ОРТА ҒАСЫРЛАРДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН -Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы негізінен үш кезеңге тұрады:
1) – Ерте ортағасырлық кезең. –VІ- ІХ ғғ. 2) – Дамыған ортағасырлық кезең – Х-ХІVғғ. 3) – Кейінгі ортағасырлық кезең. – ХV- ХVІІ ғғ
ЕРТЕ ОРТА ҒАСЫРЛАРДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТЕР І. Түрік қағанаты ІІ. Батыс Түрік қағанаты. Шығыс Түрік қағанаты ІІІ. Түргеш қағанаты. Қарлұқ қағанаты ІV. Оғыс мемлекеті. Қимақ қағанаты
ТҮРІК ҚАҒАНАТЫ 552-603жж. Түрік қағантаның саяси тарихы, жер аумағы 1. «Түрік» этнонимі алғаш рет кездеседі: 542 ж Қытай жылнамаларында 2. 545 жылы түрі қолбасшысына бейбіт қарым- қатынас орнату үшін келген: Қытай елшісі 3. 552 жылға дейін түріктер Жужан қағандағына тәуелді болып, салық ретінде темір төлеген 4. 552 жылы Жужан қағаны Анағұйды жеңіп, «елхан» деген атақ алған, Түрік қағанатының негізін салушы: Бумын 5. Бумын Түрік қағанатының билеушісі болды: Жужан қағандығын талқандағаннан кейін 6. Қазақстанда ірге тепкен алғашқы феодалдық мемлекет: Түрік қағанаты 7. 552 жылы Бумын қаза болғаннан кейін Түрік қағаны болған: Қара –Еске (552-553) * Қара Еске аварларды (жужандарды) екінші рет жеңеді Орхонның жоғарғы жағындағы Букрат тауларында.
8. 552-554 жылдары (553) жужандар мүлде бас көтерместей болып жеңілді: Мұқан қағаннан (553-572) 9. Түріктер ұлы даланың шығыстағы қожасына айналды: Жужан қағанатын жеңгеннен кейін 10. VІ ғасырда 10 түмен қол бастап, түріктердің батыс жорығын бастаған Бумын қағанның інісі: Іштеми (жабғу) * 555 жылы түріктер жол бойы ешбір тегеуріңді қарсылық көрмей, Арал теңізіне дейін жетті. 11. Орта Азияда түріктерге қатты қарсылық көрсеткен: Эфталиттер * Эфталиттер- Каспий теңізінен Солтүстік Үндістан мен Шығыс Түркістанға дейінгі жерді алып жатқан Орта Азияның отырықшы тайпалары.
12. 561-563 жылдары түріктердің эфталиттерге қарсы одақ құрған: Иран 13. Түрік қағанатының эфталиттермен соғыс жылдары: 563-567 (Бұхара түбінде) 14. 10 түмен қол бастаған Иштемидің бағындырған елі: Соғды (ху елі) * 568 жылы Константинопльге барған Түрік қағанатының елшілігін басқарған: Соғды көпесі Маниах 15. 568 жылы Түрік қағанаты Византия мемлекетімен әскери одақ құрды: Иранға қарсы 16. VІ ғасырдың 70- жылдары Түрік қағанатының батыстағы шекарасы жетті: Қара теңізге дейін 17. Түрік қағанатының Қытай, Иран, Византия сияқты ірі мемлекеттермен терезесі тең түсіп, күшті мемлекетке айналған уақыты: VІ ғ 70 жылдары. 18. 570-580 жылдары Түрік қағанатының шығыстағы саяси ықпалының күшті болғанын көрсететін жағдай: Қытай мемлекеттерінің Түріктерге салық төлеуі. * Қытайлардың бір жағының өзі түріктерге жылына 100 мың тең жібек матасын төлеген.
19. Қытай елінің билеушілері қымбат бағалы сый- сияпат жасады: Мұқанға * 581 жылы Тобо(Арслан) қаған қаза болғаннан кейін, қағанаттың өз ішінде соғыстар басталды.
20. Түрік қағанатының Батыс және Шығыс Түрік қағанаты болып екіге бөлінген уақыты: 603 жыл
