمُث }7{ ِنيِقَيْلا َنْيَع اَهَّنُوَرَتَل َّمُث }6{ َمي ِح َجْلا }8{ِميِعَّنلا Мағынасы: 1. «Дүниелеріңнің көптігі сендерді алдандырды. 2. Қабірге барғандарыңа дейін. 3. Әсте олай емес. ( Өткінші дүние қызығына алдану дұрыс емес, сақтаныңдар) Болашақта білесіңдер. 4. Иә, иә! Болашақта білесіңдер. 5. Сақтаныңдар бұдан! Егер анық білген болсаңдар, бұлай жасамас едіңдер. 416 Уәһбә Зухәйли. әт-Тәфсирул-мунир, 15-том, 772-773-бет. 379 Құран бақтары 6. Сөзсіз жаһаннамды көресіңдер. 7. Иә, иә оны сөзсіз көздеріңмен көресіңдер. 8. Сосын сол күні әрбір нығметке есеп беріп, сұраласыңдар». Меккеде түскен бұл сүре сегіз аяттан тұрады. Сүре аты алғашқы аятта алынған. Адамдардың өткінші дүниеге салынуының мағынасыз екендігін және ол адам жаратылысының негізі мен биік мақсаттарына кедергі келтіретіндігін айтады. Тәпсірі 1.
ُرُثا َكَّتلا ْمُكاَهْلَأ – «Дүниелеріңнің көптігімен мақтанып, тәкаппарлану сендерді алдандырды». Аяттағы رُثا َكَّتلا –
көкіректік байлықтың көптігі, мансап, шен-шекпен- мен мақтану түрінде де болуы мүмкін 417
. Аяттағы бұл сөз кімге және қандай адамдарға айтылғаны белгісіз. Сондықтан, бұл сөз жалпы дүниеге беріліп, ақыретін ұмытқан жандарға айтылса керек 418 .
шісі (с.а.с.) «Тәкәсүр» сүресін оқып жатқанда жаны- на бардым. Ол: «Адам баласы «малым, малым!» дей- ді де тұрады. Алайда, ей, адам баласы! Сенің жеп тауысқаныңнан, яки киіп тоздырғаныңнан не болмаса садақа бергеніңнен әлде жинағаныңнан өзге малың бар еді?» 419
– деді. 417
Уәһбә Зухәйли. әт-Тәфсирул-мунир, 15-том, 780-781-бет. 418
Тәфсирул-Бәғәуи, 8-том, 517-бет; әс-Сағди. Тәйсирул- Кәримир-Рахмән, 5-том, 433-бет. 419 Муслим. Зуһд 3,4; Тирмизи. Зуһд 31, Тәфсиру Сурә 102. 380 Мәңгі мұғжиза 2.
َرِباَقَمْلا ْمُتْرُز ىَّت َح – «Қабірге кіргендеріңе дейін». رِباَقَمْلا – «мақабир» – мақбара сөзінің көпше түрі. «Қабірге кіргендеріңе дейін» аятына тәпсіршілер үш түрлі мағына берген: Біріншісі: Молшылықтарыңды айтып тәкаппарланып, мақтану сендерді алдандырды. Сендердің Аллаһ Тағалаға мойынсұнып, Оның аза- бынан сақтану үшін жасалатын жемісті амалдарыңа кедергі жасап, көздеріңді бояғаны сонша – тірілерді мақтаумен ғана шектелмей, қабірлердегі өлілерді са- нап, солармен мақтануға дейін бардыңдар. Қабірлерді зиярат етіп, аталары мен батырларының атақтарымен мақтану емес, керісінше мазардан ғибрат алып, адамның өз-өзіне келіп, қызуы қатты оттан сақтану жолдарын қарастырып, көркем амалдар жасаулары қажет еді. Екіншісі: Тәкәсур, яғни, дүниеге деген құмарлық, мал, бала-шағаларыңның көптігімен мақтанып тәкаппарлану сендерді дандайсытты. Осылайша ұйқылы-ояу ғұмыр кешіп, ояна алмай ақыр соңында қабірге көмілуге қадам бастыңдар. Яки, өлім таяғанға дейін жандарың шыққанша ғұмырларыңды дүние табуға сарп етіп, текке ойнап-күліп, алтын уақыттарыңды ысырап еттіңдер. Ақыреттерің үшін ешқандай қам жасамадыңдар. Бар-жоғы дүние мен ұрпақ көбейтуді ойлап, сағым қудыңдар. Ақырында міне енді өлім ау- зына тақап, ажал келіп, көмілгелі жатырсыңдар. Ен- деше, бұдан кейін бәрі де кеш, ей, қамсыз ғұмыр кеш- кен бейбақтар! Сендер енді өздеріңді құтқара алмай, жаһаннамды терең бойлайсыңдар. Үшіншісі: Хазіреті Әли: «Біз «Тәкәсүр» сүресі түскенге дейін қабір азабы хақында күмәнданып 381 Құран бақтары жүрген болатынбыз» 420
, – дейді. Ендеше аятты «қабір азабын тартқанға дейін» деп түсінген жөн. Мәудуди: «Яғни, сендер өмірлеріңді дүниеге құмарлық, мал, ұрпақ көптігімен мақтану арқылы түгестіңдер. Тіпті ақырғы демдеріңе дейін осы түсініктен құтыла алмайсыңдар» – деп түсіндіреді. Бұл аяттарда адамдардың мал мен ұрпақ көбейту үшін бір-бірлерімен бәсекелесуін және көздері жұмылғанша нәпсілерін осы құмарлықтарынан арылта алмағандықтарын кінәлайды. Бұдан кейінгі аяттарда жақында өздеріне айтылған ақыреттік жауапкершіліктің айқындалып, сол күні өздеріне берілген дүние нығметтерінің есебі сұралатындығы айтылады. 3.
َنو ُمَلْعَت َفْو َس َّلاَك – «Әсте олай емес. (Өткінші дүние қызығына алдану дұрыс емес, сақтаныңдар) Болашақта білесіңдер». Бұл – ескерту 421
. Ей, адамдар! Іс олай емес, сақтаныңдар. Қабірге дейінгі молшылықтарыңмен мақтанып, босқа уақыт өткізбеңдер. Адамдардың қабірде қайта тірілетінін ұмытып, осы дүниедегі аса маңызды міндетті естен шығарып, болмайтын нәрселерге алданып, малдарыңның көптігімен мақтану саналы жандарға жараспайтын қылық. Негізінде, шындық сендер ойлағандай емес. Жақында білесіңдер. Қандай бейқам күй кешкендеріңді һәм мына халдеріңнің ақыры неткен жаман екендігін көргендеріңде бір-ақ түсінесіңдер. 4.
َنو ُمَلْعَت َفْو َس َّلاَك َّمُث – «Иә, иә, болашақта білесіңдер». Бұл – алдыңғы ескертуден кейін артынша келген, екін- 420
Тирмизи.Тәфсиру Сурә, 102, 2. 421
Тәфсирул-Бәғәуи, 8-том, 517-бет; әс-Сағди. Тәйсирул- Кәримир-Рахмән, 5-том, 434-бет. 382 Мәңгі мұғжиза ші бір ескерту. Мақсат – қаттырақ қорқыту. Сендерге ажалдың ажырамас құрығы киілгенде, өлімнің тіл жетпес қорқынышы көрінгенде мал-дәулеттеріңнің молшылығымен мақтанудың қандай екендігін көресіңдер. Үшінші аятты Ибн Аббас: «Қабірде сен- дерге келетін азапты көресіңдер» – деп, төртінші аят- ты: «Ақыретте сендерге келетін азапты көресіңдер» деп тәпсірлейді. 5.
ِنيِقَيْلا َمْلِع َنوُمَلْعَت ْوَل َّلاَك – «Сақтаныңдар бұдан! Егер анық білген болсаңдар бұлай жасамас едіңдер». Аяттағы «яқин» сөзі шәксіз, күмәнсіз білінген анық ілім мағынасында берілген. Кейбір тәпсіршілер نيِقَيْلا
– «Яқин» сөзін өлім деп түсіндіреді. Яғни, өлімді білу, яки өлім ілімі, өлім арқылы ақыреттегі жазаны білген болсаңдар деген сөз. Осы мағынаға қарай адамдардың өлімді білуі үш сатыдан тұрады: Бірінші: Әрбір саналы жан өзі тәрізді пенделердің өліміне зер салу арқылы бір күні өзінің де өлетінін сөзсіз біледі. Бұл – ِنيِقَيْلا َمْلِع – «илмәл-яқин» сатысы. Екінші: Өлім аузында жатып, ажалына санаулы сәттер қалғанда періштелерді айқын көру арқылы өлімнің хақтығын біледі. Бұл – «айнәл-яқин» сатысы. Үшінші: Анық өлім, ажал құшқан сәттегі өлімді білуі. Бұл – «хаққал-якин» сатысы. Иә, аятта айтылғандай, адам баласы ертеңгі күнінің ақыры не боларын айқын білгенде бейқам өмір сүрмес еді. Бұл дүние – амал кезеңі. Осы өткінші кезеңді жет- кілікті бағалай алмағандардың ақыры өкініш бұл қасірет мысалмен берілген: Бірде жолаушылар қараңғы бір жерден өтеді. Өтіп бара жатып, қайта-қайта аяқ астындағы тастарға 383 Құран бақтары сүріне береді. Кейбіреулері осы жолдан тезірек өтуді ойлап, аяқтарын алшаң басып жылдам өте шығады. Кейбіреулері әлгі тастарды қызық көріп қалталарына, қоржындарына салып, алып кетеді. Сосын сол қараңғы жерден шыққан кезде әлгі адамдар қолдарындағы таста- рын қараса, аса бағалы тастар екен. Сол кезде екі жақ та қатты өкініп, «аһ» ұрады. Тасты алғандар: «Шіркін-ай! Неге көбірек алмадым екен?» деп мұңайса, алмағандар: «Қап, әттеген-ай?! Тым құрыса біреуін қалтама сала салсамшы!» деп қайғырады. Міне, қиямет күні адамдардың жағдайы дәл осы- лай болмақ. Көркем амал жасағандар «Неге көбірек амал жасамадық екен?» десе, ешбір амалы жоқтар: «Тым құрыса бір амал жасағанымда ғой!» деп өкінеді. Сондықтан, адам баласы ақыретін мәңгілік жастыққа айналдыруға тырысулары қажет. Дүниенің жалған қызығына алданып, өмірін қор етпегені дұрыс. Өйткені, бұл жалған дүние сайран салу мекені емес, болашағы үшін дайындық орны. «Сират» (қыл көпір) тек қана әзірлігі бар пенделерді ғана өткізе алады. 6.
َمي ِح َجْلا َن ْوَرَتَل – «Сөзсіз жаһаннамды көресіңдер». Бұл жаһаннам алдыңғы сүредегі «Һауя» (шұқыр) деп аталатын қайнаған от. Ғалымдар осылай тәпсірлеген. 7. ِنيِقَيْلا َنْيَع اَهَنْوَرَتَل َّمُث – «Иә, иә оны сөзсіз көздеріңмен көресіңдер». Осы аяттарда алдымен дүниеге деген құмарлықтың опасыздығы айтылған соң, ақырет азабы мен жауапкершілік тағы да бір-бірін қуаттаған аяттар- мен баяндалады. 9. ِ ميِعَّنلا ْنَع ٍذِئَمْوَي َّنُلَأ ْسُتَل َّمُث – «Сосын сол күні әрбір нығметке есеп беріп сұраласыңдар». Аяттағы «Найым» 384 Мәңгі мұғжиза – барлық нығметті қамтиды. Өмір, денсаулық тіпті іш- кен бір жұтым су да осы ырыс-берекеге жатады. Бұл аяттағы «суммә» (сосын) сөзі жаһаннамға қойғаннан кейін, сұраққа алынады деген сөз емес. Негізгі мағынасы: «Сосын осы хабарды да сендерге жеткізудеміз. Сендер осы нығмет хақында есеп- ке тартыласыңдар» мағынасында берілген. Яғни, осы сұрақтың илаһи әділдік соты құрылған кезде сұралатыны меңзеліп тұр. Аллаһ елшісі (с.а.с.) бірде сахабаларымен бірге бір құрма жеп, су ішкен кезде, «Бізді тойғызып, суға қандырған және мұсылман қылған Аллаһ Тағалаға хамд, мадақ айтамын» деп, шүкіршілік етіп, осыған ишарат еткен. Тәпсіршілер осы сүренің ақырындағы осы сөздің кәпірге де, мұсылманға да, пасыққа да, салиқалы жанға да, барлық адамдарға тиісті сөз екендігін келтіреді. Иә, күллі адам баласы ақыретте өзіне берілген әрбір нығметтен сұралады. Бір жұтым су болса да оның ақыретте есебін беру аса қиын. Бірде Аллаһ елшісі екі серігімен Әбу Айып әл- Әнсаридың үйіне қонаққа келеді. Әйелі қарсы алып: «Қош келдіңдер, Пайғамбарым және серіктері» деп құрақ ұшады. Осы кезде Айып келіп бір бас құрма кесіп алады. Аллаһ елшісі: «Оны біз үшін кестің бе? Дайыны да болар еді ғой» дейді. Айып болса: «Пайғамбарым! Һәм құрғақ құрмадан, һәм шала піскенінен және жаңа піскенінен ауыз тиюіңізді қалап едім» – деп жауап қатады. Сосын сахаба Айып бір лақ сойып жарты- сын отқа қақтап, жартысын асып, Пайғамбарымызға табақ тартады. Аллаһ елшісі лақтың етінен аздап алып, иленген қамырдың үстіне қойып: «Айып! Мы-
385 Құран бақтары наны Фатимаға апарып бер. Ол бірнеше күннен бері мұндай тамақ жемеген еді», – дейді. Айып та оны дереу Фатимаға апарып береді. Пайғамбарымыз екі серігімен бірге дастарқан басында отырып, тамақтан дәм тата- ды. Бір кезде Ақырғы Пайғамбар: «Нан, ет, құрма, әлі толықтай піспеген құрма, жаңа піскен құрма» деген кезде көздері жасаурап сала береді. «Нәпсім құдіретті қолында болған Аллаһ Тағалаға ант етейін, міне, мынау сұралатын нығметтерің». Аллаһ Тағала: «Сосын сол күні әрбір нығметке есеп беріп, сұраласыңдар», – дейді. Міне, бұл қиямет күні сұралатын нығметтерің». Бұл са- хабаларына өте ауыр тиеді. Осы кезде Пайғамбарымыз: «Тамақтан дәм татар алдында «Бисмиллаһ» деңдер. Тойған кездеріңде де, «Бізді тойғызып, нығметтер бер- ген және мол шарапатын төккен Аллаһ Тағалаға хамд, шүкіршілік еттім» деңдер. Өйткені, осы сөз есеп беруге жетеді», – дейді 422 .
жүктеу/скачать 1,61 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|