Қазақ ТҰрмысындағы түр-түс атаулары қазіргі тіл қолданысында

 

 

ҚАЗАҚ ТҰРМЫСЫНДАҒЫ ТҮР-ТҮС 

АТАУЛАРЫ ҚАЗІРГІ ТІЛ 

ҚОЛДАНЫСЫНДА 

 

Орындаған: ҚАЕУ «Қазақ тілі мен 

әдебиеті» мамандығының 3 к.студенті 

Байзолдина Н. 

Жетекшісі: ҚАЕУ «Педагогика және 

психология» кафедрасының 

оқытушысы Тургумбаева Н.К. 



«Табиғаттағы неше алуан түр - түстер мен 

реңктерін адам баласы екі түрлі жолмен танып-біле 

алады екен. Олардың бірі – ғылыми жол да, екіншісі 

– халықтың дәстүрі,  тәжірибесі. Сөз әлеміне 

саяхат жасап, сырын түсіну, оның өзін емес, 

мүмкіншілігін таныту – бүгінгі білім-ғылымыздың 

игі істерінің бірі» 



Ә.Қайдар 

Бір сөзден 

тұратын 

негізгі 

түстер 

Туынды 

тұлғалы 

түстер 

Екі сөзден 

тұратын 

күрделі 

атаулы 

түстер  

Екі – үш 

сөзден 

тұратын 

тіркес 

түріндегі 

түстер  

Төрт 

компонент

тен 

тұратын 

түстер  

ақ, қара, 

ала, қызыл, 

жасыл, көк, 

сары, сұр, 

боз, күрең, 

күлгін, кер, 

жирен, 

шұбар, 

қасқа 

ақшыл, 

сарғылт, 

көкше, 

көкшіл, 

бозғылт, 

сұрғылт, 

қоңырқай, 

сұрша, 

қызғылтым 

ақ сары, ақ 

боз, қара 

ала, сары 

ала, қара 

көк, қара 

торы, 

жасыл көк, 

кер шабдар, 

алабажақ  

мұздай қара 

көк, 

көкорай 

жасыл 

ақ таңдақ 

кер құба, 

Алқа бел 

торы ала  

қара –ала (черно-пегая), торы-ала 

(гнедо – пегая), ақ боз (светло- 

пегая), қара көк 

 ( темно серая) 

 

қара қасқа, боз жорға, көк 

шолақ,бәйге күрең  

 

Қазақ тілі – түр - түс атауларына өте бай тіл.Түр – түс 

атаулары көп болғанымен қолданыста дағдыға 

айналып кеткен  түстер ғана қолданылуда. Оған 

себеп - оқулықтарда, газет- журналдарда  түр – 

түстердің тек ақ, қара, сұр, көк, қызыл, сары, жасыл, 

қоңыр түстері ғана қолданыста болуы. 

1)

АҚ

 (

ҚАҒАЗ

), 

КӨК

 

(

СИЯ

), 

ҚАРА

 (

КАСТЮМ

), 

ЖАСЫЛ

 (

ЖАПЫРАҚ

), 

СҰР

 

(

БҰЛТ

), 

ҚЫЗЫЛ

 (

СИЫР

) 

  

2)

КӨК

 (

ШӨП

), 

ҚЫЗЫЛ

 

(

БОЯУ

), 

КӨКШІЛ

 (

МАТА

), 

ҚЫЗҒЫЛТ

 (

ОРАМАЛ

)  

САРҒЫШ

, 

САРЫРАҚ

, 

САРЫЛАУ

 

САП

 – 

САРЫ

  

Бұл жамылғылар осы 

күздің сәнді киімдер 

топтамасына жатады. 2016 

– 2017 жылдың ең үздік 

түстері ретінде қара, сұр 

сияқты түстер 

таңдалғандықтан, сіз де өз 

киім сөреңізді осы күзде 

жылы, тоқыма киімдерімен 

толтырыңыз

.  

Қара 

шамалы 

қара 

қара 

қошқыл 

сүліктей 

қара  

қаралау 

қаралтым 

көмірдің 

түсіндей 

Сұр 

сүрең 

сұрғұлт 

сұрқай 

  

Мокрый асфальт 

сүлік қара 

(тобылғы торыға 

жақын, қарасы 

басым түс) 

  

Бежевый 

бозғылт  

Ақшылдан гөрі боз 

түсі басым  

  

 

молочный  

ақшаңқаң  

Сүттей ақ, аппақ 

Каштановый 

-торғыл 

( торыға жақын түс 

 

Алый 

ал қызыл  

(қызыл түске жақын, 

ашық қызыл түс) 

 

Коралловый 

қошқылтым 

(қызыл қошқыл, 

күрең түс) 

 

Карминовый 

жоса қызыл  

( қызыл түсі басым 

түс) 

 

Шоколадный 

қошқыл 

(қара қоңыр, 

күреңдеу)  

 

Пепельный  

күл түсті  

( көк түске жақын, күл 

түстес) 

 

Перламутровый  

боз ала  

(қуқыл тартқан, ақшыл 

Бардовый 

күрең 

( қызыл қоңыр, 

қошқылтым) 

Кирпичный 

тобылғы күрең  

( қошқыл күрең түс) 

 

Изумрудный 

барқын 

(қоңырқай түсті жасыл, 

жасыл түсі басым) 

 

Бархатно – черный  

қарақошқыл 

(шымқай қара емес, қара 

мен қоңыр түстің  екеуі 

де байқалатын, қарасы 

басым түс) 

 

Бледный 

бозамық 

( бозғылт, ақшыл)  

 

Баклажановый 

сия көк  

( көк түсі басым түс) 

 

Горчичневый 

қыша 

(ақшылтым сары, сарысы 

басым түс) 

 

Хаки 

сағал жасыл  

( сарғыш, жасылы басым 

сарғылтым тартқан) 

 

Лимонный  

сарғылт 

( сарыға жақын солғын 

түс) 

 

Фиолетовый 

күлгін 

(күлгін түсі басым) 

 

Сиреневый 

боз күлгін  

( құқыл тартқан, ақшыл 

түсі бар күлгін түсі 

басым) 

Морской волны  

зеңгір 

( көк, көкшіл, аспан 

түстес) 

 

 

Қазақ тілінің төл лексикасын пайдалана 

отырып, қазіргі таңда тұрмыста көп 

қолдыныстағы сәнді түстерге балама 

табуға тырыстық. Шағын зерттеуіміздің 

қолданбалы құндылығы да осында деп 

білеміз.