Олар төмен түсіп еді, жол екіге бөлінді.
Маған ойыншық берді, ағама доп берді.
Қарсылықты
Күн жауып кетті, – оны елеген ешкім болмады. Бас болу оңай, – бастамақ қиын. Көз – қорқақ, қол – батыр.
Себеп-салдар
Еңбек қылмай тапқан мал дәулет болмас: қар суы сықылды тез суалар.
Кезектес
Жалғаулықсызы жоқ, себебі жалғаулығын алып тастаса, бұл сөйлемнің мағынасы ыңғайлас салаласқа ауысады.
Талғаулы
Ауырып отырды ма, кешегі оқиға есіне түсті ме, бүгін ол ешкіммен сөйлеспеді.
Түсіндірмелі
Қорыққаны сонша – орнынан тұра алмай қалды. Оның келмеген себебі мынау: кеше жұмыстан кеш қайтты.
Ескерту:
Қарсылықты салалас құрмалас сөйлемде «бірақ» жалғаулық шылауы түсіп қалғанда, оның орнына сызықша қойылады.
Себеп-салдар салалас құрмалас сөйлемнің салдар мәндісі бірінші келгенде, одан кейін қос нүкте қойылады.
САБАҚТАС ҚҰРМАЛАС СӨЙЛЕМ
Бірінші сөйлемінің баяндауышы тиянақсыз болып, екінші сөйлемге бағына (сабақтаса) байланысады.
Сабақтас құрмалас сөйлемдегі баяндауышытиянақсыз болып келген бірінші сөйлемді бағыныңқы сөйлем дейді. Ал баяндауышы тиянақты болып келген екінші сөйлемді басыңқы сөйлем дейді.
Сабақтас сөйлемнің сызбасы: бағыныңқы , басыңқы..
Сабақтас құрмалас сөйлемнің бағыныңқы сөйлемінің мағынасына қарай 6 түрі бар:
