An introduction to educational research methods. Введение в образовательные исследовательские методы Білім беру-зерттеу әдістеріне кіріспе

Reliability And Validity In Qualitative Research By Teacher Researchers

370

шынайы етеді. Әдістердің үшбұрыштары бір субъектімен мәліметтерді жинаудың түрлі 

құралдарын  пайдалануды  қамтиды.  Бұл  жекелеген  әдістерге  тән  қауіптердің  орнын 

толтыруға мүмкіндік береді. Мәселен, «Хоторн әсерінің» мүмкіндігі (зерттеу жұмысының 

барысында  қатысушылардың  мінез-құлқындағы  өзгерістер  белгілі  бір  әлеуметтік 

жағдаймен  және  олардың  әлеуметтік  әсерімен  байланысты  болуы  мүмкін),  әсіресе 

егер сұраушы сұхбат берушіні білетін болса, сұраушылар жағдайындағыдай, жекелеген 

сұхбат жағдайында жоғары болып есептеледі. Алайда сауалнама алушылардың өзінің 

жеке  кемшіліктері  бар,  атап  айтқанда,  сұралатын  жеке  ойлардың  дамуы  үшін  азырақ 

еркіндік пен өзіндік ойын білдірудің жазбаша үлгісін пайдалану. Ең соңында, зерттеушілер 

үшбұрышы  мәліметтерді  жинау  мен  талдау  үшін  біреуден  көп  тұлғаны  пайдалануды 

білдіреді. Зерттеу құралы ретіндегі үшбұрыш интроспективті талдау жағдайында ерекше 

маңызға ие екендігін атауға болады, дегенмен, біз осы мысалдарда көріп отырғандай, 

бұл стратегия бақылаушы зерттеулердің беделін нығайтуға мүмкіндік береді. 

 

 

Кейбір  түсініктеме  берушілердің  айтуынша  (мәсел.,  Silverman,  2010:  371), 

үшбұрышты  пайдалану  сапалық  талдауға  сәйкес  келмейді,  өйткені  ол  этнографиялық 

перспективаға  қайшы  келеді,  онда  әрбір  ақпарат  көзінің,  әрбір  пайдаланылған 

әдістің  және  әрбір  зерттеушінің  тәсілінің  мәнмәтіні  ішкі  құндылыққа  ие.  Сондықтан 

түрлі  бұрыштардағы  нәтижелерді  салыстыруды  жалпы  қорытындыны  бекіту  үшін 

пайдалану  қажет  емес.  Алайда  азырақ  санатты  пікірге  сәйкес,  негізгі  дереккөз  бен 

зерттеу тәсілдерінің басшылығын, сонымен бірге зерттеушімен өзіндік нәтижелердің 

түсіндірілуін сақтауға және бір мезетте бірнеше ақпарат көзін пайдалануға және осы 

негізгі назардың жарамдылығын қорғау үшін талдау жүргізуге болады. 

Екі бірдей зерттеу жұмысында жарамдылық қаупін қалай төмендетуге болады? 

Интроспективті зерттеу мысалы ретінде Джонның талдауы барлық үшбұрыш түрлеріп 

ұтып шығады. Атап айтқанда, осы жағдайдағы зерттеу түрі дереккөздер үшбұрышын 

талап етеді. Мұғалімдер мен оқушылардан сауалнама алу, мүмкіндігінше ақпарат берушінің 

бастауыш  мектептегі  мұғалімдерін  қамти  отыра  жүргізіле  келіп,  Джонға  ақпарат 

көздерінің үшбұрышы негізінде географияны үйренуде KS2/3 кезеңдерінің арасындағы 

ауысуға әсер мәселесі бойынша адамдар топтарының пікірін жинауға мүмкіндік берген. 

Егер  қорытындылар  тек  оқушылардан  ғана  алынған  мәліметтерге  негізделген  болса, 

онда  біз  оларды  соншалықты  сенерлік  деп  есептемес  едік,  өйткені  оқушылармен 

жекеше алынған сұхбат мәліметтері «Хоторн әсерімен» немесе бастауыш мектепте 

географияны үйрену туралы жеке есте түсірулер болуы мүмкін.

 

Джонның зерттеуінің бақылаушылық бағыттылығына қарамастан, нәтижелердің 

ішкі  жарамдылығы,  атап  айтқанда  әдістерді  үшбұрыштау  есебінен  артады.  Оқушылар 

кіші  топтарда  өзара  ықпалдасып  жұмыс  істейтіні,  тілді  қолданудың  қандай  үлгілерін 

түзетіні туралы жалпы тұжырымдамалар жасау үшін, оқушылардың табыстылығы топтық 

жұмыс сипатына немесе құрдастары арасындағы белгілі бір өзара байланыс қарқынына 

толықтай  байланысты  емес  екендігі  туралы  дәлелдемелер  қажет.  Ол  үшін  Джейн 

ақпаратты жинау кезеңі барысында оқушыларға түрлі тілдік тапсырмаларды бере отырып, 

топтың  үйренетін  тілді  пайдалануын  мадақтау  үшін  түрлі  әдістерді  пайдалана  алады. 

Олар,  мәселен,  рөлдік  ойындарды,  дауларды,  міндеттерді  шешу  немесе  сипаттаманы 

Reliability And Validity In Qualitative Research By Teacher Researchers

371

қамтуы мүмкін. Түрлі тапсырма түрлерін қосу маңызды, өйткені оқушылардың жасырын 

қалаулары түрлі тапсырмаларды орындау үшін талап етілетін тілдің түрімен (мәселен, 

белгілі бір лексиканы білу), немесе түрлі типтегі тұлға үшін өзара әрекет етудің (мәсел., 

дауласу, ынтымақтасу) түрлерін қамтуы аса маңызды. 

 

 

Джейннің  неліктен  оның  оқушылары  тілді  үйренуде  белгілі  бір  нәтижелерге 

қол  жеткізіп  отырғанының  себептерін  зерттеуге  деген  қызығушылығы  белгілі 

бір  қорытындыларға  әкеп  соқтыруы  мүмкін,  олардың  жарамдылығына,  егер  ол  өз 

тұжырымдарын бекіту үшін тиісті шараларды қолға алмаса, қауіп төнуі мүмкін. Алынған 

мәліметтерді тек өзіндік түсіндіруді өтеу үшін, Джейн зерттеу әдістерінің үшбұрышының 

басқа  түрі  ретінде  жекелеген  оқушылармен  сұхбат  жүргізуі  мүмкін  еді.  Бұл  неліктен 

оқушылардың топтық диалогтың белгілі бір мезетінде тілді ауыстыруының себептерін 

зерттеу үшін ерекше пайдалы болуы мүмкін еді. Дегенмен Джейн түсіндірулердегі ауысу 

үлгілерін іздеу есебінен кейбір мүмкін себептерді түсіндіруге болады, оның талдауына 

кейбір оқушылардың жеке түсіндірулері пайда келтіруі мүмкін еді. Ол сонымен бірге 

олардың өзінің жеке көзқарастарын растайтынын көру үшін оқушылардың өзіне ауысу 

үлгілерін  кейбір  өзіндік  түсіндіруді  сынау  мүмкіндігі  ретінде  сұхбатты  пайдалануы 

мүмкін еді. Әрине, оқушылар оның кейбір тұжырымдарын жоққа шығарғанның өзінде, 

бұл олардың жарамдылығының жоқтығын ғана білдіріп қоймайды, өйткені серіппе ойлай 

отырып жүзеге асыру деңгейінде іске қосылуы мүмкін. Алайда бұл сұрақты оқушылармен 

талқылау оның зерттеуін күшейтер еді, ол үшін түсіндірілген мәліметтердің мейлінше 

қанық болуына және талдау үдерістерінің күрделілігі туралы көбірек ақпарат беру қажет. 

 

Зерттеушілер үшбұрышына қатысты айтар болсақ, Джон мен Джейн олардың 

мәліметтерді сұрыптауын зерттеу үшін әріптесіне жүгінуі мүмкін, ол зерттеудің белгілі 

бір сипатымен байланысты болуы керек еді, өйткені әріптестердің тұжырымдарындағы 

олардың мәліметтерді түсіндіруі қайталанғанын көру қажет.

Жоққа шығаратын дәлелдемелерді іздеу

Бұл не үшін қажет?

Бұл мәліметтердегі жоққа шығарушы мәліметтердің негізінде болжамдарды қайта шолу 

арқылы  тұжырымдарды  растау  тәсілі  болып  табылады.  Майлз  пен  Хьюберман  (Miles 

and  Huberman  (1994:  263))  осы  тәсілді  «қарсыүлгілерді»  («unpatterns»)  іздеу  үшін 

стратегиялар жиынтығының бөлігі ретінде сипаттайды, «үлгі» туралы оның не екендігі 

туралы  айта  отырып  қорытындыны  тексереді.  Олар  тізімін  келтіріп  отырған  басқа 

стратегиялар  «бөгде  мәндердің  мәнін  тексеруді»,  «шеткі  жағдайларды  пайдалану» 

және «тосынсыйларды қадағалауды» қамтиды. Осы тарауда мен қарастырып шыққан 

алдыңғы екі стратегия анық болып отырғандай, жоққа шығарып отырған ақпаратты іздеу 

талдау үдерісі қандай да бір түсініктеме бергеннен кейін зерттеуші тарапынан жасалған 

жиналған эмпирикалық мәліметтер мен теориялар, болжамдар немесе қорытындылар 

арасындағы байланысқа шоғырланған. 

Reliability And Validity In Qualitative Research By Teacher Researchers

372

Джейннің зерттеуіндегі жарамдылық қаупін қалай төмендетуге болады? 

Жоққа  шығарушы  дәлелдемелерді  іздеу  –  белгілі  бір  түсініктеме  немесе  мәліметтер 

үлгілеріне  қатысты  шектен  тыс  энтузиазмға  біздің  табиғи  бейімділігінен  қорғану 

тәсілдерінің бірі болып табылады. Сапалық талдаудың мақсаты – пікірді дәлелдеу немесе 

теорияға  растама  табу  емес,  алайда  зерттелетін  құбылысты  белгілі  бір  түсіндіруді 

растайтын  бір  немесе  бірнеше  мәліметтер  данасын  айқындаудан  күш-қуат  алу 

зерттеушіні тез арада белгілі бір мәліметтерді түсіндіруге тоқтауына мәжбүрлей алады. 

Мәселен, Джейн оқушылардың үлкен дайындықпен үйреніп жатқан тілді қайталанатын 

жағдайда пайдаланатынын айқындай алады (мәсел., егер олар осы сөзді өткен тапсырма 

барысында  ұқсас  коммуникативті  жағдайда  пайдалану  қажеттілігімен  кездескен 

болса). Қайталанатын жағдайда үйренетін тілді қолдану санын есептеуге кіріспестен, 

бұл жағдай сапалық талдауда орынсыз болар еді, Джейн оқушылардың француз тілін 

жаңа коммуникативті жағдайларда пайдалану немесе ұқсас жағдайларда пайдаланбау 

жағдайларын  іздей  алуы  мүмкін  еді.  Бұл  жағдай  оның  қорытындыларының  өзгеруіне 

әкеп соқтыратынына қарамастан, оның жоққа шығарушы дәлелдемелерді тексеру үшін 

бізге (өзіне де) жай ғана көрсете отырып, оған да және бізге де ол жасаған болжамға 

және оның қорытынды тұжырымдамаларына көбірек сенімділік береді. 

Қорытынды: өз жобасына қатысты шынайылық пен жарамдылық туралы ойлану

Осы  тарауда  келтірілген  мысалдар  көрсетіп  отырғандай,  осы  екі  концепцияны  өз 

зерттеу жобаңызды түрлі кезеңдерінде есепке алу қажет. Ақпаратты жинау мен талдау 

үдерісінің әлсіз тұстары туралы ойланып көруіңіз қажет. Олар қаншалықты дәрежеде 

сіздің  зерттеу  жұмысыңыздың  мақсатымен  және  міндеттерімен  үйлесімді?  Жүзеге 

асыруға кіріспес бұрын, өз жоспарыңызды әріптесіңізбен немесе жетекшіңізбен ұдайы 

талқылап  отырыңыз.  Басқа  адамдар  ұқсас  зерттеу  жұмысын  қалай  жобалауын  түсіну 

үшін,  әдебиеттерден  мысалдарды  іздеңіз.  Әлеуетті  кемшіліктерді  анықтай  отырып, 

жоғарыда сипатталғандарға ұқсас стратегияларды бастай аласыз, оларды сіз өз зерттеу 

жұмысыңыздың шынайылығы мен жарамдылығы үшін белгілі бір қауіптерді еңсеру үшін 

бейімдей аласыз. 

 

Сапалы және сандық талдау арасында іргелі айырмашылық бар екендігін есте 

сақтаңыз:  біріншісі  кейбір  өлшеу  үлгілерінің  негізінде  нақты  қорытындыларға  келуге 

тырыспайды; оның мақсаты – болжамдар мен дәлелдемелерді өңдеу, немесе мәліметтер 

сеніміне тақырыптарды зерттеу болып табылады. Өз талдауыңыздағы дәлелдемелердің 

шынайылығын  растауға  тырысқаныңыз  туралы  ашық  болыңыз  (және  қажет  болған 

жағдайда, өзіңізге өзіңіз сыни көзбен қараңыз). 

Reliability And Validity In Qualitative Research By Teacher Researchers

373

Reliability And Validity In Qualitative Research By Teacher Researchers

374

7.1  тапсырма.  Оқушылар  сабақтарда  АКТ  пайдалануы  олардың 

оқуына қалайша әсер етеді? 

Осы  мәселені  өз  нысаныңыздың  мәнмәтініне  қатысты  зерттейтініңізді 

елестетіңіз.  Өз  мектебіңіздегі  бір  немесе  бірнеше  топтарға  сабақ  беру 

негізінде  сапалық  зерттеу  жұмысын  жобалау  кезінде  сізге  шешілуі  қажет 

келесі сұрақтарды назарға алыңыз. 

• Оқушылардың пайдаланатын қандай АКТ түрін зерттегіңіз келеді және 

неліктен? 

• Неліктен олардың оқуының сипаттарын зерттеуді бастамақшысыз? 

•  Оқушылардың  технологияларды  пайдалануына  қатысты  қандай 

дәлелдемелерді жинағыңыз келеді? 

• Қандай басқа ақпараттарды жинау үлгісін пайдаланасыз? 

•  Зерттеуді  қайталау  үшін  басқаларға  талап  етілетін  үдерістер  мен 

ақпараттар түрін тізіп шығыңыз. 

• Сіздің зерттеу жұмысыңыздың ішкі жарамдылығы үшін қандай қауіп бар? 

• Осы қауіптерден қорғану үшін қандай стратегияларды пайдаланасыз? 

Негізгі ойлар

Бұл  тарау  зерттеуші  мұғалімдер  тарапынан  жүргізілген  зеттеудің 

шынайылығы мен жарамдылығын қамтамасыз етудің негізгі артықшылықтарын 

көрсетуге арналған. Мен бұған дейін айтып өткендей, осы екі бірдей ұғым 

бақылаушылық  және  интроспективті  сапалық  талдауда  пайдаланылатын 

маңызды  бағалау  шаралары  болып  табылады.  Шынайылық  –  бұл  зерттеу 

жұмысының  мұқияттылығы,  реттілігі  мен  адалдығының  деңгейі  болып 

табылады. Бұл шара дәстүрлі түрде зерттеу агентімен байланысады. Егер 

тәуелсіз зерттеуші ұқсас талдау жүргізген болса, дәл осындай тұжырымға 

келер  ме  еді  (ішкі  шынайылық)?  Егер  тәуелсіз  зерттеуші  басқа  жерде 

ұқсас  зерттеу  жұмысын  жүргізсе,  ол  дәл  осындай  тұжырымға  келер  ме 

еді  (сыртқы  шынайылық)?  Жарамдылық  –  бұл  мәлімденгенге  қарағанда 

зерттеу қандай мөлшерде екендігін өлшейтін нәрсе. Сыртқы жарамдылық 

–  бұл  нәтижелердің  жалпылық  көрсеткіші.  Бұл  сапалық  талдаудың 

эпистемиологиялық шегінің нақты жағдайында өзекті емес болып есептеледі. 

Алайда егер оны гипотетикалық жарамдылық құралы ретінде қарастыратын 

Reliability And Validity In Qualitative Research By Teacher Researchers

375

болсақ, ол пайдалы болуы мүмкін. Ішкі жарамдылық, басқа жағынан алғанда, 

зерттеу  жұмысының  нәтижелері  мен  алу  үшін  пайдаланылған  ақпаратты 

жинау мен талдау үдерісі арасындағы байланысқа қатысты маңызды сапа 

ретінде  сипатталады.  Зерттеуші  мұғалімдердің  сапалық  талдауының  ішкі 

жарамдылығын тексерудің үш түрлі стратегиясы сипатталып, түсіндірілген. 

Ұзақ мерзімді қатысу зерттеушіге нәтижелердің жарамдылығын арттыратын 

зерттеу үдерісі мен мәліметтердің, субъектілерді таныстыру мен түсіндіру 

үшін  жеткілікті  уақыт  береді.  Дереккөздерді,  әдістер  мен  зерттеушілер 

үшбұрышы әрбір жеке дереккөзге, әдіске немесе жеке зерттеушіге тиесілі 

олқылықтар есебінен нәтижелердің ішкі жарамдылығы үшін төнген қауіптен 

зерттеу жұмысын қорғайды. Жоққа шығарушы дәлелдемелерді іздеу – бұл 

жоққа  шығарушы  куәліктерді  зерттей  отырып,  нәтижелердегі  белгілі  бір 

үлгілерді растаудың әдісі болып табылады, бұл үлгілер болып табылмайтынын 

анықтауға мүмкіндік береді.

Қосымша оқу үшін

Denzin, N. and Lincoln, Y. (2011) The SAGE Handbook of Qualitative Research (4th edn).

London: Sage.

Saldana, J. (2009) The Coding Manual for Qualitative Researchers. London: sage

Silverman, D. (2010) Interpreting Qualitative Data (3rd edn). London: Sage.

Analysing Qualitative Data

376

Analysing Qualitative Data

377

ANALYSING QUALITATIVE DATA

MICHAEL EVANS

CHAPTER 8

Chapter Overview

This chapter will introduce some of the key features of the process of analysing 

qualitative data using examples to illustrate some of the practical tools and strategies 

commonly used which may be of particular relevance to the teacher researcher.

The analytical steps involved will be explained and a definition of what is meant 

by coding will be provided drawing on actual examples from PGCE and Masters 

students’ work. The benefits of computer-aided qualitative analysis will be discussed, 

and how displays and matrices can be useful tools to use on qualitative data.

Analysing Qualitative Data

378

THE FORM OF QUALITATIVE DATA

Most qualitative data in empirical research first appear in their raw form as oral (nontextual)

data. Interviews or classroom interaction are perhaps the most common forms

of oral data which are of interest to the educational researcher. In order to analyse these

data, it is necessary to be able to reflect on them repeatedly and at length; to be able to

fragment and manipulate them in the search for underlying patterns and meanings. For

this reason, it is useful to convert the oral data into textual form through the process of

transcription. However, it becomes immediately apparent that this process is usually

fraught with problems related to the risk of distorting the original version. For instance,

non-verbal signs (such as gestures, facial expression and pauses) which accompany verbal

discourse can have an important bearing on the meanings expressed in the interaction.

Efforts should be made to systematically capture such paralinguistic messages and

to note them in the transcript. There are numerous differences in the systems used by

researchers and it is important for you to use only those markers which are relevant to

what you are looking for in your data. For instance, an extract of a transcript that focuses

on pupil discourse, where the nuances of language and expression are central to the

study, will look different to the transcript of an interview where the focus of interest is

in the content of the informant’s responses rather than on the form of their expression.

So it is unnecessary, unrealistic and unwise to try to capture everything in a transcript.

It is necessary, though, for you to think about what you do need to note and then to be

systematic in the notation. The key to the coding system you are using should always be

included in the report, usually in an appendix. The following is an example:

BOX 8.1 

Example of a transcription system

(adapted from Ellis and Barkhuizen, 2005: 29)

1 T = teacher; R = researcher; subjects are designated by their (fictional) initials, 

or

P for pupil.

2 Each line is numbered for ease of reference (useful with long extracts).

3 Pauses are indicated in brackets:

(.) indicates a pause of a second or shorter;

(.3.) indicates the length of a pause beyond one second.

4 XXX is used to indicate speech that could not be deciphered.

5 … indicates an incomplete utterance.

6 Words are underlined to show overlapping speech between two speakers.

7 Words are italicized to show a very heavily stressed word.

8 A limited amount of contextual information is given in brackets.

Analysing Qualitative Data

379

THE BLURRED LINE BETWEEN DATA COLLECTION AND ANALYSIS

Analysing qualitative data can be an exciting phase in the research process since it relies on 

a creative engagement by the researcher in the production, application and interpretation 

of ideas. To refer to it as a ‘phase’ is perhaps to misrepresent its nature, since in qualitative 

research data collection and analysis are not always separate; analysis does not always follow 

collection–it can sometimes precede it. It is also likely to occur at different points of the 

research rather than just in one block. The two are not isolated activities but interact with 

one another in the common pursuit of investigating the research question. This interaction 

between data collection and analysis is evident on different levels. At the level of research 

strategy, different collection and analysis activities feed off each other. For instance, in action 

research, the results of an analysis of one set of data will inform subsequent data collection 

activities. Huberman and Miles (1998) describe the process in more cyclical terms, seeing 

analysis  as  containing  three  interlinking  sub-processes:  data  reduction,  data  display  and 

conclusion drawing/verification: ‘These processes occur before data collection, during study 

design and planning; during data collection as interim and early analyses are carried out; 

and after data collection as final products are approached and completed’ (1998: 180). The 

interactive nature of their model is captured in Figure 10.1.

This interaction between data collection and data analysis is also apparent at a more local 

level. A semi-structured interview, for instance, allows the interviewer scope to free the 

interview to develop in certain directions in response to comments made by the interviewee. 

The following extract, for example, is from a focus group interview with Y9

pupils as part of a study I carried out on the impact of school exchange visits on pupils’

ANALYSING QUALITATIVE DATA

159

The blurred line between data collection and analysis

Analysing qualitative data can be an exciting phase in the research process since it relies 

on a creative engagement by the researcher in the production, application and interpre-

tation of ideas. To refer to it as a ‘phase’ is perhaps to misrepresent its nature, since in 

qualitative research data collection and analysis are not always separate; analysis does 

not always follow collection–it can sometimes precede it. It is also likely to occur at dif-

ferent points of the research rather than just in one block. The two are not isolated 

activities but interact with one another in the common pursuit of investigating the 

research question. This interaction between data collection and analysis is evident on 

different levels. At the level of research strategy, different collection and analysis activi-

ties feed off each other. For instance, in action research, the results of an analysis of one 

set of data will inform subsequent data collection activities. Huberman and Miles (1998) 

describe the process in more cyclical terms, seeing analysis as containing three interlink-

ing sub-processes: data reduction, data display and conclusion drawing/verification: 

‘These processes occur before data collection, during study design and planning; during 

data collection as interim and early analyses are carried out; and after data collection as 

final products are approached and completed’ (1998: 180). The interactive nature of 

their model is captured in Figure 10.1.

This interaction between data collection and data analysis is also apparent at a more 

local level. A semi-structured interview, for instance, allows the interviewer scope to free 

the interview to develop in certain directions in response to comments made by the 

Data

collection

Data

reduction

Data

display

Conclusions:

Drawing/verifying

Figure10.1  Components of data analysis: an interactive model (Huberman and Miles, 1998: 181)

11-Wilson-Ch-10.indd   159

8/31/2012   5:41:25 PM

Figure 8.1 

Components of data analysis: an interactive model (Huberman and Miles, 1998: 

181)

Analysing Qualitative Data

380

жүктеу/скачать 32,4 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: