Жүйке орталықтары қызметіндегі үйлесімдік

Орталық жүйке жүйесінде қозу мен тежелу процестері әрі ауқымдық, әрі мерзімдік ара байланыста болады. Ауқымдық ара байланыс арқылы орталық жүйке жүйесінің әртүрлі бөлімдерінің, түрлі жүйке орталықтарының арасындағы үйлестік қалыптасады. Мерзімдік ара байланыс арқылы ОЖЖ-нің нақтылы бір бөлімінің, белгілі бір орталығының қызметі өзгеріп отырады.

Қозу және тежелу процестерінің арасындағы ауқымдық ара байланыс екі түрде байқалады: иррадиация (жайылу) және индукция (әсерлестік). Иррадация деп орталық жүйке жүйесінде сыртқы тітіркендіргіштің әсерінен пайда болған реакцияның таралып, жайылуын айтады. Қозу процесі де, тежелу процесі де әлсірей өше жайылады.

Индукция деп ОЖЖ-дегі әрекетті орталықтан тыс аймақтарда қарама-қарсы сипатты процестің дамуын айтады. Мысалы, сыртқы тітіркендіргіш әсерімен белгілі бір орталықта қозу ошағы пайда болса, ОЖЖ-нің іргелес, тіпті алшақ аймақтарында тежелу процесі туындайды. Егер тежелу ошағының әсерінен іргелес аймақтарда қозу ошағы пайда болса, онда бұл құбылысты оң индукция деп атайды. Қозу ошағы іргелес аймақтарда тежелу процесін тудырса, оны теріс индукция деп атайды.

Сонымен, орталық жүйке жүйесінде сыртқы тітіркендіргіштер әсерімен пайда болған қозу және тежелу ошақтары иррадиация және индукция заңдылықтарына сәйкес әсерлесіп отырады. Демек, кез келген үйлесімді әрекет, нақтылы рефлекс орталық жүйке жүйесіндегі қозу және тежелу процестерінің өзара ықпалы нәтижесінде қалыптасады.