Ақпараттық-дидактикалық блок
жүктеу/скачать 0,63 Mb.
|
| Эукариоттарда трансляция цитоплазмада жүреді, онда жетілген мРНҚ ядродан енеді. мРНҚ-ның көшірілген соңы шағын рибосомалық суббірлікпен танылады, содан кейін 100-ге дейін нуклеотидтерден тұратын жетекші тізбек рРНҚ-мен әрекеттеседі. Бұл жағдайда рибосоманың аяқталмаған Р бөлімінде AUG старттық кодоны пайда болады. Метионинді тасымалдайтын аминоацил-тРНҚ бастапқы кодонға қосылғаннан кейін рибосоманың екі суббірлігі қайта біріктіріліп, оның А- және Р-сайттары пайда болады. Монокистрондық мРНҚ-да жүзеге асырылатын эукариоттық жасушадағы ақуыз синтезі рибосома бүкіл мРНҚ арқылы өткеннен кейін пептидтік байланыстың түзілуін тоқтататын терминатор кодонын танығанша аяқталады.
Трансляция – инициация, ұзарту және терминация ферменттерінен энергияны қажет ететін күрделі биокалитикалық процесс. Сонымен, ақуыз биосинтезі екі кезеңде жүреді: транскрипция және трансляция. Бұл жағдайда бір мРНҚ трансляциясы полисомалар деп аталатын құрылымдарды құрайтын бірнеше рибосомалардың қатысуымен жүреді. Эукариоттарда ақуыз биосинтезінің жылдамдығы t = 37°С температурада 1 секундта шамамен 5 амин қышқылын құрайды. Жасушаларда ақуыз синтезі тез жүреді. Рибосомада 1 минутта шамамен 5-6 мың пептидтік байланыс түзілетіні анықталды. Осылайша, кішкентай ақуыз молекулаларының синтезделу уақыты секундтармен есептеледі, ал құрамында бірнеше мың амин қышқылы қалдықтары бар үлкендердің пайда болуы шамамен бір минутты алады. Салмағы 70 кг адам ағзасында шамамен 10 кг белок болады. Бұл жағдайда күн сайын жасушалар мен ұлпаларды құрайтын шамамен 300-400 г ақуыз аминқышқылдарына ыдырайды және жаңадан синтезделген ақуыз молекулаларына шамамен бірдей аминқышқылдары кіреді. Бұл денедегі барлық ақуыздар орта есеппен 30 күн ішінде жаңартылады дегенді білдіреді. *Бірақ іс жүзінде әр түрлі мүшелер мен ұлпаларда ақуыздың қайта синтезделу жылдамдығы бірдей емес. Мысалы, адамның қан плазмасындағы ақуыздардың барлығы дерлік, сондай-ақ бауыр мен ішектің шырышты қабығын құрайтын ақуыздардың жартысына жуығы 10 күн ішінде жаңарады. Терінің, бұлшықеттердің, сүйектердің, шеміршектердің және жүйке тіндерінің дермисіндегі ақуыздардың ресинтезі салыстырмалы түрде баяу жүреді. Осылайша, бұлшықет ақуызының миозинінің 50%-ы шамамен 180 күнде жаңарады*. Белок биосинтезі ағза тіршілігінің соңына дейін болатын үдеріс, дегенмен құрсақта, нәресте кезіне және жасөспірім кезінде интенсивті айтарлықтай қарқынды жүреді. белок биосинтезі мақсатына қарай мынандай түрлерге бөлінеді: Регенерациялық – физиологиялық және репаративті регенерация үдерістеріне байланысты; Өсу синтезі – дене көлемімен массаның өсуімен сипатталады; Тұрақтандырғыш – ағзаның құрылымдық қалыпын сақтап тұратын, диссимиляция үдерісінде жұмсалатын структуралық белоктардың орнын толтыруға байланысты; Функционалды – әртүрлі мүшелердің арнайы қызметімен байланысты (гемоглобин, қан плазмасындағы белоктар, антиденелер, гормондар және ферменттер синтезі). Белок синтезінің бұзылу салдары: Аминқышқылдарының жетіспеушілігінен; Жасушаларда энергия жетіспеушілігінен; Нейроэндокринді регуляцияның бұзылуынан; Геномда кодталған белоктар құрылымы туралы ақпараттың трансляциясы немесе транскрипция үдерістерінің бұзылысы. белок синтезінің айтарлықтай жиі бұзылы, ағзада аминқышқылдарының жетіспеушілігі болып табылады. Асқорыту және сіңірілудің бұзылуы салдарынан; Тағамда белоктардың төмендеп кету салдарынан; Ағзада синтезделмейтін, ауыстырылмайтын аминқышқылдарының аз мөлшерде болуы немесе мүлде болмауы салдарынан. жүктеу/скачать 0,63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|