Бір-біріне жақын болған оқиғаларды білдіреді.
|
және, әрі, да, де, та, те
|
2.Қарсылықты
|
Жай сөйлемдерінің мағыналары бір-біріне қарама-қарсы болып келеді.
|
бірақ, дегенмен, сонда да, сөйтсе де, әйтсе де, алайда
|
3.Себеп-салдар
|
Жай сөйлемдерінің бірі екіншісінің себебін білдіреді.
|
өйткені, себебі, сондықтан, сол үшін т.б.
|
4.Кезектес
|
Іс-қимылдың кезектесіп келетінін білдіреді.
|
бірде, біресе, кейде
|
5.Талғаулы
|
Жай сөйлемдерінде айтылған іс-әрекеттің біреуі ғана орындалады.
|
не, немесе, әлде, я, яки, әйтпесе, не (я) болмаса
|
6.Түсіндірмелі
|
Соңғы сөйлемі алдыңғы сөйлемінің мағынасын түсіндіріп тұрады.
|
жалғаулығы жоқ
|
Салалас құрмалас сөйлемнің түрлерінің мысалдары
түрі
|
мысал
|
Ыңғайластық
|
Биыл жайлауда болдым және ауылдағы ағаларымның үйіне бардым. Далада жел соғып тұр, әрі сіркіреп жаңбыр жауып тұр. Ол бөлмесіне кірді де, тарс бүркеніп жатып қалды.
|
Қарсылықты
|
Оның даусы жақсы, бірақ ән айтуды жақтырмайды. Менің театрға барғым келмеді, әйткенмен оның көңілін қалдырғым келмеді. Есікті жауып қойған, сонда да ол ішке кіруден үмітін үзген жоқ.
|
Себеп-салдар
|
Биыл шөп қалың шықты, өйткені жаңбыр көп жауды. Қорадан мал ұрланыпты, сол үшін Базарбайды қатты соққыға жықты.
|
Кезектес
|
Олар біресе тоқтап демалады, біресе күн ұзақ жүріп алады. Балалар бірде футбол ойнайды, бірде өзенге барып шомылады.
|
Талғаулы
|
Ертерек үйге дәрігер шақыру керек немесе ауруханаға бару керек. Я болар жеріңді айт, я бізге килікпей тыныш жүр. Тезірек шөп ору керек, әйтпесе уақыт өтіп кетеді.
|
Түсіндірмелі
|
Қорыққаны сонша – орнынан тұра алмай қалды. Оның келмеген себебі мынау: кеше жұмыстан кеш қайтты.
|
Жалғаулықсыз салалас құрмалас сөйлем
Салалас құрмалас сөйлемнің жай сөйлемдері кейде жалғаулықсыз байланысады.
Достарыңызбен бөлісу: |