Алматы мектегь 1989

« қ а р а н ғ ы , ме ңі р е у » с ө з д е р і н і ң м а г ы п а л а р ы н д а ш е о е р п а й д а л а -
над ы.
М ы н а сөз д і к к а т а р л а р д а н а з а р
а у д а р т а д ы : « а к ы р з а м а н ,
а қ ы р е т күн» — « а қ ы л з а м а н , ж а к ы н з а м а н » . Б у л а р
а р х а и з м
мсн н е о л о г и з м с ө з д е р і н і ц а н т о н п м д і к м а ғ ы н а д а ж ү м с а л у ы .
Те к с т і ң а я ғ ы н д а А б а й о йын Әб і ш ж а л ғ а с т ы р ы п , оны А б ан -
д ы ң бір а у ы з сөзі қ о р ы т а д ы :
— Ас а жақ-сы!
Б ұ л — б о л а ш а қ к а д ег ен үмі т сөзі.
' Ғ . М Ү С І Р Е П О В
«Оянған ө л к е » романыныц стилі
« О я н ғ а н ө л к е » р о м а н ы н д а Ғ. М ү с і р е п о в с т и л і н і ң ү й ы м д а с -
г ы р у ш ы о р т а л ы ғ ы а в т о р д ы ң өзі, с у р е тт е л і п о т ы р ғ а н ж а й ғ а өзі- 
нін, қ а т ы н а с ы дер едік. Қ а й ж а з у ш ы н ы ң бол' масын, шығ а р мі ас ы-
ның ді ңгегі а вт ор екені белгі лі .
Ж а з у ш ы е м і р г е б ел г і л і бір к ө з қ а р а с п е н қ а р а й д ы , оны белгі- 
лі бір к о з қ а р а с т ү р ғ ы с ы н а н т а н и д ы ж ә н е соны к ө р к е м ш ы ғ а р -
м а л а р ы н д а е з і н ш е б ей н е л е й д і . Ғ. М ү с і р е п о в қ а й ш ы ғ а р м а с ы н д а
д а т і л д і к қ ұ р а л д а р а р қ ы л ы ө з і ні ң д у ш і е г е т е р е ң монді ж е к е ,
с о н ы м е н қ а т а р ж а л п ы ғ а о р т а қ а з а м а т т ы қ к ө з қ а р а с ы н о р н е к т е й-
ді. А в т о р л ы қ «мен» ж а с ы р ы н , б ү р к е у л і ж а т п а й д ы . О л ж а қ с ы
көреті ні п а и і ы қ ж а қ с ы көреді , ж е к көре т і ні н а ш ы қ ж е к к ә ре д і ,
а ш ы қ м ы с қ ы л д а й д ы .
Ж а з у ш ы үнініц, о й - т о л ғ а н ы с т а р ы н ы ң б е р і л у ж о л д а р ы , а м а л -
т ә с і лд е рі р о м а н д а т ү р л і ш е б о л ып кел ед і . О л а р к ө л е м д і де т о л ы м
ды а в т о р л ы қ м о н о л о г т а р , шег і н і с т е р, ж а л п ы л а у ш ы ком>мента- 
р и й ле р т ү р і н д е б ері л е д і . Ж а з у ш ы н ы ң т ү р л і өм і р ж ә й т т е р і , ел 
т а ғ д ы р ы , ж а қ с ы л ы қ , ж а м а н д ы қ т. б. а д а м д ы қ қ а с н е т т е р т у р а л ы
т о л ғ а н ғ а н о й л а р ы бүтін бір к ү р д е л і синтаіксистік т ү т а с т ы қ т а р д ы
түг ел қ а м т ы п ж а т а д ы .
« Ө м і р д е н е н ш і ң а з а й ы п , қуанғаін мен к ү л г е нг е қ ы з ы ғ а қ а р а р
бір ке з е ң ә р к і м н і ң де а л д ы н д а т ү р м а қ . Ж а н - ж а ғ ы н а сабыр' мен,
салмақі пен қ а р а п , сол б ел і н де т ұ р ғ а н а д а м д ы а у ғ а н к ү н н і ң ты- 
ныш ш ү ғ ы л а с ы ж а ц а
қ у а н ы ш , ж а ц а
к ү л к і с і м е н , ж а ц а т і лек ,
ж а н а і ст ері мен ке ле ж а т қ а н ж а с ұ р п а қ қ а қ ы з ы қ т ы р а қ а р а т а -
ды. Ж а з ғ ы т ұ р ғ ы қ ү л п ы р а ж а й қ а л ғ а н т а ғ ы д а ж а ң а р ғ а н д ү н и е н і
ьо р г е нд е и, б е л д е т ү р ғ а н адаім озі бір ж а с а р г а п д а і і б о л а д ы . Қ у а н -
і а н д а р ғ а м а қ ү л д а у ы н , к ү р е с е
б і лг ен г е м а қ т а у ы н
қ о с а д ы . Аз 
[ істеп, көп қ у а н д ы ма, көп істеп аз қ у а н д ы ма, б әрі б і р, ә м і р і н д е
) о о с қ а кет кен көп күн дері н , б о л м а ш ы ғ а ш а ш қ а н көп к ү ш т е р і н
101

есі не а л а д ы . А р т ы п а қ а р а п ө к і н і ш көрсе, а л д ы н а қ а р а п ү мі т кө 
реді. Ж а к а ж ұ р т қ а ж а қ с ы л ы қ т і лейді . О с ы н ы ң а т ын а д а м дей 
міз».
Н е м е с е : « Б ұ л д а л а и ы ң ә м і р і н д е д ә л д І к д ег е п бір нәрс е әл 
ж о қ қ а тон. Әр н э р с е с і а з д ы - к ө п т і ш а м а м е м ғ а н а т а п ы л а д ы . О б а л
күнә, а р т ы қ , кем, н а м ы с , кек, а р - ұ я т дег-ендердін бәрі де о л пы
л ы- ' с о л пы л ы к е йд е р е б е й с і з а с ып түсіп, ке й д е ш о л т а н д а п жеипсі 
ж а т а д ы . С о л м і н е зд і д а л а ғ а
к е л г е н кір мен кез 
тіпті өрбітіі 
ж і б е р е д і . Б ұ л д а л а д а е ңб е к, с а у д а , ә ді л е т , з а ң д е г е н д е р д і ң д 
ж а й ы о с ы н д а й . Тіс кі мд е , к ү ш кіімде, б әрі с о н ы ң қ о л ы н д а , т а р а
з ы д а сол. Б а б а л а р з а ң ы олі з а ң, е ск і р г е н саііын а р д а қ т а л а тү 
седі. О о н д ы қ т а н , к і р е ш і с-орлылар б о с қ а д а у л а с а т ы н еді. Е л де 
лі ні п, ееегтке а л ы и б а й т ы н к ө п т і ң қ о л ы н д а н а р а з ы л ы қ к а н а бар>:
Епд і б і р д е с у р е т т е л і п о т ы р ғ а н ж а й ғ а а в т о р қ а т ы ш а с ы, а вт о 
т юл ғ а м ы к ү р д е л і с п н т а к с и с т і к т ұ т а с т ы қ т ы т ү г е л қаімтып ж а і
п ай, не о н ы ц кі рі с п е б өлі г і н қ ұ р а п , оьдиғаға т а қ ы р ы п б о л а д ь
не к е р і с і н ш е к ү р д е л і с н н т а к с и с т і к т ұ т а с т ы қ т ы к о р ы т ы п т ұ р а д ь
« Қ о ғ а м ү л к е н бе, к і ш і ме, о й л ы ма, ө н е р л і ме, с о л қ о ғ а м н ы  
а л ы с - ж а қ ы н а р м а н ы н а о р та қ п ы с ың , ж о қ п ы с ы ң , ө з і м д е г е н ә м і /: 
ш і ң ө з і ң н е н ә з г е н і ң щ а й г ы - қ у а п ы ш ы н а қ а л т қ ы с ы з ортақ ете мс 
жоқ п а  — б ә р і б і р ә р к і м н і ң с о л қ о ғ а м і і иі нде ө з үйірі, ө м і р
і ш і һ  
д в ө з түкпірі, ә з қ у с і на р ы бар. С о н д а й ж а н н ы ң 5ірі С п к о р с к п й д і
де өз м ұ ц ы, әз кә з д е г е мі , өз үйірі б а р еді. О н ы ң ү л к е н істен ж ь
рып а л ғ а н қ у а п ы п і м у ң ы д а б а с к а , ү л к е н т о п т а п т а ц д а п а л ғ а
д о с т а р ы д а б а с қ а . С о л а р д ы ц бірі М ұ с а қ а й еді. А қ м о л а ғ а соны ат 
т а п д ы р у г а т о к ы р а д ы » .
Т а г ы д а : « Б ы т ы қ бет, с емі з қ а р а ж і г і т О р д а б а п ғ а әдсйі үп 
т ы р ғ ы с ы келіп, о ң а й күй і п кетіп от ыр. Б ү л — к і р е ші Ы б ы р а й д ы
б а л а с ы Б о т а қ а р а , О р д а б а й д ы ц нөк ері б о л у ғ а қ ұ м а р т ы п ж ү р г е
жі г і т . О с ы ү м і т п с н , к е й д е он с е г і зг е к а р т а а л ы п күй еді . Қ а н ш
с е з д і р м е й м і н д е г е и ме н , ұ т ы л ғ а п ж о л ы қ у а н ы п , ү т қ а н ж о л ы өк 
ніп қ а л а т ы н ы а н ы қ б а й қ а л а д ы . Ш е н қ ү м а р , м а н с а п қ о р топты 
э м і р и е с і н е ж а ғ ы н ы м п а з бі р б е й ш а р а м і н е з і д е осы: к ү р е с с е -  
ж ы ғ ы л а д ы , о й н а с а  — утылады, қ а л ж ы ң д а с с а  — же ң і л е д і . Үтьі 
л а р жа ғ ын а , ж е ң і л е р ж а ғ ы н а ө з і б е й і м д е л е б ере ді . Қ атарг а сс 
н ы с ы м е н қ о с ы л а д ы , с о н ы с ы м е н азамат аталады».
Үші нші бір ж а ғ д а й д а а в т о р л ы қ к ә з қ а р а с к ү р д е л і с ин т а к си с
ті к т ү т а с т ы қ т ы ң қ ұ р а м ы н д а о р т а қ т ө л с ө з д е р а р қ ы л ы б е р і л е д
« У ш а к о в ец а л д ы м е п
А қ м о л а д а ғ ы
к а з а қ б а л а л а р ы
үші 
а ш ы л ғ а п
\ 
ч и л п щ е н і ж а б у ғ а қ а р с ы еме с т і г і н ж а з д ы . Мектеп 
о н һ һ  
м ы р з а л ы п ч да, жан а ш ы р л ы ғ ы да, мәдениеттік бі р а р м а н ы 0. 
емес, д ә л к ү н і б у г і н г е е н д і р і с тілегі еді. А я қ т а п к е л г е н д е а қ ш і 
еді. К е л і с і м г е к е л е а л м а с к е з е ц г е к е л г е н д е У ш а к о в құрб апд ыққ < 
ме к т е пт і д е ш а л ы п ж і б е р д і . ІТеге, кім ү ш і н деп о й л а ғ а н ж о қ » ,
102

Т өр т і нш і д е н , авт ор ойы, а в т о р сезі мі т і к е л е й емес, ж а ғ ы м д ы
к е й і п к е р д і ң ж ұ р т қ а қ а р а т ы л а а й т ы л ғ а н ж а л ы н д ы созі не ішкі 
монолог і а р қ ы л ы ж а н а м а т ү р д е б е р і л е ді . Б ұ ғ а н ы с ы л ғ а н ж ү м ы с -
кер Б ұ л а н б а й д ы ң ж а ң а д а н а л ы н ғ а н « ш и к і » ж ұ м ы с к е р л е р қ а у ы -
м ы н а а р н а ғ а н м ы н а сөзі д ә л е л :
«— Бі з д е ө з д е р і ң д е й , бір к е з д е а у ы л д а н ке лг снбі з. . . Арт ы-
м ы з г а қ а р а й л а й - қ а р а й л а й к е л г е мі з. А л т ы а й ғ а д еп келіп, енді 
:ол т і р ш і л і к қ а м ы б і р ж о л а ұ с т а п қ а л д ы . Енд і г і н е с і б е мі з көмі р 
іеп о т ы р м ы з . Б ү г ін б і з де н б ө л е к т е н г е н д е р і ц м е н , күні е р т е ң іші- 
VIізге к е л е с ің д е р . Қ ө п ш і л і г і ң н і ң ж о л ы ц о с ы - а к . Т і р л і к күні бір- 
і і к т е д ег ені қ а й д а ? Қ а й к ү ш і м і з г е сеніп б і р л і к т е н қ а ш а м ы з ?
<лмге еріп д а л а ғ а қ а р а й м ы з ? . . К і м сол ж а н а ш ы р ы ң ? Б ұ л күнге 

жүктеу/скачать 4,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: