Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті
Филология факультеті
Қазақ филологиясы кафедрасы
Оқу (диалектологиялық) практика
1 курс студенті
6В01701 Қазақ тілі мен әдебиеті ББ
Қойшыбай Абзал Кәдірбекұлы
Ақтөбе, 2021 ж.
«Бекітемін»__________
Факультет деканы
Садирова К.Қ.
«___» __________ 20 __ж.
Студент-практиканттың жеке жұмыс жоспары
|
№
|
Жұмыс мазмұны
|
Мерзімі
|
Орындалғаны туралы жетекшінің қолтаңбасы
|
1
|
Практика жөнінде алғаш жиналыс Зухра Мейрамбекқызымен өтті.Жиналыста жобаға(практика)қатысты мәліметтермен таныстық.Түсінбейтін жерлерді сұрадық
|
24-Мамыр
|
|
2
|
Кітапханаға барып, диалекттермен жайлы таныстым
|
26-Мамыр
|
|
3
|
Информанттан Маңғыстау облысына тән диалект сөздерді жазып алдым.
|
30-Мамыр
|
|
|
|
Практика базасы туралы мәлімет
Практика материалдары алынған елді мекеннің толық атауы (облысы, қала немесе аудан атауы, ауылы)Маңғыстау облысы,Жаңаөзен қаласы.
Байланыс телефоны 87001280003
Практика жетекшілері Молдабаева Зухра Мирамбековна
1.Информант (мәліметті беруші респондент) туралы мәлімет
№
|
Информанттың
Т.А.Ә.
|
Алынған материал қандай тақырыптық топқа жатады, қандай тілдік ерекшелік
|
1
|
Маханова Гулаш
|
Тұрмысқа,шаруашылыққа,үй жағдайында қолданылатын сөздер.
|
2.1.
1. Информанттың аты-жөні Маханова Гулаш
2. Туған жылы, айы-күні 1957 жылы дүниеге келген
3. Мамандығы, жұмыс орны мұғалім
4. Информанттың мекен-жайы Маңғыстау облысы,Жаңаөзен қаласы.
5. Мәлімет жазылып алынған уақыт 30 мамыр, 2021 жыл
|
Студенттің оқу практикасы туралы қорытынды есебі үлгісі
Мынадай мәселелерге көңіл аудару керек:
практика барысындағы жетістіктері мен қиындықтары.
Информанттармен қарым-қатынасы. Олардың берген ақпаратының әсері.
Практиканың әрі қарай жақсартуға қосатын қорытынды және қосатын пікірің.
Студенттің Т.А.Ә.:Қойшыбай Абзал Кәдірбекұлы
Мамандық, курсы, тобы:Қазақ тілі мен әдебиеті,1курс,ҚТӘ-101.
Практика орны (облыс, қала, аудан, ауыл, т.б.): Маңғыстау облысы,Жаңаөзен қаласы.
Практика барысы:
Информанттармен кездесу, әңгімелесу, материалдарды жазба деректерден жинақтау, талдау кезінде қандай әдістер мен амалдар қолдандыңыз?Ұялы телефон,ноутбук қолданып,әлеуметтік желіден хат алмастық.
Практика барысында жергілікті тілдік ерекшеліктерді теру қалай жүзеге асты? Информаттың ерекшеліктерді түсіндіруі арқылы сөздер жинақталды.
Практика барысында қандай техникалар қолдандыңыздар, материалды талдауда қандай әдістер пайдаланылды? Ұялы телефон арқылы біраз ақпарат ала алдым.
4. Бұрын баспа бетін көрмеген қандай материалдар таптыңыз? Маңғыстау облысының диалекттері жайлы ешқандай баспа кітап шығармаған.
Ең қызықты творчестволық істер: Диалект сөздердің мағынасын ашу.
Ең қызықты информант ақпараты қандай? Бақыраш сөзінің қолданылуы ең қызықты болды.
Практика барысында неге үйрендіңіз?Сөздердің мән-мағынасын ашып түсіну керектігін үйрендім.
Жалпы қорытындысы. Ұсыныстар.
Сөздерді жинақтау барысында кедергілер орын алды.Себебі жергілікті жерде тұрсамда маған таңсық сөздер де кездесті.Осындай диалект сөздерді әдеби нормаға айналдыру үшін қазақ тілінің тілдік нормасы деген кітап шығарылуы қажет.Кітаптың негізгі мақсаты тілдің тазалығын сақтау,өйткені кейбір елді-мекендер көрші елдердің сөзін қазақ тіліне қосып,тілдік норманы бұзып жатқандарын байқай аламыз.
Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университеті
Факультеті филология
Кафедрасы қазақ әдебиеті
Оқу практикасының материалы
1 курс студенті
6В01701 Қазақ тілі мен әдебиеті ББ
Қойшыбай Абзал Кәдірбекұлы
Ақтөбе, 2021ж.
Информант – Гулаш Маханованың берген диалект сөздері:
Нән, нәнгілдей, құрттай, мәшіннің аяғы, қойыңшиш, оттық, тақыр, барың, көпшік, апа, шекер, не зат? жар, мәшін, отырғыш, көпшік, нәкөс, ыссы, манағы, қолбақ, шаппа, дәмбосын, семішкі, жалтыр .Енді осыларға жеке-жеке тоқталып өтсем:
1. Нән – үлкен сөзінің орнына қолданылады.
2. Нәнгілдей- бұл өте үлкен деген мағынаны білдіреді.
3. Құрттай – кішкентай деген мағынаны береді.
4. Жар – үйдің қабырғасы.
5. Көпшік – ұйықтағанда қолданатын жастық.
6. Отырғыш – әдеби тілде орындық.
7. Нәкөс – жынды адамды осылай атайды.
8. Ыссы – негізгі дұрыс айтылуы ыстық.
9. Манағы – әдеби тілдік нормада жаңағы.
10. Қолбақ – қолға киетін кәдімгі қолғап.
11 Шаппа – шағын пышақ,әдеби тілде бәкі.
12. Дәмбосын – біздің өлкеде бұл сөз онша емес дегенді білдіреді.
13. Семішкі – орыс тілінен бұрмаланған,әдеби нормада пісте.
14. Жалтыр – негізгі дұрыс айтылуы жылтыр.
15. Мәшін – орыс тілінен бұрмаланған,көлік дегенді білдіреді.
16. Мәшіннің аяғы – бұл сөз көліктің дөңгелегі деген мағынаны білдіреді. Демек аяқ деген сөз дөңгелек сөзінің орнына қолданылып тұр.
17. Қойыңшиш. Бұйрық райда сөйлейтіндіктен осылай қалыптасқан.Бұл сөз көптеген етістікке жалғана береді
18. Апа – Маңғыстауда әпкесіне апа деп атайды.
19. Шекер – Қант сөзінің орнына қолданылады. Кеңінен тараған. Кейде оны секер деп те атайды
20. Не зат? – Бұл сөз батыс аймағында кеңінен тараған. Не болды деген мағынаны білдіреді
21. Барың - бар сөзінен шыққан.Әдеби нормада бар.
Фонетикалық ерекшеліктер
1.Дауысты дыбыстардағы ерекшеліктер
Ы – А: Жылтыр – жалтыр, М – Ж: Манағы - жаңағы
2. Дауыссыз дыбыстардағы ерекшеліктер
Ш – С: Шекер - Секер
С – Ш: Бесбармақ - Бешбармақ
Лексикалық ерекшеліктер
1.Үй шаруашылығына байланысты сөздер
Мәшін – көлік, Мәшіннің аяғы – көліктің дөңгелегі
Жар – қабырға, отырғыш – орындық,
көпшік- жастық, шаппа – бәкі,
оттық- сіріңке, қолбақ - қолғап
2. Киім атаулары
Бешпент – бешпет,
3. Туыстық атаулар
Апа – әпке,
4. Тағам атаулары...
Семішкі – пісте,
5. Нән – үлкен,
Нәнгілдей – өте үлкен. Дәм босын – онша емес,
нәкөс – жынды, құрттай – кішкентай,
Грамматикалық ерекшеліктер
Мысалы: ыссы – ыстық,
барың – бар,
келің – кел,
қойыңшиш – қойыңдар.
Достарыңызбен бөлісу: |
