Аналитикалық химияның даму тарихы мен кезеңдерін зерттеу. Массалар әрекеттесу заңы. «Химиялық анализ»
Сутегі индексі және оны есептеу жолдары. Буферлік жүйелер
жүктеу/скачать 0,79 Mb.
|
Аналитикалық химия
| 6.Сутегі индексі және оны есептеу жолдары. Буферлік жүйелер.
1909 жылыданиялық химик С.Серенсенсутектіккөрсеткіш рН (р – «potenz» неміссөзініңбастапқыәрпі, математикалықдәреже, Н – сутектаңбасы) депаталатын шаманы қолданудыұсынды. Сутектіккөрсеткішдепсутекиондарыныңконцентрациясыныңондықлогарифмініңтерісмәнінайтады: рН = − lg [H+] Сутекиондарыныңконцентрациясыжоғарыласа, рН мәнітөмендейді, ал сутекиондарыныңконцентрациясытөмендесе, рН мәніжоғарылайды. Сулыерітіндідеортаныңүштүріболады: Бейтарап орта - бұлсутекиондарыныңконцентрациясы гидроксид иондарыныңконцентрациясынатеңболатын орта: [H+] = [OH-] = 10 -7 моль/л Қышқыл орта – бұлсутекиондарыныңконцентрациясы гидроксид иондарыныңконцентрациясынанжоғарыболатын орта: [H+] > [OH-], [H+ ] > 10-7 моль/л Сілтілік орта – сутекиондарыныңконцентрациясы гидроксид иондарыныңконцентрациясынантөменболатын орта: [H+] < [OH-], [H+ ] < 10-7 моль/л Кейбірзаттардың рН көрсеткішініңмәндері 1-мысал Егерсутегіиондарыныңконцентрациясы 4×10-3 моль/л болса, ерітінді рН қанша? Шешуі: pH = − lg[H+] = −lg (4×10-3)= ‾3,60 = − (−3 + 0,60) = 2,40. Буферліжүйелердепқышқылдыңнемесесілтінің аз мөлшерінқосқанда, соныменқатарсұйылтқанда, сутекиондарының концентрациясы, яғни рН өзгермейтінерітінділердіайтады. Адам ағзасындағы рН деңгейінсақтап туру буферліжүйелердіңкөмегіменжүзегеасырылады. Буферліерітінділерәдеттеәлсізқышқыл мен куштінегізтұзыныңқоспасында (CH3CООH+CH3COONa 4 ацетаттыбуферліқоспа) немесеәлсізнегіз бен оныңкүштіқышқылтұзыныңқоспасынан (NH4OH+NH4CI аммиактыбуферліқоспа) тұрады. Соныменбірге, әлсізқышқылдардыңқышқылжәне орта тұздарының (NaHCО3+Na2C03 карбонаттыбуферліқоспа) немесеекікышқылтүздарыныңқоспасы (NaН2РО4+NaHPО4 фосфаттыбуферлікоспа) буферлікқасиеткөрсетеді. Буферліерітіндіге қышқыл не сілтікосқанда, не болмаса оларды сұйылтқанда рН өзгермей түрақтыболуынбуферлікәсердепатайды. Әлсізқышқыл мен оныңсілтіліктұзынаңтұратынбуферлі ерітіндіге (CH3COOH+CH3COONa) күштіқышқыл қосқандағы оның буферлік әсерін былайтүсіндіреді: Күшті кышқыддың Н+ иондары тұздыңаниондарыменбайланысып, әлсізқышқылдың диссоциацияланбайтынмолекулаларынтүзеді. Мысалы: CH3COONa+HCl ↔ CH3COOH+NaCl ал күштінегізқосқанда ОН иондары Н+ қосылып Н2О молеқулаларынтүзед СНзСООН+NaOH ↔ CH3COONa+H20 Әлсізнегіз бен оныңтұзынантұратынерітіндінің NH4OH+NH4CI буферлікәсерінбылайтүсіндіреді: Күштіқышқыл қосқанда NH40H + HC1 → NH4Cl + H20 Күштінегізқосқанда NH4CI+NaOH→NH4OH+NaCl Буферліерітінділердіңбелгілі шамада рН-ты ұстауқасиеті де мінеосындажатыр. Буферлікәсерді су, ондағыерігенқышқыл (негіз) және тұз арасындағы тендікті сақталуыментүсіндіреді. Ерітіндіге әлсізқышқылдыңтұзынқоссақ, олқышқылдыңдиссоциациясынтежейді, ал егерәлсізқышқыл (ерітіндіде) қоссақ, тұздыңгидролизденуінтежейді. Мысалретіндеәлсізқышкыл мен оныңтұзынантұратынбуферліқоспанықарастырайық. Әлсізқышқылерітіндідебылайдиссоциацияланады: НАп ↔ Н+ + Ап- Әрекеттесуші массалар заңы бойынша әлсізқышқылдың электролиттік диссоциация тұрақтысынбылайжазады: Мұндағы [НАп] - диссоциацияғаұшырамағанқышқылмолекулаларының тепе-теңдікконцентрациясы [НАп]=СНАп; ал [А-] - тұзжәнеқышқылдиссоциацияланғандатүзілетінаниондардың тепе-тендікконцентрациясы, шарттытүрде [А-] ꞊ Стүздесек, ондажоғарыдағытендеуге жүктеу/скачать 0,79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|