Ақпараттық-дидактикалық блок
жүктеу/скачать 0,63 Mb.
|
| ТРАНСЛЯЦИЯ — полипептидтік тізбектің (ақуыздың) матрицалық синтезі процесі. Амин қышқылдарының рибосомаларға жеткізілуі транспорттық РНҚ көмегімен жүзеге асады. Өздеріңіз білетіндей, тРНҚ молекулалары беде жапырағына ұқсайды. Бұл жағдайда тРНҚ тізбегінің *3' соңы —*акцепторлық құйрық — амин қышқылын бекітуге қызмет етеді. тРНҚ молекуласының қарама-қарсы бөлігінде арнайы триплет – антикодон болады. Антикодондағы нуклеотидтер тізбегі белгілі бір тРНҚ қандай мРНҚ кодонымен комплементарлы байланысатынын және оның қандай амин қышқылын тасымалдайтынын анықтайды. Мысалы, 3'UAC5' антикодоны бар тРНҚ комплементарлылық принципі бойынша тек 5'AUG3' мРНҚ триплетімен байланыса алады. Бұл триплет метионинді (Met) кодтайтындықтан, бұл тРНҚ осы нақты амин қышқылын тасымалдауға қызмет етеді.
*Амин қышқылы бір АТФ молекуласының ыдырауы кезінде бөлінетін энергиямен бұрын белсендірілген болса ғана, тРНҚ-ның акцепторлық құйрығына қосыла алады. Аминқышқылдарының активтенуі және олардың кейіннен тРНҚ молекулаларымен байланысуы аминоацил-тРНҚ синтетаза (кодаза) ферменттері арқылы жүзеге асады. Сонымен қатар, 20 ақуыз түзетін аминқышқылдарының әрқайсысы үшін арнайы кодаза бар. Ол осы амин қышқылын басқа аминқышқылдарынан айыра алады, онымен байланысады, оны белсендіреді және сәйкес антикодоны бар тРНҚ-ға қоса алады. Біріншіден, амин қышқылы және АТФ молекуласы аминоацил-тРНҚ синтетазаның белсенді орталығына енеді. ATP AMP-ге ыдырайды. Бұл жағдайда амин қышқылы мен АМФ арасындағы жоғары энергетикалық байланыстың түзілуіне қарай жүретін энергия бөлінеді. Энергияға бай «амин қышқылы ~ AMP» кешені түзіледі, оның құрамындағы амин қышқылы белсендірілген. Бұл оның тРНҚ-ға қосылу үшін энергия қоры бар екенін білдіреді, содан кейін рибосомада басқа амин қышқылымен пептидтік байланыс түзеді. Содан кейін тРНҚ молекуласы кодазаның белсенді орталығымен байланысады. Активтендірілген амин қышқылы АМФ-дан бөлініп, тРНҚ-ның акцепторлық құйрығына бекітіледі. АМФ және амин қышқылы-тРНҚ қосылысы (аминоацил-тРНҚ) кодазаның белсенді аймағынан шығады. Сипатталған процестерді жиынтық теңдеумен көрсетуге болады (қарапайымдылық үшін АТФ гидролизіне қажетті су молекулалары көрсетілмеген): Рибосомалар 30S және 50S прокариоттарындағы екі суббірліктен (үлкен және кіші) тұрады, Эукариоттарда 40S және 60S. Кіші суббірлікте М-РНҚ байланыстыру орны, П-пептидил орталығы және А-амин қышқылы орталығы бар. Үлкен суббірліктің жанасу бетінде П- және А-орталықтары, сондай-ақ ПТФ -пептидилтрансфераза орталығы бар. жүктеу/скачать 0,63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|