Анктикалық философиянын өкілдері

Анктикалық
философиянын
өкілдері
О Р Ы Н Д А Ғ А Н : М А Р А Т Қ Ы З Ы А Й Д А Н А
Т Е К С Е Р Г Е Н : Т А Й Р О В А Б . Қ

Антикалық философия (лат. antiquitas
"ежелгі") - бзд. VIғ-да Сократқа дейінгі
философиядан басталып, 529 жылы
Афинада соңғы философиялық мектепті
Император Юстиниан І жарлығымен
жабылғанға дейін жалғасқан Ежелгі Грек
және Ежелгі Рим философиясы (бзд. VІғ -
VIғ). Дәстүр бойынша Фалес алғашқы
антикалық философ, ал Боэций соңғы
антиккалық философ саналады.

Ертедегі Грекияның алғашқы философтары стихиялы
реализмдік бағытты ұстануымен ерекшеленеді. Олар бүкіл
дүниені тұтастай алып қарап, әлемнің, дүниенің түп негізін,
алғашқы бастамасын, түпнұсқа элементін табуға тырысты.
Олар "дүние қалай пайда болды", "неден жаралды", "ең
бірінші не пайда болды", "бәрінің негізі не" деген секілді
сұрақтар қойды. Антикалық философтарды
"натурфилософтар" деп те аталады, олар философиялық
ойларын табиғат құбылыстарымен байланыстыра
тұжырымдауға тырысты.

Ертегірек
(антикалық)
философиясы
өзінің даму
тарихында үш
кезеңнен өтті:

2.Классикалық кезең
(б.д.д. 4ғ.). Платон
мен Аристотель
философиялық
еңбектерімен
ерекшеленеді.
Римдік-эллиндік кезең
(б.д.д 3ғ. соңы мен б.д.
3ғ. басы). Стоиктер,
скептиктер және
эпикуршілдік
мектептер
басымдылық
танытқан кезең.
1.
Сократқа дейінгі кезеңдік
философия (б.д.д. 7-6 ғ.ғ.).
Бұл кезеңде
натурфилософиялық
көзқарас басым болды.
Милет, Элей,
Пифагоршылдар, Софистер
мектебінің қалыптасуымен
қатар атомдық
көзқарастың негізі
қаланады.
1.

СОКРАТ

Сократ (шамамен б.д.д. 469-339 ж.ж.) – ежелгі грек философы, оның ілімі
материалистік натурализмнен идеализмге ауысу кезеңін бейнелейді.
Афиныда ғұмыр кешіп. одан Платон, Евклид, Антисфен, Аристипп
секілді ұлы адамдар дәріс алады. Сократ ілімін тек Платон мен
Аристотельдің айтуы бойынша ғана білеміз. сократ әлем
құрылымдарын, заттардың физикалық табиғатын танып білу мүмкін
емес, біз өзімізді ғана танып білуіміз мүмкін дейді. Танымның мұндай
түсінігін Сократ «Өзіңді танып – біл» формуласы түрінде өрнектеді.
Білімнің ең жоғары міндеті теорияда емес, тәжірибеде, яғни өмір сүре
білетіндігінде. Сократ этикалық ұғымдарды (айбындылық, әділеттілік)
анықтаумен жалпыландырудың үлгісін жасады. Ұғымды анықтаудан
бұрын әңгімеге жол берілуі керек, соның барысында бірнеше сұрақтардың
көмегімен әңгімелеушінің сөздеріндегі қайшылықтар анықталмақ. Бұл
орайда Сократ майевтика (сөйлесу өнері) әдісін ұсынады. Сократтың
этикасы рационалды: жаңсақ әрекеттер білместіктен жасалады,
ешкімде өз еркімен зұлым болмайды.
Адам өзіне үңілген сайын, өзінің білімсіздігін аңғармақ. Сократқа жүгінсек
«Менің білетінім ештеңе білмейтіндігім» қағидасының мәні ашыла
түспек.

ПЛАТОН

Платон (б.д.д. 428/427 – 348/347 )- ежелгі грек философы,
Сократтың шәкірті, объективті идеализмнің негізін
қалаушы, 30-дан астам философиялық диалогтар ретінде
жазылған еңбектердің авторы. («Парменид», «Теэтет»,
«Мемлекет», т.б.) Дүниеге идеалистік көзқарасты қорғаған
Платон сол заманның материалистік ілімдеріне қарсы
белсенді күресті.
Платон
Платон объективті идеализмнің жүйесін жасады. Сезім
арқылы қабылданатын «заттар дүниесіне» «идеялар
дүниесін» қарама-қарсы қойды. Идеялар объективті түрде
табиғат пен қоғамға тәуелсіз өмір сүреді. Нақтылы «заттар
дүниесін» Платон көлеңкелер дүниесі деп атады, өйткені
заттар дегеніміз идеялардың көшірмелері, көлеңкелері
ғана деді. Идеялар дегеніміз заттардың мәңгілік бейнелері,
оларды ойша «сезілетін заттар» ғана көреді.

Адамның жаны, рухы тәнге тәуелсіз о дүниеге идеяларда өмір
сүреді. Ол материялық емес, мәңгілік нәрсе. Адам бойына уақытша
ғана қонақтап, кейін тәннен ажырап, өзінің мәңгілік әлеміне
қайта оралады. Платон философиясында «идеялар дүниесі»–
«Эйдос» деп аталады.
Сезімдік дүние «идеялар» мен «материяның» туындысы, арасында,
екеуінің ортасын,да тұрады. «Идеялар» мәңгілік, аспаннан да биік,
олар туылмайды, пайда болмайды, өлмейді, салыстырмалы емес,
кеңістік пен уақытқа тәуелді емес. Платон ілімі философияның
кейінгі уақытта өркендеп, дамуына көрнекті роль атқарды.

АРИСТОТЕЛЬ