Апталық 1948 жылдың 20 сәуiрiнен шыға бастады

4

№1 (1595) 5 қаңтар 2016 жыл

«Өнегелі өмір» сериясының кезекті 67, 68-шығарылымы Қазақстанның белді 

ғалым-академиктері – Т.Б. Дарқанбаев пен М.А. Айтхожинге арналып шығарылды

преемственность

Продолжение. Начало на 1 стр.

С целью привлечения наиболее 

одаренных и подготовленных будущих 

студентов ежегодно проводится 

Республиканская Олимпиада «Аль-

Фараби» и функционирует Виртуальная 

академия для старшеклассников. 

Осуществляется подготовка кадров в 

рамках концепции «профильная школа-

колледж-вуз» через интегрированные 

учебные программы с переходом на 

кредитную технологию на каждом уровне 

образования.

Второй год успешно продолжается 

проект по интеграции образования 

и науки КазНУ имени аль-Фараби с 

10-ю НИИ Ғылым Ордасы, в рамках 

которого ведется совместная подготовка 

научно-педагогических кадров. На 

данный момент обучаются более 250 

магистрантов и докторантов. С 2015 г. вуз 

приступил к подготовке специалистов по 

образовательным программам ГПИИР-2 

по направлениям: «Информационно-

коммуникационные технологии (ИКТ)» 

и «Промышленная химия». Совместно 

с работодателями из индустрии созданы 

сети баз практик студентов с последующим 

трудоустройством. 

Интеграция науки и образования 

представлена и на международном уровне: 

в университете открываются совместные 

международные исследовательские 

лаборатории с ведущими зарубежными 

вузами, такими как Ростокский 

университет (Германия), Международный 

Центр по биологическим и химическим 

исследованиям г. Карачи (Пакистан), 

Центр аль-Фараби в университете 

Иордании, реализуется проект «Кампус 

в Кампусе» с университом Цукуба 

(Япония). Сертификационные центры 

высокотехнологических  мировых 

компаний как Intel, HP, Самсунг, Konika 

Minolta и др. открыли свои образовательно-

тренинговые  и сертификационные 

центры на базе КазНУ. Реализуются 

двухдипломные программы с ведущими 

вузами мира (ЕС, США - MDP/Global-

Classroom, Япония, Франция, СНГ и др.). 

Например, при содействии Колумбийского 

университета, Нью-Йорк открыта 

совместная магистерская программа по 

специальности «Устойчивое развитие».

В 2015 году КазНУ приступил к работе 

по разработке и реализации Массовых 

открытых онлайн курсов (МООК) на основе 

опыта мировых ведущих центров Edx 

(MIT) и Coursera (Harvard). Планируется 

распространить опыт по разработанным 

курсам по ГПИИР-2 по всему Казахстану 

и Центральной Азии через создаваемую 

Национальную платформу MOOK.kz 

совместно с вузами членами консорциума.

С сентября 2014 года ведется подготовка 

кадров по медицинской специальности 

совместно с ведущими вузами Южной 

Кореи, функционирует Диагностический 

центр, ставшие основой открытия в 

декабре 2015г. нового для университета 

медицинского факультета - Высшей школы 

общественного здравоохранения (ВШОЗ). 

Запланировано строительство клиники 

на 500 мест на принципе государственно-

частного партнерства. 

 

В рамках кампании «Чистая 

сессия» в университете внедрена 

система независимой оценки знаний и 

компетенций, заключающаяся в том, 

что экзаменационные работы проверяет 

независимая комиссия, не включающая 

преподавателей, проводивших лекции и 

семинары по дисциплине. Показала свою 

эффективность, созданная в университете 

система онлайн видеонаблюдения 

за процессом  проведения занятий и 

экзаменов.

В рамках аккредитации 

образовательных программ в области 

техники и технологии 8 программ КазНУ 

получили EUR-ACE-Label и 4 программы 

EUR-INFLabel, что свидетельствует 

о высоком качестве образовательных 

программ КазНУ.

С целью усиления интеграции 

образования, науки и индустрии, а также 

в целях проведения конкурентоспособных 

научных исследований в университете 

создан Научно-образовательный и 

инновационный кластер КазНУ. Для 

конвертации результатов НИОКР 

в реальный сектор экономики 

в университете эффективно 

функционирует технологический 

коридор «от генерирования идеи до ее 

коммерциализации. На всех факультетах 

имеются студенческие бизнес-инкубаторы, 

Технопарк, начаты работы по реализации 

проекта TechnoLoft.

Совместно с компанией Inspur Group 

(КНР) реализуется проект создания 

суперкомпьютерного и облачного кластера 

на базе Центра суперкомпьютерных и 

облачных вычислений, который послужит 

ядром международного IT-технопарка 

«Альянса университетов Нового 

Шелкового пути» по модели «SiliconVal-

ley».

За 2015 год учеными и сотрудниками 

университета получено 21 положительное 

решение и 90 охранных документов, в том 

числе 3 патента США.  В 2015 году учеными 

университета выполнялись 600 проектов, 

на сумму 4 млрд. 350 млн. тенге, или 25,6% 

от всего объема бюджета университета. 

Учеными и преподавателями КазНУ 

получено 172 гранта международных 

фондов и организаций. При этом каждая 

пятая казахстанская публикация в базах 

данных Thomson Reuters и Scopus – это 

вклад ученых нашего университета. 

Суммарный индекс Хирша ученых и ППС 

университета по состоянию на 2015 год 

составил 661.

В рамках международного консорциума 

UNIFORM совместно с Токийским 

университетом реализуется проект по 

разработке серии университетских 

наноспутников «Аль-Фараби-1» и «Аль-

Фараби-2». 

В университете издаются 18 Вестников 

по разным научным направлениям и 5 

международных журналов на английском 

языке, три из которых вошли в текущем 

году в предбазу данных Thomson Reuters. 

Учеными университета опубликована 31 

монография в зарубежных издательствах. 

Важной задачей университета является 

духовно-нравственное воспитание 

молодежи как граждан страны и 

мира. В КазНУ активно внедряется 

принцип социального партнерства 

между администрацией и коллективом, 

определяющий саморегулирующий 

характер отношений членов коллектива в 

университете. 

 Это придает стимул для реализации 

программ и проектов, которые формируют 

мощную духовно-нравственную и 

интеллектуальную платформу. На ее 

основе создается «точка роста» нового 

мировоззрения студентов – будущих 

граждан страны, которые должны 

обрести уверенность в том, что только 

честный, творческий труд, настойчивое 

стремление к самосовершенствованию 

позволят достичь ему успехов в 

учебе и профессиональной карьере, 

добиться устойчивого благосостояния и 

общественного признания.

Благодаря внедрению кодекса 

корпоративной культуры преподавателей 

и Кодекса чести студентов, реализации 

проекта «Университет вне коррупции» 

улучшен морально-психологический 

климат в коллективе. Успешно развивается 

институт кураторов, в рамках которого 

опытные преподаватели на платной 

основе осуществляют педагогическое 

наставничество над студенческими 

группами. Системному развитию 

воспитательной работы способствует 

деятельность 16-ти научно-прикладных 

и аналитических центров по поддержке 

молодежной политики.

На достижение качественно нового 

воспитательного эффекта также 

направлены прорывные социально-

значимые проекты университета 

международного, республиканского и 

регионального значения. 

Активно внедряются клубные формы 

работы со студентами, получившие 

широкое распространение в практике 

деятельности лучших университетов мира. 

КазНУ является бесспорным лидером 

в студенческом спорте, завоевывая на 

протяжении четырех сезонов подряд 

титул абсолютного победителя летних 

универсиад среди вузов РК. Уникальным 

событием для республики стало то, 

что студенты КазНУ завоевали пять из 

шести золотых медалей на Всемирной 

универсиаде в южнокорейском городе 

Кванджу.

Ежегодно в рамках Социального 

пакета КазНУ порядка 2-х тысяч студентов 

5

№1 (1595) 5 қаңтар 2016 жыл

В рамках конференции «Современные проблемы математики и информатики» 

вышла в свет книга из серии «Өнегелі өмір»  в память о Кулжабай Касымове

қазақ хандығы

Тәуке хан

Тәуке хан

Тәуке хан – 1680-1715 жылдардағы қазақ ханы, Жәңгір ханның 

ұлы. Оның толық есімі – Тәуекел-Мұхаммед батыр хан. Тәуке 

хан Жәңгір ханның қалмақ әйелінен туған. Ол шамамен 1635 

жылдан кейін дүниеге келген. Тәуке хан тарихта  алғаш рет 1650 

жылдардың  басында көріне бастайды.  Жәңгір хан жоңғарларға 

қарсы күресу үшін Шығыс Түркістандағы шағатайлық билеушілерге 

жіберген елшілігінің біріне жас Тәуке сұлтанды қосады. Бұл кезде 

Тәукенің жасы әлі 20-ға  толмаған болатын. Жәңгір ханның жап-жас 

Тәукені елшілік құрамына қосуын  мемлекеттік маңызды істерге 

жас шағынан баулуы деп қабылдаған жөн. 

1652 жылы Жәңгір хан қаза тапқаннан 

кейін қазақ тағын кімнің иеленгені белгісіз. 

Тіпті одан кейінгі 28 жыл бойы кімдердің 

хан болғаны тарихымызда жұмбақ болып 

отыр. Ал Тәуке  хандық билікке 1680 жылы 

келіп, оны 35 жыл бойы басқарады.   

Тәуке ханның 30 жылдан астам билігі 

тұсындағы ішкі, сыртқы саясатының 

басты мақсаты – қазақ елінің бірлігі мен 

қазақ жерінің тұтастығын сақтау болды. 

Осы бағытта оның жүзеге асырған ең 

ірі шарасына «Жеті жарғы» атты заңдар 

жинағын шығарып, өмірге енгізуі 

жатады. Аңыз бойынша Тәуке ханның 

бастамасымен қазақ қоғамындағы барлық 

қатынастарды белгілі бір құқықтық 

принциптер негізінде реттеу үшін, бұрынғы 

заңдарды жаңа заман талаптарына сай 

бейімдеу үшін үш жүздің атақты билері 

–  үйсін Төле би, арғын Қазыбек би және 

алшын Әйтеке би, сондай-ақ тағы басқа 

белгілі билер Күлтөбе деген жерде бас 

қосып, «Жеті жарғының» әрбір бабын 

жеке-жеке талдап, қызу айтыс-тартыстарға 

түсіп күн сайын жиын өткізген екен. Содан 

бері ел аузында «Күлтөбенің басында күнде 

жиын» деген сөз қалған. Тәуке ханның 

жарлығымен «Жеті жарғы» заңдық күшіне 

енеді де, халық оны «Тәуке ханның «Жеті 

жарғысы» деп атап кетеді.

Батыр хонтайшының кіші ұлы 

Галдан 1670 жылы билікке келіп, негізгі 

қарсыластарын жеңеді де, жеке дара 

билеушіге айналады. Содан кейін оның 

көрші елдерге және Қазақ хандығына 

тонаушылық, басқыншылық жорықтары 

басталады. 1678 жылы ол Шығыс 

Түркістандағы саяси дағдарысты 

пайдаланып, аумақты бағындырады.  Ал 

1680 жылдан бастап Галдан  Орта Азия 

мен Оңтүстік Қазақстанның қалалары 

мен аймақтарына жорықтар жасайды. 

1681-1684 жылдары Сайрам қаласы үшін 

шайқаста  Кіші Жүздің батыры Айтұлы 

Тілеу батыр кіші ұлы Жолдаяқ батырмен 

бірге көзге түсіп,  шайқастардың бірінде 

әкелі-балалы батырлар қаза табады. 

Тәукенің жарлығымен олардың денелері 

қазақтың бас қаласы – Түркістанда, Қожа 

Ахмет Йасауи кесенесі жанына жерленген. 

Жоңғарлар Сайрам қаласын алып, 

оны қиратқанымен шабуыл бағытын 

одан әрі тереңдете алмайды. Оған 

басты себеп, қазақтар тарапынан қатты 

қарсылықтардың болуы жатады. 

1697 жылы Сенгенің ұлы Цеван 

Рабтан билікке келеді де, қазақ-жоңғар 

қатынасындағы жағдай күрт өзгереді. 1680-

1715 жылдар аралығында  тек жоңғарлар 

тарапынан қазақтарға қарсы 1698, 1711-

12, 1714, 1715 жылдары ірі-ірі жорықтар 

жасалады. Оның себебі – Жоңғарияның 

шығысындағы Халқа жерінің Цинь 

әулетінің қарамағына өтуіне байланысты 

жоңғарлар жаңа жерлерге аса мұқтаж 

болды. Сол себепті де Цеван Рабданның 

қазақтарға қарсы жүргізген саясатының 

сипаты өзгеріп, бұрынғы тонаушылық 

жорықтар, енді басқыншылық соғыстарға 

айналады. Оның қазақтарға қарсы алғашқы 

соғысы 1698 жылдың өзінде-ақ басталып 

кетеді. 

1698 жылғы Цеван-Рабданның 

қазақтарға жорығы барысында ол қазақ 

жерінің Шу-Талас өзендері өңіріндегі 

тұрғындарды қырғынға ұшыратып, 

он мыңдай адамды тұтқынға алып 

кетеді. Жоңғарлардың қазақ жеріне 

шапқыншылықтары бұдан кейін де 

жалғасады. Жоңғарлардың жекеленген 

өңірлерді ғана тонауға ұшыратқаны 

болмаса, қазақ елін толық бағындыруға, 

иеленуге бағытталған жорықтарына Тәуке 

хан тойтарыс беріп отырады. Тәуке хан 

тұсында қазақ қоғамында жүргізілген 

саяси-әкімшілік және құқықтық өзгерістер 

нәтижесінде қазақ елі өзінің қорғаныстық 

қабілетін көрсете біледі. Талай-талай қазақ 

батырлары осы кезде ел үшін, жер үшін 

жан аямай жоңғарлармен соғысады, тіпті 

кей кездерде өздері бірігіп, жоңғарлардан 

кек алу үшін оларға жеңісті жорықтар 

ұйымдастырады.

Тәуке хан 1687-88 жылы Бұқара ханы 

Сұбханқұли ханмен  Ташкент мәселесі 

жөнінде бейбіт келіссөздер жүргізеді.

Тәуке ханның Орыс мемлекетімен 

жүргізген саясаты екі жақты сауда 

байланыстары және шекаралық істер 

төңірегінде дамиды. XVII ғасырдың 

соңында Ресейдің билігіне I Петрдің, 

Қазақ хандығына  Тәуке ханның келуіне 

байланысты екі ел арасындағы байланыстар 

жандана бастайды. Ресейдің Шығыс 

елдерімен жүргізген сауда жолдарының бір 

тармағы Қазақстан арқылы өткендіктен, 

керуендердің қауіпсіздігіне кепілдік, 

тауарларға салынатын баж салығының 

көлемі мен мөлшері, Ресей мен Қазақстан 

шекарасының маңында тұратын тұрғындар 

арасындағы әртүрлі дау-дамайлар мен 

ірілі-ұсақты жанжалдар да елшіліктер 

арқылы шешіліп отырды. 1683-1693 

жылдар аралығында Тәуке хан жоғарыда 

аталған мәселелер бойынша Ресейге бес 

елшілік жібереді. Тәуке ханның елшілері 

Сары мен Келдей, Тұманшы батыр мен 

Қабай, Құлтыбай Аталықовтар осы кезеңде 

Ресей мен Қазақ хандығы арасындағы 

байланыстарды жүргізуде белсенділік 

танытады. Жалпы алғанда, Тәуке хан 

көршілес елдермен жүргізген қарым-

қатынасында, әсіресе, аштарханилық 

әулетпен және Ресей мемлекетімен 

арадағы даулы мәселелерді бейбіт түрде 

шешуге және сол елдермен байланыстарын 

дамытуға күш салады.

Тәуке хан 1715 жылы қайтыс болып, 

 

Қазақ хандығының астанасы Түркістан 

қаласында, Қожа Ахмет Йасауи кесенесі 

маңына жерленеді. Бұл кесене маңында 

оның әкесі Жәңгір хан, атасы Есім хан, 

сондай-ақ Шығай хан әулетінен тарайтын 

белгілі тұлғалар: Ондан сұлтан, Жәнібек 

хан (1628-1643) және тағы басқа белгілі 

адамдар жерленген болатын.

Тәуке ханның  Тұрсын, Мұрат, Болат 

хан, Сәмеке хан атты ұлдары болған. 

Одан әрі Болат ханнан Әбілмәмбет, ал 

одан Болат, Әбілпайыз және Байтек атты 

сұлтандар өсіп-өнеді.

Тәуке ханнан соң Қазақ хандығы 

өз тарихындағы саяси бытыраңқылық 

кезеңіне аяқ басады. Бұрынғы біртұтас, бір 

орталықтан басқарылатын  мемлекеттік 

жүйенің орнына бір-біріне бағынбайтын 

үш саяси құрылым – Кіші жүздегі, Орта 

жүздегі және Ұлы жүздегі хандық биліктер 

құрылады.

Б.Б. КӘРІБАЕВ,

ҚР ҰҒА корреспондент-мүшесі,

профессор, тарих ғылымдарының 

докторы

 

обеспечиваются поддержкой в виде 

спонсорских грантов, стипендий, льгот 

и скидок в оплате за учебу или адресной 

материальной помощи в размере 57 млн.

тенге. Центр обслуживания студентов 

«Керемет» является первым и пока 

единственным, не имеющем аналога в 

мировом образовательном пространстве 

центром, созданным при университете 

по предоставлению социально-значимых 

услуг студентам.

Полностью реализован проект 

Е-кампус, в котором автоматизированы все 

бизнес- процессы и услуги университета.

Как было отмечено в докладе, для 

соответствия высоким требованиям 

международного уровня и обеспечения 

комфортного осуществления учебно-

образовательных процессов в 2011-2015 

году введены в эксплуатацию общежитие 

на 500 мест «Дом молодых ученых», здание 

«Научной библиотеки Аль-Фараби» на 2 

млн. томов, завершается строительство 

крытого бассейна.

Международное признание 

университета выражено в виде 

партнерского сотрудничества с 

международными организациями, как 

ООН – у нас функционирует Глобальный 

Хаб Программы ООН «Академическое 

влияние»; открыт Центрально-Азиатский 

хаб по устойчивому развитию программы 

ЮНЕСКО UNITWIN. При этом миссия 

и деятельность вуза как глобального хаба 

полностью коррелируется с принципами 

Мегапроекта Президента РК Н. Назарбаева 

«G-Global». 

Университет вошел в Международный 

консорциум университетов, Сеть 

университетов Глобальной инициативы 

Клинтона и организацию COMSATS.

По оценке международного 

рейтингового агентства QS, КазНУ - 

единственный среди университетов 

Казахстана и стран Центральной Азии, 

который за 5 лет с 700 места вошёл в топ-

300 лучших университетов мира, заняв 275 

место, что являет собой феноменальный 

показатель в мире. По данным агентства 

«Great Value Colleges», КазНУ им. аль-

Фараби входит в число 50-ти самых 

технологически развитых университетов 

мира.

Совет старейшин, заслушав доклад, 

отметил положительные результаты 

и достижения всей проделанной 

работы руководства и профессорско-

преподавательского состава университета. 

Старейшины обсудили перспективы 

дальнейшей работы Совета, внесли 

рационализаторские предложения по 

привлечению молодых ученых в научные 

проекты и внедрению результатов 

исследования в производство.

Завершая встречу, ректор КазНУ, 

академик Галымкайыр Мутанов поздравил 

членов Совета старейшин с наступающим 

Новым 2016 годом и пожелал здоровья, 

благополучия и плодотворной работы 

всему профессорско-преподавательскому 

составу.

Встреча Совета прошла в форме 

открытого диалога, состоялся обмен 

мнениями и предложениями по улучшению 

работы университета в предстоящем 2016 

году.

ПРЕСС-СЛУжБА

6

№1 (1595) 5 қаңтар 2016 жыл

жа лын

ҚазҰУ-да «Химия ғылымының өндіріспен интеграциясы, 

инновация арқылы өрлеуге» атты ІІІ семинар-конференция өтті

Әл-Фараби  атындағы Қазақ 

ұлттық  университетінің шығыстану 

факультеті 1989 жылы филология 

факультетінен Шығыс филологиясы 

кафедрасы, тарих факультеті 

құрамынан Азия және Африка 

елдері тарихы кафедрасы болып 

бөлініп шықты. Факультетте 

алғашында негізінен екі бағыт 

бойынша мамандар даярланды. Атап 

айтқанда, шығыстанушы-филолог, 

шығыстанушы-тарихшы.

Ал 1991 жылы қытай филологиясы  

құрылды. 1991-1996 жылдары 

арасында кафедрамызда ҚХР-

дан арнайы шақыртылған қытай 

ғалымдары дәріс берді. 1994 жылдан 

бастап кафедра құрамы өзімізден оқып 

тәлім алған, үздік студенттер есебінен 

толықтырылып отырды.    Бүгінде 

қытайтану кафедрасы ҚХР-дың 

бірнеше жоғары оқу орындарымен, 

ғылыми және оқу орталықтарымен, 

Қазақстандағы Шығыс елдерінің 

халықаралық қорларымен және 

дипломатиялық өкілдіктерімен 

тығыз қарым-қатынас орнатқан. 

Атап өтсек, Ланьчжоу университеті, 

Пекин тілдер университеті, Сиань 

мұнай университеті, Шыңжаң 

педагогикалық университеті, Нанчан 

университеттерімен байланыс 

жасайды.

Факультетіміз білім алушы 

тұлғаның жан-жақты дамуына, 

өзін-өзі кемелдендіруіне қажетті 

жағдай жасау үшін бар күш-

жігерін салып, студенттік өзін-өзі 

басқаруға, көшбасшылық қасиеттерді 

тәрбиелеуге көптеген  мүмкіндіктер 

тудыруда.  

Факультетте компьютер сыныптары 

мен интернет залдары жұмыс істейді. 

Интранет жүйесі барлық оқытушылар 

мен студенттерді қамтитын, оқу 

үдерісінің барлық кезеңінде көптеген 

параметрлерді күнделікті бақылауды 

қамтамасыз ететін, студенттерді 

оқуға ынтыландыруға, олардың 

үлгерімі мен болашақ жұмыс орнында 

білімін практикалық қолдану 

қызығушылығына ықпал ететін ірі 

корпоративтік желі болып табылады. 

Факультет құрамындағы алдыңғы 

қатарлы  кафедра боп танылатын 

қытайтану кафедрасы ұжымының 

ғылыми-зерттеу тобы іргелі мәселелер 

жөніндегі Қазақстан-Қытай қарым-

қатынастарын, Азия-Тынық мұхиты 

өңірі және Орталық Азиядағы 

халықаралық қатынастар, сондай-

ақ тарих, мәдениет, сыртқы және 

ішкі саясат, Қытай әлеуметтік-

экономикалық даму, қытай тілі мен 

әдебиеті өзекті мәселелерін әзірлеу 

бойынша ғылыми зерттеулерді 

жүргізеді. 

ШЫҰУ (Шанхай ынтымақтастық 

ұйымы университеті) жобасы 

аясында Орталық Азия, Қытай және 

Шығыс елдерінің экономикалық 

интеграциясы мәселелерін зерттейді. 

Бірқатар зерттеуші-оқытушылар 

ШЫҰ шеңберіндегі Қытайдың 

мемлекеттік стипендияларының 

иегерлері болып табылады.   Ғылыми-

зерттеу лингвистика және әдебиеттану, 

тарих және Қытайдың экономикалық 

және саяси дамуының қазіргі заманғы 

үрдістері мәселелерінің кең ауқымын 

қамтиды. 

 Кафедра түлектері қазіргі таңда 

Қазақстанның түрлі оқу орындарында, 

ғылыми-зерттеу ұйымдарында, 

Сыртқы істер министрлігінде, түрлі 

мемлекеттік қызметтерде, шетелдік 

компанияларда табысты қызметтер 

атқаруда. 

жүктеу/скачать 11,53 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: