Алматы академиясы

Бұл пр ин циптер ге тоқталмастан  бұр ын , әкімшілік жауапкер шілік пр ин циптер ін  әкімшілік іс жүр гізу пр ин циптер ін ен  ажыр ата білу қажет. Жар иялылық, адамдар дың заң алдын да теңдігі, іс жүр гізу тілі сияқты пр ин циптер  әкімшілік іс жүр гізу пр ин цитер ін е жатады. Ал әкімшілік жауапкер шілік пр ин циптер ін е мын алар ды жатқызамыз:

• 
  Заңдылық пр ин ціпі бойын ша – әкімшілік жауапкер шілікті тек заңмен  белгілен ген р етте жән е тәр тіпте ған а қолдан уға р ұқсат етіледі. Яғн и құқық бұзушылық жасаған  адамға қатысты әкімшілік шар алар ды тек лауазымды тұлғалар  заңмен  белгілен ген  тәр тіпте жән е мер зімде қолдан а алады. Бір ін шіден , әкімшілік жауапкер шілік тек заңмен  көзделген  құқыққа қар сы іс-әр екеттер  үшін  ған а туын дайды, екін шіден , әкімшілік жауапкер шілікке тек заңда көр сетілген  құзыр лы ор ган дар  ған а тар та алады, үшін шіден , бұл аталған  ор ган дар  құқық бұзушын ы әкімшілік жауапкер шілікке тар туда заң н ор малар ын  ұстан а отыр а, өз құзыр етін , юр исдикциясын  заңмен  белгілен ген  шекте жүзеге асыр уы тиіс. Заңдылық пр ин ципі Қазақстан Р еспубликасын ың Әкімшілік құқық бұзушылық тур алы Кодексін ің 9-бабымен  бекітілген .
  
• 
  Келесі пр ин цип Қазақстан Р еспубликасын ың Әкімшілік құқық бұзушылық тур алы Кодексін де тікелей көр сетілмесе де он ың н ор малар ын да ан ық көр ін ісін  тауып отыр . Мысалы: аталған  кодекстің 60-бабын ың 2-тар мағын а сәйкес, «әкімшілік жаза әділ, құқық бұзушылықтың сипатын а, он ың жасалу мән -жайлар ын а, құқық бұзушын ың жеке басын а сай келетін  болуға тиіс» делін ген  [20, 19 б.]. Сон ымен  қатар  осы баптың 3-тар мағын а сай, жеке адамға әкімшілік жаза қолдан у кезін де жасалған  әкімшілік құқық бұзушылықтың сипаты, кін әлін ің жеке басы, сон ың ішін де он ың құқық бұзушылық жасаған ға дейін гі жән е кейін гі мін ез-құлқы, мүліктік жағдайы, жауаптылықты жеңілдететін  жән е ауыр лататын  мән -жайлар  ескер іледі.
  

• 
  Н егізділік пр ин ципі бойын ша, құқық қор ғау ор ган дар ы әкімшілік құқық бұзушылық іс-әр екеттің н ақты болу-болмауын , сон дай-ақ ол ор ын  алған  жағдайда осы құқық бұзушылықты сар алауда маңызы бар  өзге де мән -жайлар ды ан ықтап әкімшілік жазан ы дар алан дыр уы тиіс. Сон ымен  қатар  белгілі бір  әкімшілік құқық бұзушылық іс-әр екет үшін  әкімшілік жазан ы таңдауда іс матер иалдар ы дұр ыстап зер ттеліп, сон дай-ақ жазан ы жеңілдететін н емесе ауыр лататын  мән -жайлар  ескер ілуі қажет.
  

• 
  Жазан ың қолдан ылмай қалмайтын дығы пр ин ципі бойын ша, құқық бұзушылық іс-әр екет жасаған  адам мін детті түр де әкімшілік жауапкер шілікке тар тылуы тиіс, ешқан дай әкімшілік құқық бұзушылық мемлекеттен  жасыр ын  қалмауы тиіс. Бұл пр ин циптің ор ын далуы әкімшілік жауапкер шілікке тар тып, тиісті сан кциялар ды қолдан атын  құқық қор ғау ор ган дар ы қызметкер лер ін ің өз жұмысын  ор ын дау дәр ежесін е, олар дың кәсіпқор лығын а (кәсіби деңгейін е) байлан ысты. Егер  мемлекет әкімшілік құқық бұзушылық іс-әр екеттер ге н азар  аудар маса, бұл елдегі құқықтық тәр тіпке үлкен н ұқсан ын  тигізеді.Құқық бұзушын ың жауапкер шілікке тар тылмауы, олар ды алда тағы осын дай әр екеттер  жасауға итер мелеп, басқа қоғам мүшелер ін е тер іс үлгі р етін де көр ін ісін  табады.
  
• 
  Кін әсі үшін  жауапкер шілік н емесе кін ә пр ин ципі бойын ша – жеке адам тек кін әсі ан ықталаған  құқық бұзушылықтар ы үшін  ған а әкімшілік жауаптылықта болады. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық жасауда кін әлi деп қасақан а н емесе абайсыз әр екет жасаған  тұлға тан ылады.
  
• 
  Гуман изм пр ин ципі - Қазақстан Р еспубликасын ың әкiмшiлiк құқық бұзушылық тур алы заңдар ы адамн ың қауiпсiздiгiн  қамтамасыз етедi. Құқық бұзушылық жасаған  адамға әкiмшiлiк жаза қолдан ған да адам жан ын  күйзелтудi н емесе адамн ың қадiр -қасиетiн  қор лауды жазалау мақсаты етiп қоюға болмайды.
  

1. 
   Әкімшілік жауапкер шіліктің н егізі;
   
2. 
   Әкімшілік жауапкер шіліктің субъектілер і;
   
3. 
   Әкімшілік жауапкер шіліктің шар ттар ы;
   
4. 
   Әкімшілік жауапкер шіліктің шар алар ы (жазалар );
   
5. 
   Әкімшілік жауапкер шілікке тар тудың тәр тібі, пр оцедур асы, яғн и әкімшілік іс жүр гізу.
   

1. 
   Ол қылмыстық құқықпен  салыстыр ған да жұмсағыр ақ жән е бұл жауапкер шілік түр і қолдан ылған  тұлған ың соттылығын а әкеліп соқпайды.
   
2. 
   Әкімшілік жауапкер шілік құқық бұзушыға қатысты жазалау шар алар ын  қолдан уда н ақты өз көр ін ісін  табады, яғн и он да қылмыстық, тәр тіптік н емес тағы басқасы емес, н ақ осы жауапкер шілік түр і.
   
3. 
   Құқық бұзушы оған  қатысты әкімшілік жауапкер шілік шар асын  қолдан атын  ор ган ға, лауазымды тұлғаға қызмет бабы бойын ша бағын байды.
   
4. 
   Әкімшілік жауапкер шілікті жазалау шар алар ы он ы қолдан уға құзыр лы ор ган дар мен , лауазымды тұлғалар мен  ған а қолдан ылады.
   
5. 
   Әкімшілік құқық бұзушылық тур алы істер ге қатысты іс жүр гізу қылмыстық жән е азаматтық іс жүр гізулер мен  салыстыр ған да қар апайым жән е опер ативтілігімен  ер екшелен еді.
   

Әкімшілік жауапкер шілікке Қазақстан Р еспубликасын ың азаматтар ымен  қатар , шетел азаматтар ы, сон дай-ақ азаматтығы жоқ тұлғалар  да тар тыла алады.

Заң шығар ушы гуман изм (ізгілік) қағидасын  ұстан а отыр ып, әкiмшiлiк құқық бұзушылық үшiн  жауаптылықты жоятын н емесе жұмсар татын  заңн ың кер i күшiн , яғн и заң қолдан ысқа ен гізілген ге дейін  жасалған  құқық бұзушылықтар  үшін  де қолдан ылады.

Ал әкiмшiлiк құқық бұзушылық үшiн  жауаптылықты белгiлейтiн н емесе күшейтетiн н емесе құқық бұзушылық жасаған  адамн ың жағдайын  өзге түр де н ашар лататын  заңн ың кер i күшi болмайтын дығын  көр сетіп кеткен .

Әкiмшiлiк құқық бұзушылық жасаған  адам осы құқық бұзушылық жасалған  уақытта жән е ор ын да қолдан ылған  заңдар дың н егiзiн де жауаптылықта болуға тиiс.

Егер  әкімшілік құқық бұзушылық жасалған н ан  кейін гі уақытта оған  қолдан ылатын  әкімшілік жауапкер шілік шар асы жұмсар тылса, бұл құқыққа қар сы әр екет үшін  он ың қай уақытта жасалған ын а қар амастан , кейін  қабылдан ған  заңдар дың н егізін де әкімшілік жауапкер шілік белгілен уі тиіс.

Әкімшілік құқық бұзушылық әр екетті жасаған  тұлға бұл әр екетті қай жер де жасаса, сол жер дің заңн амасы бойын ша жазалан уы тиіс.

Қазақстан Р еспубликасын ың аумағын да әкiмшiлiк құқық бұзушылық жасаған  адам 2001 жылғы 30 қаңтар да қабылдан ған  ҚР -н ың ӘҚБтК-сі бойын ша жауаптылыққа тар тылуға тиiс. Бұл аталған  кодекс жалпы жән е ер екше бөлімдер ден  тұр ады. Жалпы бөліміәкімшілік жауапкер шіліктің ин ститутын а ар н алса, ал ер екше бөлімі әкімшілік құқық бұзушылықтар ды сар алап, олар  үшін  тиісті әкімшілік жаза түр лер ін  белгілеп көр сеткен .

Қазақстан Р еспубликасын ың аумағын да басталған н емесе жалғасқан , н е аяқталған  әр екет Қазақстан Р еспубликасын ың аумағын да жасалған  әкiмшiлiк құқық бұзушылық болып тан ылады. Аталған  заңн ың күшi Қазақстан Р еспубликасын ың кон тин ен ттiк қайр аңын да жән е айр ықша экон омикалық аймағын да жасалған  әкiмшiлiк құқық бұзушылыққа да қолдан ылады. Қазақстан Р еспубликасын ың пор тын а тiр келген  жән е Қазақстан Р еспубликасын ың шегiн ен  тыс ашық суда н емесе әуе кеңiстiгiн де жүр ген  кемеде әкiмшiлiк құқық бұзушылық жасаған  адам, егер  Қазақстан Р еспубликасын ың халықар алықшар тымен  өзгеше көзделмесе, аталған  кодекс бойын ша әкiмшiлiк жауаптылықта болады. Тұр ған  жер iн е қар амастан , Қазақстан Р еспубликасын ың әскер и кемесiн де н емесе әскер и әуе кемесiн де әкiмшiлiк құқық бұзушылық жасаған  адам да аталған  кодекс бойын ша әкiмшiлiк жауаптылықта болады.Шет мемлекеттер дiң дипломатиялық өкiлдер i жән е қор ған ышты пайдалан атын  өзге де шетел азаматтар ы Қазақстан Р еспубликасын ың аумағын да құқық бұзушылық жасаған  жағдайда, осы адамдар дың әкiмшiлiк жауаптылығы тур алы мәселе халықар алық құқық н ор малар ын а сәйкес шешiледi [20, 3-4 б.].

3. 
   
   
   
   жүктеу/скачать 286,85 Kb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: