Қазақ тілі мен әдебиеті сабақтарында оқытудың белсенді әдістерін қолдану Мейіркамал Алуа Мейіркамалқызы, Алматы қаласы №167 ЖББМ қазақ тілі пәні мұғалімі
Қазіргі уақытта білім берудің жаңартылған мазмұны аясында оқушылардың білім алу үдерісінде олардың дербес, оқу-танымдық қызметін болжайтын білім алуына жаңа талаптар пайда болды. Қазіргі заманғы білім беру ұйымдары түлектерді даярлаудағы негізгі міндеттерін анықтай отырып, қажетті білім, білік және қасиеттер жиынтығынан басым болып, алған білімдерін тәуелсіз өмір жағдайында жаңа жағдайларда қолдана білуге, сондай-ақ қалыптан тыс ойлау, талдау және өз көзқарастарын дәлелдей білуге мүмкіндік береді.
Мектеп – бұл оқушының жеке басы мен психикасы қарқынды дамитын ерекше құнды, маңызды кезең. Сондықтан, ондағы тәрбие жұмысы үздіксіз білім берудің, қиын және құнды жұмыстың бірінші кезеңі болып табылады.
Мұғалім мен оқушы білім беру кезінде тығыз байланыста болуы керек. Ол үшін мұғалім өзінің барлық күш-жігері мен педагогикалық шеберлігін оқушының табиғи мүмкіндіктерін ашуға және дамытуға, шығармашылық орта құруға бағыттауы керек. Екінші жағынан, оқушы белсенділік, өзіне деген сенімділікті көрсете отырып, шығармашылық белсенділігін қалыптастыра алады.
Әр сабақта шығармашылық тапсырмалар берілуі керек. Шығармашылық тапсырмалардың түрлері сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне, шығармашылық даралығына байланысты әр сынып үшін жеке жасалады. Оқытудың белсенді әдістері бұл оқушыларды оқу материалын игеру процесінде белсенді ақыл-ой және практикалық іс-әрекетке итермелейтін әдістер, оқытудың практикалық бағытына, ойын және шығармашылық сипатына, интерактивтілікке, диалогқа, білім алушылардың білімі мен тәжірибесін пайдалануға, олардың жұмысын ұйымдастырудың топтық формасына, оқытудың белсенді тәсіліне негізделуі тиіс.
Қазақ тілі мен әдебиеті сабақтарында заманауи білім беру технологияларын қолдану үлгерім көрсеткішін арттыруға ықпал етеді, өзіне деген сенімділік дәрежесін арттырады, білім алушылардың өзін-өзі жетілдіруге деген ұмтылысын ынталандырады.
Қазіргі уақытта сабаққа қойылатын талаптар мұғалімнің шеберлігін талап етеді. Сабақ барысында мұғалім дайын материалдарды бермеуі керек, оқушының ізденуіне жол ашатын әдістерді таңдауы керек. Сонда ғана оқушы өз бетінше ойлауға қабілетті тұлғаға айналады.
Мұны ұлы ойшыл, Қытай философы Конфуцийдің даналық сөздері дәлелдейді: «Мен естігенімді ұмытып қаламын, көргенімді есімде сақтаймын, істеген кезде түсінемін». Сондықтан сабақтарда қолданылатын тиімді интерактивті оқыту әдістерін қолдану оқушының адамгершілік қасиеттерімен қатар білім мен өнерге деген ұмтылысын қалыптастырады.
Жеке, жұптық және топтық жұмыстарды орындау арқылы оқушының белсенділігі артады, барлық оқушылар бір-біріне көмектесу арқылы сабаққа қатыса алады. Ол өз ойын өзінше іздеу арқылы толық жеткізе алатын деңгейге жетеді. Тіпті оқу дағдылары әлсіз оқушыға ойын элементтерімен интерактивті оқыту әдістерін қолдану арқылы оқушының ойлауын дамытуға көмектесуге болады. Жаңашыл мұғалімдер оқушыға сабақ арқылы емес, жүрегі арқылы сабаққа ұмтылуды ұсынады.
Енді интерактивті оқыту әдістерін қолдана отырып, оқушылар орындайтын тапсырмалардың бірнеше түріне тоқталайық.
Қазақ тіліндегі сөздік қорын арттыру үшін тақырыптық суреттермен жұмыс өте тиімді, оқушылар төрт топқа бөлінеді және суреттері бар текшелер алады. Текшелер – бұл суреттермен жұмыс жасаудың бір түрі. Текшенің алты бетіне тақырып бойынша суреттер қоямыз. Текше лақтырылған кезде, біз оның қонатын бетін сызамыз. Топтар тапсырманы текшелерді кезекпен лақтыру арқылы орындайды. Мысалы, біз әр бетте жануарлардың суреттерін саламыз. Оқушылар бұл жануардың атауы мен сипаттамаларын атауы керек.
Келесі текшелер күрделірек. Әр бет жеке тақырыпқа арналған. Мысалы: бірінші бетте киім, екінші бетте – ыдыс-аяқ, үшінші бетте – жеміс, төртінші бетте – оқу материалдары, бесінші бетте – үй жиһазы, алтыншы бетте – табиғат бейнеленген. Текшені лақтыра отырып, сіз барлық оқушыларға тапсырмалар бере аласыз және жалықтырмайтын тапсырма арқылы сабақты қызықты ете аласыз.
Сабақтардағы монотонды ұзақ жаттығулар мен ұзақ дәрістер оқушыларды шаршатады, сондықтан ойын элементтерін оқыту әдістерінің бірі ретінде пайдалану оқушылардың жалпы тілге деген қызығушылығы мен белсенділігін арттырады.
Сабақта мен келесі ойын элементтерін жиі қолданамын.
- «Қатені түзету» ойыны - бұл ойында сіз осы сөзден қатені табуға жетелейсіз.