ІІІ. Қазақ- орыс қатынастары 11. ХҮІІІ ғасырдың 40-50 жылдары үш әскери бекініс шептері оналасқан өңір: Солтүстік-Шығыс Қазақстан 12. ХҮІІІ ғасырдың 50 жылдары Өскемен бекінісінен Кузнецк шебіне дейін созылған, 723 верста болатын әскери шеп: Колыван шебі. * Сібір редутынан Омбыға дейін созылған, ұзындығы 1684 верста болатын шеп: Горькая шебі * Омбы бекінісінен Кіші Нарын бекінісіне дейін созылған, ұзындығы 1684 верста болатын әскери шеп: Ертіс шебі 13. Жаңа Есіл шебіндегі ең ірі бекініс: Петропавл (1752 жылы) 14. 1745- 1759 жылдары қазақ даласы арқылы орынборға жеткізілген мал басының жалпы құны:
1 млн сом 15. ХҮІІІ ғасырдың екінші жарысында қазақ- орыс саудасының белгілі орталықтары: Жәміш, Железинск, Омбы, Семей, Өскемен, Бұқтырма. 16. 1761 жылы негіз қаланған бекініс: Бұқтырма қазақ- орыс сауда байланыстарының кеңейген кезеңі:_ ХҮІІІ ғасырдың 60 жылдары.
* Шығыс Қазақстандағы бекіністер біртіндеп әскери сипатын жоғалтып, сауда орталықтарына айнала бастады. Әсіресе Жоңғария құлағаннан кейін.
1766 жылы Бұхар саудагерлерінің өтінішімен Әбілмәмбет ханның ІІ Екатеринаға хат жолдау себебі:_ Түркістан арқылы өтетін ірі керуендерді Семей, Жәміш бекіністерінде шек қоймай қабылдауға.
ХҮІІІ ғасырларда көшпенділердің күнделікті қажеттерін қамтамасыз ететін басты орыс тауарлары: Күнделікті тұрмыста қолданылатын тауарлар: шойын, темір, қазан, шелек, шұға, барқыт, қалайы, хант, нан.
Тек қана Орта Азия көпестері келетін сауда орталығы емес, сонымен қатар Екатеринбург, Түмен, Тара, Курск т.б. қалалардан келетін көпестердің ірі сауда –саттық орталығына айналған:
