Қарым-қатынас – бір адамның басқа адамдармен қоғам мүшесі ретінде өзара әрекеттесуінің арнайы формасы. Қарым-қатынас барысында адамдардың әлеуметтік байланысы, бір-біріне деген қарым-қатынасы жүзеге асады.
2. Интерактивті - адамдардың өзара әрекеттесуін ұйымдастыру;
3. Перцептивті - адамдардың бір-бірін қабылдауы және соның негізінде өзара түсінушіліктің орнауы.
Жалпы қарым-қатынас 3 аспектіден тұрады:
қарым-қатынас мазмұны,
қарым-қатынас мақсаты
қарым-қатынас құрамы.
2. Вербалды және вербалды емес қарым-қатынас
Қарым-қатынас негізгі екі канал арқылы жүзеге асады: тілдік (вербалды) және тілдік емес (вербалды емес) қарым-қатынас каналдары. Сөйлеу тек қарым-қатынас құралы ғана емес, ол – ақпараттың қайнар көзі, басқа адамға әсер етудің тәсілі.
Тікелей қарым-қатынас - табиғи бетпе-бет, сөздік және бейсөздік (ым, қимыл) құралдар көмегімен жасалынатын толық психологиялық контакт, кері байланыс бір мезгілде өтеді. Бұл - адамдардың бір-бірімен қатынас жасау тарихындағы бірінші формасы.
Жанама қарым-қатынас—қатысушылардың кері байланыс уақытын ұзартатын, не кешіктіретін жазу және техника құралдары арқылы жасалынатын толықсыз психологиялык контакт. Хат жазу, кітап шығару, радиодан сөйлеу т.с. адами қарым-қатынасты күрделеңдіріп жіберді.
Тұлғааралық қарым-қатынас- екі не құрамы өзгермейтін топ ішіндегі таныс адамдардың тікелей контактылары. Тұлғааралық қарым-қатынастың белгілері: қатысушылардың психологиялық жақындығы, бір-бірінің ерекшеліктерін білуі, бірігіп күйзелуі, өзара түсінушілігі, ортақ қызметтестігі.
3. Қарым-қатынастың трансактілі анализі
Трансакция – адамдардың әрқайсысының белгілі бір позицияны ұсынып, өзара әрекеттесу бірлігі.
Эрик Берн қарым-қатынастың трансактілі анализі негізгі 3 позицияны бөліп көрсетеді:
Бала;
Ата-ана;
Ересек адам.
Олар күніне бірнеше рет бірін-бірі ауыстырып
отырады. Адамның жүріс-тұрысында үш
позицияның біреуі басым болуы мүмкін.
Тілдік емес қарым-қатынасты зерттейтін ғылымдар:
1. Кинестика адамдардың эмоциялары мен сезімдерінің сыртқы көріністерін зерттейді:
2. Таксика қарым-қатынас барысындағы қол алмасып амандасу, беттен сүю, құшақтау, сипау, т.б. денеге тию әрекеттерін зерттейді;
3. Проксемика қарым-қатынас барысында адамдардың кеңістікте орналасуын зерттейді.
Адам және жануар миынан бөлінетін дофамин адам көңіл күйіне әсер етеді
Қорытынды:
Адам баласы болғаннан кейін қоршаған ортамен қарым қатынасқа түсу табиғи алдын ала бағдарланған процесс. Адамды адам қатарына қосатын да ойлау, сөйлеу, актілері. Белгілі бір индивидті тұлға ретінде қарастыру үшін ең алдымен оның қоршаған ортамен байланысын бағдарлап қана белгілі бір пікір қалыптастырамыз. Сондықтан қарым-қатынас психолгиясы адам өміріндегі ең маңызды ажырамас бөлік.
Пайдаланылған әдебиеттер: 1. Т.Л. Рыжковская. Основы психологии и педагогики - Минск.: Изд-во МИУ, 2010
3. Уманская Т.М. Невропатология. Естественнонаучные основы специальной педагогики: Учебное пособие для студентов-бакалавров высших учебных заведений дефектологических факультетов
