ІІІ. Қазақ- орыс қатынастары 11. ХҮІІІ ғасырдың 40-50 жылдары үш әскери бекініс шептері оналасқан өңір: Солтүстік-Шығыс Қазақстан 12. ХҮІІІ ғасырдың 50 жылдары Өскемен бекінісінен Кузнецк шебіне дейін созылған, 723 верста болатын әскери шеп: Колыван шебі. * Сібір редутынан Омбыға дейін созылған, ұзындығы 1684 верста болатын шеп: Горькая шебі * Омбы бекінісінен Кіші Нарын бекінісіне дейін созылған, ұзындығы 1684 верста болатын әскери шеп: Ертіс шебі 13. Жаңа Есіл шебіндегі ең ірі бекініс: Петропавл (1752 жылы) 14. 1745- 1759 жылдары қазақ даласы арқылы орынборға жеткізілген мал басының жалпы құны:
1 млн сом 15. ХҮІІІ ғасырдың екінші жарысында қазақ- орыс саудасының белгілі орталықтары: Жәміш, Железинск, Омбы, Семей, Өскемен, Бұқтырма. 16. 1761 жылы негіз қаланған бекініс: Бұқтырма қазақ- орыс сауда байланыстарының кеңейген кезеңі:_ ХҮІІІ ғасырдың 60 жылдары.
* Шығыс Қазақстандағы бекіністер біртіндеп әскери сипатын жоғалтып, сауда орталықтарына айнала бастады. Әсіресе Жоңғария құлағаннан кейін.
1766 жылы Бұхар саудагерлерінің өтінішімен Әбілмәмбет ханның ІІ Екатеринаға хат жолдау себебі:_ Түркістан арқылы өтетін ірі керуендерді Семей, Жәміш бекіністерінде шек қоймай қабылдауға.
ХҮІІІ ғасырларда көшпенділердің күнделікті қажеттерін қамтамасыз ететін басты орыс тауарлары: Күнделікті тұрмыста қолданылатын тауарлар: шойын, темір, қазан, шелек, шұға, барқыт, қалайы, хант, нан.
Патша үкіметі шетелдік көпестерге Ресей құрамындағы қазақ жерлерінде сатуға, айырбастауға тыйым салды Ресейдің өзінде жергілікті мөлшерде шығарылатын
Тек қана Орта Азия көпестері келетін сауда орталығы емес, сонымен қатар Екатеринбург, Түмен, Тара, Курск т.б. қалалардан келетін көпестердің ірі сауда –саттық орталығына айналған:
