М.А. БОЛАТБЕК, А. МАРАТҚЫЗЫ, Л.Р. МҰСАЕВА Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті, Алматы, Қазақстан ҚАЗАҚША-ОРЫСША МАШИНАЛЫҚ АУДАРМАДАҒЫ МОРФОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ СИНТАКСИСТІК АНАЛИЗ МЕН СИНТЕЗ АЛГОРИМТДЕРІ Бұл мақала машиналық аударманың жұмыс істеуі барысында орындалатын
морфологиялық және синтаксистік анализ бен синтез алгоритмдерінің орындалу ережелері
тақырыбында жазылған. Қазақша-орысша машиналық аударманың жұмыс істеу үлгісіне
сәйкес алдымен қазақ тілінде енгізілген сөзге түрлі талдаулар (морфологиялық,
синтаксистік) жасалып, олардың шығыс мәліметтері бойынша енгізілген сөз түбірі орыс
тіліне аударылып, өзгертілетін болады. Сөзге жасалатын морфологиялық талдау дегеніміз –
қазақ тілінде енгізілген сөздің түбірі мен қосымшасын ажырату. Біздің ұсынған алгоритміміз
бойынша морфологиялық талдау екі бағыттан жүргізіледі, яғни деректер базасынан сол
жақтан түбір ізделінетін болса, сол мезетте оң бағыттан сөз қосымшасына іздеу жүргізіліп
жатады. Мысалы, кіріске «мектептер» сөзі келіп түсетін болса, ол сөздің деректер қорынан
ізделуін келесі түрде көрсетуге болады ( 1-сурет) :
