« т ты бі лік» ( тад у бі ліг)

11
Қа ра Богра хан ға тар ту ет тім», – дей ді. Ең бек ал ғаш рет тү ркі 
ті лін де жа зыл ған. Қо ғам дық-әлеу мет тік мә ні те рең, ха лық тың 
мо раль дық-эти ка лық бағ дар ла ма сы іс пет тес бұл ең бе гін Қа ра-
ха нид мем ле ке ті нің сол кез де гі би леу ші сі Таб ғаш Арс лан хан 
Богра ханға тар ту етіп, бұ ған қо са оның ар ғы те гі не ар нап, 
«Ху сай ын ны дер ті» де ген күй шы ғар ған. Хан оның бұл 
ең бе гін жо ға ры ба ға лап, оған 
«Хас Ха жыб» де ген атақ бер ген. 
Бұл ту ра лы ақын:
Хан дар ха ны Таб ғаш Қа ра Богра –
Па ди шах тың құ зы рын да оқы ды.
Мар ха бат пен даңқ қос ты аты на –
Ақы лы мен қа ла мы ның ха қы на.
Хас Ха жыб деп атақ бер ді та ғы да,
Мұ ны се ніп жа қын тұт ты жа ны на.
Сол мә ні үшін жұрт құр мет пен қа ра ды,
Аты – Жү сіп Хас Ха жыб деп та ра ды, – 
деп жа за ды.
Ақын «Құт ты бі лік те» қан дай адам «Хас Ха жыб» бо лып 
іс теуі мүм кін де ген сау ал қой ып, оған өзі ег жей-тег жей лі жау ап 
бе ре ді. Ұлы Хас Ха жыб – әмір ші пат ша ның кө рер кө зі, есі тер 
құ ла ғы, мем ле кет заң да ры мен сол ел дің әдет-ғұр пы ның дұ рыс 
орын да лу ын қа да ға лап оты ру шы. Сон дай-ақ ұлы уә зір қа зы на 
ісін бас қа ру шы адам ға, са рай да қыз мет ете тін хат кө ші ру ші лер 
мен қо лө нер ші лер ге пат ша аты нан әмір бе ру ге, ел ші лер ді 
қа был дап, шы ға рып са лу ға, рес ми түр де гі сал та нат ты жи ын-
дар дың заң ға сәй кес өтуін қа да ға лау ға, ке дей лер мен же тім-же-
сір лер дің ары зын тың дап, оны хан ға жет кі зіп оты ру ға құ зыр лы 
бол ған.
«Құт ты бі лік» дас та ны – мем ле кет ті бас қа ру әдіс те рін, адам-
гер ші лік ұс та ным да рын, қо ғам дық-сая си мә ні бар ере же лер мен 
заң дар ды, әдет-ғұ рып тар қа лы бын қам ты ған эн цик ло пе дия лық 
дә ре же де жа зыл ған көр кем ту ын ды. Ди дак ти ка лық са рын да 
жа зы лып, ғиб рат-уа ғыз дар ды бей не лі, көр кем тіл мен жыр лай тын 
бұл дас тан да қа ра пай ым ха лық тан бас тап, Бог ра хан ға дей ін гі 
түр лі дә ре же де гі әлеу мет тік тап тар дың, түр лі кә сіп ие ле рі нің 
мі нез-құ лық қа лып та ры, түр-си па ты, ақыл-па ра са ты, мін дет те рі 
мен жау ап кер ші лі гі қан дай бо лу ке рек ті гі, олар дың әр қай сы-
сы ның қо ғам нан ала тын ор ны қан дай бо луы ти іс еке ні ба ян да-
ла ды.

жүктеу/скачать 4,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: