Антонимдер

«Мұғалім ісі сырттай қарапайым болғанмен – тарихтағы ең ұлы істің бірі"

ҮЙ ЖҰМЫСын тексеру:

Синоним дегеніміз не?

74-жаттығу

Мағыналары бір-біріне қарама-қарсы болып келетін сөздер антонимдер деп аталды. Мысалы: үлкен-кіші, суық-жылы, ескі-жаңа, қатты-жұмсақ, жомарт-сараң т.б.

Мағыналары бір-біріне қарама-қарсы болып келетін сөздер антонимдер деп аталды. Мысалы: үлкен-кіші, суық-жылы, ескі-жаңа, қатты-жұмсақ, жомарт-сараң т.б.

Антоним мен жұрнақ арқылы жасалатын болымды-болымсыздық мағына бірдей емес. Оларды былайша салыстырып көрсетуге болады:

Антонимдер Болымды-болымсыздық мағыналар:

Жақсы-жаман жақсы-жақсы емес

Ал-бер ал-алма

Сулы-құрғақ сулы-сусыз

Көңілді-қапалы көңілді-көңілсіз

Антоним (гр. ἀντι- — «қарсы», гр. ὄνυμα — «ат», «атау») — мән-мағынасы бір-біріне қарама-қарсы қолданылатын сөздер. Лексикологияда құбылыстың (күн — түн), ұғымның (бақ — сор, жақсылық — жамандық), сапаның (жаңа — ескі), қимылдың (кіру — шығу), т. б. қарсы мәндегі сөздердің мағыналары антонимдік жұп құрайды. Заттың атауын білдіретін сөздердің антоним дік жұбы болмайды. Сонымен қатар антоним қарама-қарсы мағына арқылы сөздердің мағыналық тұтастығы мен біртектілігін де білдіреді. Антоним сөздің дәл, нақты мағынасын салыстыру тәсілі арқылы айқындап, стилистикалық қызмет атқарады. Әсіресе, мақал-мәтелдерде жиі қолданылады. Мысалы, «Көз — қорқақ, қол — батыр», «Өтірік — қаңбақ, шын — салмақ». Қазақ тілінде фразеологиялық антонимдер көп кездеседі: аты шықты — аты өшті, жүрек жұтқан — су жүрек, соры қайнады — көзі ашылды

• Антоним (гр. ἀντι- — «қарсы», гр. ὄνυμα — «ат», «атау») — мән-мағынасы бір-біріне қарама-қарсы қолданылатын сөздер. Лексикологияда құбылыстың (күн — түн), ұғымның (бақ — сор, жақсылық — жамандық), сапаның (жаңа — ескі), қимылдың (кіру — шығу), т. б. қарсы мәндегі сөздердің мағыналары антонимдік жұп құрайды. Заттың атауын білдіретін сөздердің антоним дік жұбы болмайды. Сонымен қатар антоним қарама-қарсы мағына арқылы сөздердің мағыналық тұтастығы мен біртектілігін де білдіреді. Антоним сөздің дәл, нақты мағынасын салыстыру тәсілі арқылы айқындап, стилистикалық қызмет атқарады. Әсіресе, мақал-мәтелдерде жиі қолданылады. Мысалы, «Көз — қорқақ, қол — батыр», «Өтірік — қаңбақ, шын — салмақ». Қазақ тілінде фразеологиялық антонимдер көп кездеседі: аты шықты — аты өшті, жүрек жұтқан — су жүрек, соры қайнады — көзі ашылды

Сын есімге тән антонимдердің мынадай түрлері бар: а) түбір күйінде кездесетіндер: ауыр-жеңіл, кең-тар, ыстық-суық, үлкен-кіші, жас-кәрі, биік-аласа, ұзын-қысқа, артық-кем, аш-тоқ, жақсы-жаман, қалың-жұқа, терең-саяз, арык,-семіз, оңай-қиын, араз-тату, ащы-тәтті, көп-аз, оң-теріс, тузу-қисық т. б.; ә) туыңды түбір күйінде кездесетіңдері: ашық-жасырын, өзімшіл-көпшіл, ашық-жабық, тілазар-елгезек, екпінді жалқау, қатты-ащырын, орнъодпы-шалагай, олақ-іскер, оңқай-сшақай, сүйкімді-жексурын, бүтін-жыртық, жүрдек-шабаны.

• Сын есімге тән антонимдердің мынадай түрлері бар: а) түбір күйінде кездесетіндер: ауыр-жеңіл, кең-тар, ыстық-суық, үлкен-кіші, жас-кәрі, биік-аласа, ұзын-қысқа, артық-кем, аш-тоқ, жақсы-жаман, қалың-жұқа, терең-саяз, арык,-семіз, оңай-қиын, араз-тату, ащы-тәтті, көп-аз, оң-теріс, тузу-қисық т. б.; ә) туыңды түбір күйінде кездесетіңдері: ашық-жасырын, өзімшіл-көпшіл, ашық-жабық, тілазар-елгезек, екпінді жалқау, қатты-ащырын, орнъодпы-шалагай, олақ-іскер, оңқай-сшақай, сүйкімді-жексурын, бүтін-жыртық, жүрдек-шабаны.

89-ЖАТТЫҒУ

• Қазақтардың ақыл-ой қабілетінің зор екендігіне барған сайын көзім жете түсуде. Қандай әсем сөйлейді! Айтқысы келгеннің бәрін тез түсіндіріп, қарсыласының сөзіне де шебер тойтарыс бере біледі. Тіпті балаларының ақыл-есі де өте тез жетіледі.

90-жаттығу

• Рух күші адамды жеңілмейтін етеді: жүректілік-бейнелеп айтсақ, адам ізгілінің жанары. Жүректі адам ізгілк пен зұлымдықты көзбен көріп қана қоймай, жүрекпен де сезінеді. Ол қайғы, қасірет, адам намысын қорлау сияқтылардың жанынан енжар өте алмайды.
• Ер балалардың күші, шымырлығы-ізгілік дәні себілетін топырақ. Ізгілік күшті, батыл,ер жүректі болғанда ғана нәтижелі болады.

94-жаттығу

• Қараңғы қанша дүниеде?
• Дүниеде қанша жарық бар?
• Ұсақтар қанша дүниеде?
• Дүниеде қанша алып бар?
• Қашырар қуат-пәрменді
• Дүниеде небір жасық бар.
• Сарқылтар адам дәрменін
• Көз жеткізбейтін қашықтар

97-жаттығу

• Биік, ашық, жаңа, сұлу, жас сөздеріне әр түрлі қолданыста бірнеше антоним сыңар тауып көріңдер.

Үлгі: биік тау - аласа тау ...

Сергіту сәті

Үй жұмысы:

92,99-жаттығу

жүктеу/скачать 193,49 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: