Аралық бақылау тапсырмасы 6В01717 – «Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімдерін дайындау» мамандығы бойынша

19
5.
 
ТЕРМИН ЖАСАЙТЫН ШАРТТЫ БЕЛГІЛЕР
 
 
5.1
 А.Байтұрсынұлы еңбегіндегі тыныс белгілер
 
 
Шартты
белгі
дегеніміз
— графикалық
белгілер; олар арқылы карталарда 
заттар мен құбылыстардың 
тұрған орнын, сонымен қатар олардың сапалық және 
сандық сипаттамаларын көрсетеді. А.Байтұрсынұлы тыныс белгілерді әріп 
белгілері, сөйлем белгілері , сөз белгілері деп топтаған. Ал шетелдік ғалымдар 
шартты белгілерді «тілдік емес құралдар» (В.П. Даниленко), «Математика тілі»
(З.М.Зорин мен М.И.Черемисина)депте атайды. В.П.Даниленко «Тілдік емес 
құралдарға белгілер, графикалық белгілер, сандар жатады.»-депте анықтама 
береді. Шартты белгілер әріп, цифр, цифрлар мен әріптер тікесіп таңба болуы, 
графикалық белгілер, кесте болып та келеді. Ахмет Байтұрсынұлы «Тіл-құрал» 
еңбегінің «Сөйлем жүйесі мен түрлері» атты үшінші кітабында тыныс белгілерге 
атау мен ережелер берген. Сол белгілерді кестемен беруді жөң көрдім.
 
 
 
№
Термин 
Тыныс 
белгі
Қосымша атауы
Мысалы 
 
1
Кіші сызықша 
-
Тіркестіру белгісі
Төсек-ағаш,жүк-аяқ
 
2
Үлкен сызықша 
–
Жұмақтау белгісі
Қасқыр – аң.
 
3
Ноқат
.
Ұлы тыныс
Ер өтірік айтпайды, ел өтірік 
айтады.
 
4
Үтірлі ноқат
;
Нүкте, орта тыныс
ой қыстаймын деп шотымды 
алды; қыр қыстаймын деп 
балтамды алды; 
 
5
Теріс ноқат
,
Кіші тыныс
 
6
Қос ноқат
:
Қос нүкте, бәшелеу белгісім
Біздің екі үйіміз бар: жаз 
тігетін киіз үй, қыс кіретін 
там үй. 
 
7
Сұрай белгісі 
?
Азырақ жетім үшін жұлсақ 
нетер?
 
8
Леп белгісі
!
Бар! Жүгір! Үш!
 
9
Көп ноқат
...
Көп нүкте, қалдыру, тастау 
белгісі
Тағы да алтын керек түйе 
алатын...
 
10
Қабат үтір
«»
Қабатша қос тырнақ
Жетімшілікті көп көрген үш 
шақыртпай «ә» демес.
 
11
Жақша 
()
Қамау белгісі
Бу десек мылтық түтіні (екен)
 

20

жүктеу/скачать 6,34 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: