Key words: automated system, energy, power, control,accounting,instruments, devices, sub-subscriber

762 

Екінші  кезеңі  -  мемлекеттік  органдар  мен  азаматтардың  өзара  қарым-қатынасына  тікелей  және 

қайтармалы жолды интерактивті қызмет ұсынады. 

Үшінші кезеңде - қаржылық және заң операцияларын үкіметтік порталдар арқылы жүзеге асыру 

жолымен транзакциялық қызмет көрсету. 

Төртінші кезеңде - ақпараттық қоғамды толық қалыптастыру. 

Бағдарлама  2005  жылы  іске  қосылып  2  жыл  ішінде  е-үкіметтің  инфрақұрылымы 

қалыптастырылып,  базалық  құрамдас  бөліктері  құрылды:  веб-портал  және  шлюз,  ведомствоаралық 

электрондық құжат айналымы, куәландырушы орталықтары, бірыңғай көлік ортасы. 

Сонымен  қатар,  2007  жылы  бүкіл  ел  бойынша  бірыңғай  тізімге  біріктірілген  жеке  және  заңды 

тұлғалардың  мемлекеттік  деректер  қоры  тұрақты  пайдалануға  енгізілді.  Веб-портал  арқылы 

мемлекеттік органдардың 20 интерактивтік қызметтері іске асырылды. 

2007 жылы электронды үкіметті  дамыту мақсатында «Қазақстан Республикасында электрондық 

үкіметті  қалыптастырудың  2008-2010  жылдарға  арналған  мемлекеттік  бағдарламасы  қабылданды, 

онда  электрондық  үкіметтің  базалық  инфрақұрылымын  және  қол  жеткізу  тетіктерін  кеңейту  және 

дамыту мақсаттары алға қойылды, мемлекеттік басқарудың және әлеуметтік маңызы бар мемлекеттік 

қызметтерді  ұсыну  үдерістерінің  сапасын  және  тиімділігін  арттыру  мақсатында  электрондық 

үкіметтің құрамдас бөліктерін дамыту; 

Үшінші  кезеңнің  алғышарты  транзакциялық  кезеңде  «Электрондық  мемлекеттік  сатып  алулар» 

АЖ құру болды. Бұдан былай кәсіпкер кеңсесінен шықпай тендерлерге қатыса алады. 2010 жылдың 1 

қаңтарынан бастап барлық мемлекеттік сатып алулар http://www.goszakup.gov.kz/. мемлекеттік сатып 

алулар веб-порталында электрондық қалыпта баға ұсынымдары арқылы жүзеге асатын болады. 

2009 жылы кәсіпорын субъектілеріне арналған «Е-лицензиялау» жобасын  ендіру  басталды. Бұл 

кәсіпорындардың  лицензия  алу  барысындағы  үдерістерді  жеңілдету  және  лицензияланатын  қызмет 

түрлерін жүзеге асыру. Е-лицензиялау – лицензия алуға өтінім берген адамның, оның өтінімін қарау 

жолындағы үдерістің барлығын бақылауға мүмкіндік береді. Мұның барысында өтінімді қарастырып 

жатқан  адаммен  өтінімді  жіберген  адам  арасындағы  қарым-қатынасқа  жол  берілмейді.  Ол  сыбайлас 

жемқорлық саласындағы үлкен тиімділікке ие. 

Мемлекеттік  бағдарламаның  өңірлік  бағыттары  қоса  дамуда.  Өңірлерде  электрондық  құжат 

айналымының  бірыңғай  жүйесі  ендірілді,  2009  жылдың  қыркүйек  айынан  бастап  барлық 

әкімшіліктер  электрондық  құжат  айналымының  жеделдігін  пайдалануда.  5  таңдалған  қызметке 

«Электрондық әкімдік» жүйесінің түп тұлғасы әзірленіп, Павлодар облысының әкімдігіне тәжірибелі 

пайдалануға ендіру жүргізілді. 

2009  жылдың  желтоқсан  айында  «Бірыңғай  нотариалды  ақпараттық  жүйе  «е-нотариат» 

жобасының  Астана  қаласы  бойынша  пилоттық  өндірістік  пайдаланылуға  қосылды,  оның  мақсаты 

нотариалды іс-әрекеттер туралы есептің уақтылы және нақтылы болуын және нотариустардың тиімді 

жұмыстарын  олардың  ҚР  Әділет  министрлігімен,  республикалық  және  өңірлік  нотариалды 

палаталармен  өзара  іс  қимылдарын  қамтамасыз  ету.  Өз  кезегінде  халыққа  сапалы,  құқықты 

нотариалды қызметтер ұсынылады. Бірыңғай нотариалды ақпараттық жүйені республиканың барлық 

өңірлеріне ендіру 2010-2012 жылдарға жоспарлануда. 

     Осыдан  біз еліміздегі  электрондық  үкіметтің  қарқынды  дамуын  көреміз.  2010  жылы 

Қазақстан  Республикасындағы  электрондық  үкіметтің  дамуына  Біріккен  Ұлттар  Ұйымымен  жоғары 

баға берілді. БҰҰ Экономикалық және әлеуметтік  даму департаментімен дайындалған, электрондық 

үкіметке жахандық дайындық рейтингісінің жыл сайынғы деректеріне сәйкес, Қазақстан соңғы жыл 

ішінде  әлемдік  рейтінгідегі  81  орыннан  Ресейді  (59  орында),  Беларуссияны  (64  орында)  және 

Украинаны (54 орында) артта қалдырып қарқынды түррде 46 орынға көтерілгендігі айғақ. 

Елімізде  е-үкіметтің  қызметтерін  пайдаланушылардың  (заңды  және  жеке  тұлғалар)  саны  70 

мыңға жуық тіркелген. 

Азаматтардың  мемлекеттік  электрондық  жобаларға  қатысуы  «электрондық  қатысу»  (e-

participation)  көрсеткіштері  бойынша  жіктеуіште  Қазақстан  елі  2008  жылғы  көрсеткіштермен 

салыстырғанда (106 орыннан) 18 орынға көтерілген. 

«Электрондық  үкімет»  порталы  –  Қазақстан  азаматтарының  және  республика  қонақтарының 

Қазақстан  туралы,  оның  үкіметі,  заңнамасы,  ұлттық  назар  аударарлық  орындары  туралы  ресми 

ақпарат ала алатын, сонымен қатар онлайн режимде мемлекеттік органдар қызметіне ие болып және 

айыппұл төлеуге мүмкіндік беретін бірыңғай ресурс. 

 

763 

Порталда экономика, білім, мәдениет,  еңбек, денсаулық, спорт, туризм және адам өмірінің өзге 

де  салалары  бойынша  бірнеше  мәтіндік  бөлімдерде  2000  астам  ақпараттық  қызмет  көрсетіледі. 

Мысалы,  «Білім»  бөлімінен  білім  заңдылықтары,  елдегі  алдыңғы  қатарлы  оқу  орындары,  Ұлттық 

бірыңғай  тестілеу  нәтижелерін  және  қазақстандық  ЖОО-ның  Интернет-ресурстарына  арналған 

пайдалы сілтемелерді, білім беру бағдарламаларын және мемлекеттік органдар туралы толық ақпарат 

таба аласыз. 

Алайда  портал  тек  ақпараттық  ресурс  қана  емес,  оның  пайаланушыларына  мемлекеттік 

органдардың  әртүрлі  электрондық  қызметтері  ұсынылады.  Қазірдің  өзінде  ұзақ  кезекте  тұрып, 

уақытты босқа өткізбей-ақ мемлекеттік анықтамалар алуға болады – көп нәрсені өз компьютеріңіздің 

алдында отырып бітіруге болады. Бүгінгі күнге дейін «электрондық үкімет» порталында әділет, білім, 

ішкі  істер,  ауыл  шаруашылығы,  еңбек  және  әлеуметтік  қорғау  министрліктерінің,  сонымен  қатар 

Жоғарғы  сот  пен  Салық  комитетінің  74  интерактивтік  қызметтері  көрсетіледі.  2014  жылға  қарай 

«электрондық  үкімет»  шеңберінде  барлығы  әлеуметтік-маңызды  мемлекеттік  қызметтердің 

жартысынан көбін виртуалды формаға ауыстыру жоспарлануда. 

Порталдағы  электрондық  қызметтерді  пайдаланбас  бұрын  жаңа  пайдаланушы  ретінде  порталға 

тіркелу  қажет:  пайдаланушы  келісімімен  танысып,  жеке  идентификациялық  номерді  (ЖИН)  енгізіп 

және кілтсөзді ойластыру керек. 

 «Электрондық  үкімет»  арқылы  халыққа  көрсетілетін  электрондық  қызметтердің  тізімінде 

көптеген  тармақтар  кілттің  суретімен  белгіленген.  Демек,  бұл  қызметке  ие  болу  үшін 

пайдаланушының  электрондық  цифрлық  қолтаңбасы  (ЭЦҚ)  болуы  тиіс.  Тиынның  суреті  бар  белгі 

бұл қызметке ҚР Салық кодексіне сәйкес мемлекеттік баж салығын төлеу қажеттігін білдіреді. 

2011  жылы  порталға  5  жыл  толды.  Осы  аздаған  уақыт  ішінде  порталдың  қалыптасуы 

ақпараттық, интерактивтік және транзакциялық үш кезеңді басынан өткерді, порталда интерактивтік 

сервистер саны мен қызмет түрі өсті,  онлайн төлемдер мен айыппұлдар төлеуге мүмкіндік ашылды. 

«Электрондық  үкімет»  дамуының  игі  нәтижесі  ретінде,  БҰҰ-ның  рейтингіне  сәйкес,  Қазақстан 

әлемдегі алдыңғы қатарлы 50 елдің құрамына кіріп, мүмкін болатын 192-нің 46–ы орында тұр[2]. 

Электрондық  үкімет  тұжырымдамасын  жүзеге  асыру  тұрғысынан  ақпараттық  қоғам  мен 

өндірістік қоғамды сипаттайтын бірнеше тәсілдер бар (2-сурет). 

Көшбасшы 2012 - Оңтүстік Корея е-үкімет порталы - бірінші орында ол IPhone мен Android үшін 

көптеген  мобильді  қосымшалар  мен  елді  3G-интернеті  арқылы  үздіксіз  жабу  арқасында  жеңіске 

жетті. Портал бір нүктеде барлық ұлттық және жергілікті қызмет көрсету 87% жинады - бұл әлемдегі 

ең  үздік  нәтиже  болып  табылады.  Әрбір  азамат  өзінің  жеке  қажеттіліктері  үшін  оңтүстік  кореялық 

электрондық  үкіметті  орнатуға  болады  және  әрқашан  мобильдік  қосымшалар  арқылы  қол  жеткізуге 

болады. 

Электрондық  «бір  терезе»  -  екінші  орынды  әрбір  клиенттің  мемлекеттік  органдандары  мен 

тығыз  байланыста  болғаны  үшін  Нидерланды  мемлекеті  марапатталды.  Мұнда  табысты  азаматтар 

мен  бизнес  үшін  электрондық  ID  жүзеге  асырылды. Кең  жолақты  қол  жеткізу  деңгейі  жоғары,  БҰҰ 

сарапшыларының пікірінше, Нидерланды сәтті ұлттық электрондық үкіметті дамыту болып табылды. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

764 

1.  Басқару 

2.  Әкімшілік функция 

3.  Қызмет көрсету түрлері 

4.  Уақытша шығындар 

5.  Басқару және келісу 

6.  Қаржылы аудару түрі 

7.  Есеп беру жүйесі 

8.  Ақпараттық құралдардың байланыс жүйесі 

9.  Басшыларды таңдау 

 

 

 

 

 

 

 

1.  Бюрократтық 

 

1.  Тапсырыс берушіге қызмет 

көрсету және өкілдік орнына алып 

кету 

 

 

 

2.  Бейімделген әкімшілік 

функциялар 

 

2.  Интегралды қорлармен қызмет 

көрсету 

 

 

 

3.  Қағаздық жұмыстар, кеңсе 

бумалары 

 

3.  Электронды қызмет көрсету 

 

 

 

4.  Уақыт көп шығындалатын 

процестер 

 

4.  Тікелей, тез жауап алу 

 

 

 

5.  Көрсетілген басқарулар мен 

келісулер 

 

5.  Басқару мен келісудің жанама 

түрі 

 

 

 

6.  Қаржылық операцияларды 

қолмен жүргізу 

 

6.  Ақшаны электронды аудару 

 

 

 

7.  Есеп берудің қолайсыз 

механизмі 

 

7.  Ақпаратқа сұраныстың икемді 

жүйесі 

 

 

 

8.  Ақпараттық техникадан 

ажыраған құралдар 

 

8.  Құрамдас есептеу желілері 

 

 

 

9.  Басшыларды төрт жылда бір рет 

таңдау 

 

9.  Жалпы қатысушылықпен 

тікелей басқаратын демократия 

 

2 сурет - Өнеркәсіптік кезеңдегі мемлекет және желі аралық өзара әрекет кезеңіндегі мемлекет 

жағдайында мемлекеттік  реттеудің негізгі сипаттамасы[1]. 

 

Әлемнің  өзге  аймақтарымен  салыстырғанда  Солтүстік  Еуропаның  10  мемлекеті  ішінен  6 

мемлекеттерінің көрсеткіштері EGDI ең үздік деңгейінен орын алған.  

E-government  development  index,  EGDI  -  әлем  бойынша  барлық  мемлекеттердің  электрондық 

үкіметін  әзірлеу  индекс  көрсеткіші  болып  табылады.  190  позицияның  индексі  3  көрсеткіштердің 

негізінде қалыптасады (Сурет 2). 

Желіаралық 

өзара әрекет 

кезеңіндегі 

мемлекет 

Өнеркәсіптік 

кезеңдегі 

мемлекет 

765 

 

 

Сурет 2 – EGDI индексін анықтау[6] 

http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/un-dpadm/unpan038848.pdf 

 

Мұндағы:  

OSI – онлайн-сервисы (Online Service Index) 

TII - телекоммуникационная инфраструктура (Telecommunication Infrastructure Index) 

HCI - человеческий капитал ( Human Capital Index) 

БҰҰ-ы  әлемдегі  е-үкіметтің  жыл  сайынғы  әлемдік  шолуын  жариялады  (Survey  2014  E-

Government).  Зерттеуге  әлемнің  190  мемлекеті  кіріп,  соңғы  тендециялардағы    eGov-технологиялар 

мен  институттарға  электрондық  үкімет  құраған.  Шолудың  негізгі  тақырыбы  –  адамдарға  арналған 

электрондық үкімет (Кесте 1).  

 

Кесте 1  

Survey 2014 E-Government[3] 

 

 

 

http://e-gov.by/themes/ekspert/mirovoj-indeks-egov-v-liderax-yuzhnaya-koreya-niderlandy-i-

velikobritaniya[3

]. 

 

Портал Directgov пайдаланушы интерфейсі және жұмысты айқын жетілдіру, барлық мемлекеттік 

ақпарат  және  қызметтердің  бірыңғай  нүктесі  ретінде,  индексі  Ұлыбритания  Жоғары  4  деңгейін 

қамтамасыз  етті.  Бөлек  «Do  It  Online»  парақшасы  ерекше  көзге  түсіп,  көрсетілетін  барлық 

766 

мемлекеттік  қызметтер,  нысандар,  құралдар  мен  операцияларды  тізімдеп  және  электрондық  қызмет 

көрсетудің жұмыспен қамту Jobcentre Plus  қарастырылған. 

Дания е-үкімет порталы – бұл осы мемлекеттің электронды транзакцияларының орталығы болып 

табылады,  және  басқа  мемлекеттермен  байланысын  бір  желіде  байланыстыруын  қарастыру.  Әрбір 

Даниялық  азаматтың    өзінің  жеке  меншік  E-Box  электронды  поштасы  жасалған,  ол  поштаға 

мемлекеттік басқармалармен корольдіктің компанияларының хаттары келеді. Дат үкімет порталының 

қызметтері  арасында  студенттік  кредиттер,  мемлекеттік  зейнетақыны  басқару,  табыс  пен  отбасы 

жағдайын тіркеу мүмкіндігі қарастырылған. 

Жоғарыда  келтірілген  талдауларды  негізге  алып  мемлекетті  басқаруды  ақпаратпен  қамтамасыз 

етуді  жетілдіру  маңыздылығы  уақыт  талабына  сай  қажет  екені  көрсетілді  және  электронды  үкіметті 

дамыту  мемлекет  үшін  өте  маңызды  бағыттардын  бірі  екені  БҰҰ  деңгейінде  жыл  сайын 

қарастырылуда. Ақпараттық технологиялардың қарқынды дамуына сәйкес қазіргі заман талабына сай 

заманауи технологияларды және бағдарламалық жабдықтарды қолдану арқылы электронды үкіметтің 

сапасын анағұрлым жоғарлатуға және тиімділігін арттыруға мүмкіндік аламыз.  

 

 

ӘДЕБИЕТТЕР 

1  Макулов  Қ.К.  Қазақстан  Республикасында  мемлекетті  басқарудағы  ақпаратпен  қамтамасыз  етуді 

жетілдіру . Автореферат. Алматы, 2007 13-14 б. 

2 http://yvision.kz/post/238830 

3 http://e-gov.by/themes/ekspert/mirovoj-indeks-egov-v-liderax-yuzhnaya-koreya-niderlandy-i-velikobritaniya 

4 Электронды үкімет ақпараттық қоғамның қажеттілігі ретінде // Саясат -2009. № 6-7-Б 80-84. 

5  Электрондық  үкіметтің  әлемдік  тәжірбиесі  және  оны  Қазақстанда  қалыптастыру  мен  дамытудың 

кезеңдері // Материалы международного послания президента РК  Н.А. Назарбаева «Новый Казахстан в новом 

мире». 18 апреля 2007 года –Алматы: Print-S 2007 -1128 с.   

       6    http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/un-dpadm/unpan038848.pdf1  Макулов  Қ.К. 

Қазақстан  Республикасында  мемлекетті  басқарудағы  ақпаратпен  қамтамасыз  етуді  жетілдіру  .  Автореферат. 

Алматы, 2007 13-14 б. 

 

REFERENCES 

1  Makulov  Қ.K.  Kazakhstan  Respublikasynda memlekettі basқarudaғy  aқparatpen  қamtamasyz  etudі  zhetіldіru. 

Author's abstract. Almaty, 2007 13-14 b. 

2 http://yvision.kz/post/238830 

3 http://e-gov.by/themes/ekspert/mirovoj-indeks-egov-v-liderax-yuzhnaya-koreya-niderlandy-i-velikobritaniya 

4 Elektrondy Ukimet aқparattyқ қoғamnyң қazhettіlіgі retіnde // Sayasat -2009. № 6-7-B 80-84. 

5 Elektrondyқ үkіmettің әlemdіk tәzhіrbiesі zhane ones Қazaқstanda қalyptastyru changed damytudyң kezeңderі 

// Proceedings of the International Message of the President of Kazakhstan, NA Nazarbayev "New Kazakhstan in the 

new world." April 18, 2007-Almaty: Print-S 2007 -1128 with. 

       6 

http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/un-dpadm/unpan038848.pdf1 

Makulov 

Қ.K. 

Kazakhstan  Respublikasynda  memlekettі  basқarudaғy  aқparatpen  қamtamasyz  etudі  zhetіldіru.  Author's  abstract. 

Almaty, 2007 13-14 b. 

 

 

Макулов К.К., Архамова Ш.Ж. 

Вопросы совершенствование и перспективы развития 

информационного обеспечения государственного управления.  

Аннотация.  В  данной  статье  рассматривается  проект  использования  электронного  правительство 

Республики  Казахстан  и  развитых  стран  мира.  Также  рассмотрены  проекты  по  направлению  электронного 

правительства других стран к которым сделаны анализы. Чтоб достичь цель в электронном правительстве надо 

собрать  информацию  о  информационном  и  производственном  обществе,  а  также  в  портале  «электронного 

правительства»  рассмотрены  автоматизированные  информации  для  граждан  Казахстана.  Все  страны  были 

сведены  в  Индекс  развития  электронного  правительства  -  E-government  development  index,  E-government 

development index, EGDI. 190 позиций индекса сформированных на основе 3-х показателей. Рассмотрена про то  

что ООН опубликовала свой ежегодный обзор электронных правительств в мире – E-Government Survey 2014. И 

в  исследование  попали  190  стран,  свежие  тренды  eGov  –  технологий  и  институты,  строившие  электронные 

государства. Основной темой является – электронное правительство. 

      Ключевые  слова:  Электронное  правительство,  G2C  (государство  -  граждани),  G2B  (государство  - 

бизнес), G2G (государство - государство), «электронное присутствие» (e-participation) 

 

 

 

767 

K.K. Makulov, S.Z. Arhamova 

State management to provide information the importance of the pace of development. 

Annotation.  This  article  discusses  the  use  of  e-government  project  of  the  Republic  of  Kazakhstan  and  the 

developed  world.  Also  reviewed  projects  in  the  direction  of  e-government  in  other  countries  which  are  made 

indiscriminately. To achieve the goal in the e-government need to collect information on the information society and 

production,  as  well  as  the  portal  of  "electronic  government"  considered  automated  information  for  citizens  of 

Kazakhstan and guests of the country. All countries have been reduced in electronic government development index -E-

government  development  index,  E-government  development  index, EGDI.  190  items index  formed  on  the  basis  of  3 

indicators.  Discussed  about  the  fact  that  the  United  Nations  has  published  its  annual  survey  of  e-government  in  the 

world  -  E-Government  Survey  2014.  And  in  the  study  were  190  countries,  the  latest  trends  eGov  -  technology  and 

institutions who built the electronic state. The main theme is – e-government. 

Key words: e-Government,  G2C (state -people ), G2B (state - buziness), G2G (state - state), e-participation 

 

 

ӘОК 681.587 

 

Матыбаева Г.Т., Жұмашева Ж.Т. 

Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық зерттеу техникалық университеті,  

Алматы қ., Қазақстан Республикасы Zhadyra_14@mail.ru 

 

РОБОТТАР: ЖІКТЕЛУІ ЖӘНЕ ҚОЛДАНЫЛУЫ 

 

Аңдатпа.  Мақалада  роботтардың  анықтамасы,  әртүрлі  белгілеріне  байланысты  жіктелуі  және  олардың 

қолданыс  тапқан  салалары  туралы  қарастырылған.  Робот,  робототехника  және  роботтандыру  ұғымдарының 

көптеген  түсініктемелері  келтірілген.  Робототехника  –  зерттеу  объектісі  роботтар  болып  табылатын  ғылыми 

бағыт.  Өндірісте  еңбек  өнімділігін  арттыру  үшін  робототехникалық  жүйелер  түрлі  үрдістерді 

автоматтандырудың  негізі  болып  саналатындығы  баяндалған.  Өнімділікті  арттыруына,  адамдарға  қарағанда 

ұзақ  уақыт  жұмыс  істей  алуына,  адамға  ауыр,  қажытатын,  денсаулығына  зиян  қызмет  түрлерін  орындай  алу 

себебінен, роботтарды қолдану қажеттілігі айтылады. 

жүктеу/скачать 19,96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: