3 деңгей – жұптық түріндегі қателерді жөндеу коды. Қателерді жөндеу кодын қолданып, дисктерді алмастыру 2 деңгейге ұқсас. Жұптық контролі деп қателерді тексеретін процедураны айтамыз, әр берілген бит тобында бірлік саны орналастырылады. Жұп несе тақ болуы бірдей болу керек. Бұл жағдайда айтылатыны, мәліметтер қатесіз берілді. Бұл қағидада ЕСС кодымен әдісі бір ғана дискті керек ететін жұптық контролімен алмасады. Бұл дегеніміз дисктік кеңістіктің 85 пайызы мәліметтерді сақтау үшін қолданылуына алып келеді.
4 деңгей – дисктарды үлкен блоктармен алмастыру. Бұл қағида диск алмастыру әдісіне негізделген, массивтегі әрбір дискке мәліметтердің бүтін блокты жазбасын қамтамассыз етеді. Бөлек контрольді диск жұптық туралы мәліметті сақтау үшін қолданылады. Әр жазу кезінде жұптыққа сәйкес ақпарат контрольды дисктан оқытылып және модифицирленуі керек. Жоғары шығындарға байланысты транзакция өндірісіне қарағанда бұл әдіс үлкен блокты операцияларға жарайды.
5 деңгей – жұп контролімен алмасу. Қазіргі уақытта жұп конролі – қате жасамайтын жүйелерді құру әдістерінің ішіндегі ең атақтысы. 5 деңгей 3-тен 32 дейін дискті қолдап және массивтің барлық дисктарына жұптық туралы ақпаратты бөледі. Олардың туралы мәлімет пен ақпарат әртүрлі дисктарда орналасады. Олардың жұптылығы туралы ақпарат блогы дисктарға бөлінген алмастырылған әр жолда жазылады. Жұптық туралы ақпарат физикалық дискқа жауап бермеген мәліметтерді қайта құруға көмектеседі. Егер бір диск жауап бермесе, мәліметтердің толық қайта құрылуы үшін қалған дисктардағы ақпарат жеткілікті. RAID4 жұптық блогын бір физикалық дискте сақтайды, онда RAID5 ақпаратты біркелкі барлық дисктарға бөледі.
Сектор алмастыру.Кейбір операциондық жүйелер (Windows NT Server сияқтылар) отказоустойчивости қамтамассыз ету үшін қосымша мүмкіндіктер қамтамассыз етеді. Ол сектар алмастыру(sector sparing) немесе «ыстық алмасу» (hot fixing) деп аталады. Бқл мүмкіндік компьютермен жұмыс істегенде автоматты қайта құру кезінде көрінеді. Егер операция кезінде дисктік кіріс пен шығыстадефектті сектор шықса, қате түзеуші драйвер мәліметтерді жақсы секторға апарып, ал дефекттіні "bad" деп белгілейді. Егер мәлімет аудару нәтижелі өтсе, драйвер файлдық жүйеге бұзылу туралы хабарламайды. Секторларды алмастыру тек SCSI – құрылғыларында мүмкін және ESDI- және IDE-дисктеріне мүмкін емес. Кейбір жүйелік операциялық желілерде (мысалы Windows NT Server) утилиттар бар, онда администраторды сектор бұзылуы туралы, сондай-ақ мәліметтердің жоғалу қаупі туралы, егер артық көшірмелер де жоғалатын болса айтады.
Жүйедегі мәліметтерді жіберу қатесін анықтау үшін шуға қарсы кодтарды қолдану.
Байланыс жүйелерімен тікелей берілетін дабылдар факторлар қатарының ықпалына ұшыраған, олардың әсері қабылданған ақпараттарда қатенің туындауына әкелуі мүмкін. Кейбір қателер қабылданған сигналдардың анализ түрі негізінде табылады. Мәліметтерді қабылдаудағы қателерді қысқартудың нақты әдісі берілетін ақпаратқа артықшылықтарды енгізу болып табылады. Кері байланыссыз жүйелік ақпарат берілісінде берілген әдіс шуға қарсы кодталу түрінде болады.
Шуға қарсы кодталу тексеру разряды деп аталатын, ақпараттықтармен бірге беріліс ақпараттарына енгізуді жорамалдайды. Артықшылдық қабылдау кезінде рұқсат беру және рұқсат бермеу комбинацияларын ажыратуға мүмкіндік береді, әйтпесе бір рұқсат берілген жағдай екіншісіне көшуші еді.
Шуға қарсы код үштік санмен сипатталады (n, k, d0), мұндағы n – берілетін хабараламадағы, (r) тексерістілерді қосқандағы, разрядтардың ортақ саны, k=n-r – ақпараттық разрядтар саны, d0 – рұқсат етілген кодтық комбинациялар арасындағы минималды кодтық ара – қашықтық, ол осы комбинацияларда минималды сан бит сияқты анықталған. Табылған (t0) және (немесе) түзетілген (tи) қателер (разряды) d0 параметрімен байланысты:
d0>= t0 + 1 d0>= 2tи + 1 d0>= t0 + tи + 1
Шуға қарсы кодтарды бірнеше топ қатарына бөлуге болады: блокты және үзіліссіз. Блокты өз алдына біркелкі (n=const) және біркелкі емес болып бөлінеді (код Морзе). Біркелкілер ажыратылатын және ажыратылмайтын болып бөлінеді. Ажыратылатындар жүйелік(сызықтық) және сызықтық емес болып бөлінеді. Жүйелікке: жұптық-тақтық биттар; циклдық; БЧХ кодтар. Тек жүйелік сызықтық кодтар берілетін хабарламадағы қателерді табу үшін қолданылады. Осылардың ішінде кеңінен тараған кодтар: Хэмминг, циклдық және итеративті. Мұндай кодтарды белгілі бір ереже бойынша құрастырады. Алдымен тексеру символы m анықталады, ол ақпараттық символдардың k санына сәйкес келеді. Кодтық комбинацияда ақпараттық символдарға тексергіш қосылалды, олар әдетте қысқа 2 дәрежелі, яғни 1, 2, 4, 8 және т.б. орындарда орналасқан. Сосын тексеріс кестесін қолданып, бақылау символдар шамалары 0 немесе 1 енгізіледі. Кодтық комбинацияны қабылдағанда қатені жүптыққа тексеріс көмегімен табады және түзетеді. Циклдық топтық код дегеніміз – барлық комбинациялар қосымша циклдық шарттармен байланысты кодтарды айтамыз. Циклдық кодтарда Хэмминг кодтарындағыдай ақпараттық және тексеру символдары ақпараттық орындарда орналасады, ол қателерді оңай тауып түзете алады. Аппаратуралық іске асыру бойынша перспективалық деп БЧХ (Боуз-Чаудхури-Хотвингема) кодтары көрсетіледі
Тексеру сұрақтары:
1. желiнiң қауiпсiздiгiнiң саясаты неге негізделген?
2. желiнiң қауiпсiздiгіне ең үлкен қауiпті не тудырады ?
3. желiнiң жабдығының физикалық қорғауында қалай болады?
4. желiнiң қорғауының үлгiлерi ?
5. аудит деген не ме?
6. шифрлау не үшін қолданылады?
7. вирустардан қорғаудегеніміз қалай?
8. мәлiметтердiң жоғалтуларынан қорғау қалай iске асады?
9. мәлiметтiң резервтегi көшiрмесiн алуының әдiстерi?
10. RAID - массивтің тағайындауы және деңгейлері ?