Алматы 2013 Рецензенттер: Алибеков С. Т
) Даудың халықаралық сипаты
жүктеу/скачать 2,59 Mb.
|
Халықаралық жеке құқық лекция
| 2) Даудың халықаралық сипаты. ХХ ғ. басында пайда болған француз доктринасына сәйкес, арбитраждың халықаралық сипаты даудың табиғатына байланысты анықталады. Осылайша, егер арбитражбен қаралатын дауда халықаралық сауда мүдделері көзделген болса,Францияның іс жүргізу Кодексіне сәйкес, (1492-бап) арбитраж халықаралық немесе трансұлттық болып саналады. Осылайша « Халықаралық сауда төрелігі» туралы ЮНСИТРАЛ Үлгі заңында берілген анықтамаға сәйкес, «сауда» терминін шарттық және шарттан тыс сауда сипатындағы барлық қатынастардан туындайтын мәселелерді қамтитындай кең мағынада түсіндіру керек. Сауда сипатындағы қатынастарға келесідей мәмілелер жатады ( олармен шектелмеген): тауарларды немесе қызметтерді жеткізу туралы кез келген сауда мәмілелері, факторингтік операциялар, лизинг, инжиниринг, өнеркәсіптік объектілердің құрылысы, лицензияларды сатып алу-сату, қаржыландыру, банкілік қызметтер, сақтандыру, тауарлармен жолаушыларды әуе, теңіз, темір жол және автомобиль жолдары арқылы тасымалдау. Яғни, арбитраж соттары кез келген дерлік сауда дауларын шешуге құқылы.
Қазақстанда бұл мәселеге байланысты басқа жағдай қалыптасқан. Қазақстан Республикасының «Халықаралық коммерциялық төрелік» туралы Заңының 6-бабына сәйкес, Қазақстан Республикасы аумағында орналасқан халықаралық коммерциялық төреліктер азаматтық- құқықтық шарттардан туындаған дауларды ғана шеше алады. Шарттан тыс даулар, солардың қатарында: меншік құқығымен т.б. заттық құқықтарды тануға байланысты даулар, деликттік құқықтық қатынастардан туындайтын даулар және кейбір басқа даулар қазақстандық төрелік соттардың құзыретіне жатпайды. Бірақ мұндай шектеулер ішкі аралық соттарға қатысты емес, ол туралы кейінірек ораламыз. Франция заңнамасының талдауына келетін болсақ, Франция Республикасының Азаматтық Іс Жүргізу Кодексі Франция аумағында орналасқан немесе өткізілетін арбитраждық соттарға әрекет ететін ішкі арбитраждық соттарға қолданылатын ережелерден өзге ерекше құқықтық режим беріледі. 1923 жылы Халықаралық коммерциялық арбитражды (осыдан кейін ІСС) бекіткен Париждегі Халықаралық сауда палатасы арбитраждың халықаралық сипатын анықтауда негізгі белгі ретінде дау табиғатын мақұлдады. Бірақ, ІСС басында дауды халықаралық ретінде тек қана тараптары әр түрлі мемлекеттерден болса ғана анықтаса, 1927 жылы Халықаралық сауда палатасы ІСС регламентін дауға тартылған тараптар бір елге қатысты болса да, шетел элементі бар дауларды қосты. 1998 жылдың 1 қаңтарынан әрекет ететінІСС- дің регламентінде (1-бап, 1-пункт) халықаралық сипаты бар және іскерлік айналым аясында пайда болатын дауларды ІСС- дің арбитраждық регламентіне сәйкес, арбитраж соты арқылы шешу ІСС- дің негізгі мақсаты деп анықталған. Сонымен бірге, регламентке сәйкес ІСС тиісті құзырет беретін арбитраждық келісім болған жағдайда халықаралық сипаты жоқ іскерлік айналым аясындағы дауларды шешеді. Осы жерде маңызды болатын нәрсе бұл ІСС регламентіндегі « халықаралық сипаты бар даулар» түсінігін ашу болып табылады. ІСС-дің өзінің берген түсіндірулерінде айтылған: «Даудың халықаралық сипаты дегеніміз тараптар міндетті түрде әр түрлі мемлекеттерден болу керектігін білдірмейді. Осылайша, келісім-шарттың пәні мен мақсатына сәйкес, мысалы, келісім-шарт басқа елде орындалу үшін бір мемлекеттің екі резиденті арасында жасалынса немесе мемлекет пен сол мемлекетің ішінде өз кәсібін жүзеге асыратын шетелдік компания немесе оның филиалы арасындағы инвестициялық контрактіні жасау туралы сөз етілсе,ұлттық шекара шегінен өтуі мүмкін. Осы түсініктемеден көрінетіндей, ІСС «халықаралық» терминін кең мағынада түсінеді, яғни «шетелдік» элементі бар кез келген дау халықаралық немесе трансұлттық болып саналады және осылайша ІСС-дің регламентімен реттелінеді. жүктеу/скачать 2,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|