3 Бөлім. Ведомствоаралық әректесу
Ведомствоаралық
әрекеттесуді талап
ететін қол жеткізу
үшін нәтижелер
көрсеткіштері
Ведомствоаралық
әрекеттестікті
жүзеге асыратын
Мемлекеттік
орган
Нәтижелер көрсеткіштеріне
қол жеткізу бойынша
мемлекеттік органдармен
жүзеге асырылатын
жоспарланған шаралар
Есепті кезеңде нәтижелер көрсеткіштеріне қол жеткізу бойынша
мемлекеттік органдармен жүзеге асырылатын нақты орындалған
шаралар
Есепті кезеңде
мақсат, міндет
және нәтижелер
көрсеткіштер
бойынша
жетістікке жетпеу
себептері
1
2
3
4
Стратегиялық бағыт 2. Экономиканың жеделдетілген диверсификациясын ғылыми қамтамасыз ету
2.1. Мақсат. Ғылымның дамуы
2.1.1-міндет. Ғылыми зерттеулер мен әзірлемелерді орындайтын қызметкерлердің жалпы саны
1. 45 жасқа дейінгі
ғылыми зерттеулер
және әзірлемелерді
орындайтын
зерттеуші
мамандардың үлесі
ҰЭМ ДӘДМ
Талдау және ақпарат алуға
бірлесіп әрекет жасау
2015 жыл бойынша деректер 2016 жылдың сәуір айында ҰЭМ
Статистика комитетінің қорытындысы бойынша жарияланатын болады
18
2. ҒЗТКЖ саласы
қызметкерлерінің
адам
басына
шаққандағы үлесі,
1000 адамға
ҰЭМ
Талдау және ақпарат алуға
бірлесіп әрекет жасау.
2015 жыл бойынша деректер 2016 жылдың сәуір айында ҰЭМ
Статистика комитетінің қорытындысы бойынша жарияланатын болады
2.1.2- міндет. Ғылымда мемлекеттік-жеке меншік әріптестіктің дамуы (жекеменшік сектормен бірлесіп ғылымды қаржыландыру)
1.
Өнертабысқа
алынған
қорғау
құжаттарының саны
:ұлттық, шет елдік.
ӘМ
Ақпарат алуға бірлесіп
әрекет жасау.
Патентер беру.
ӘМ. Өнертабысқа 1504 патент берілді, олардың ішінде 1334
ұлттық (инновациялық патент – 1084), шет елдік – 170
(инновациялық патент – 12).
Өнеркәсіптік модельдерге -282 патент берілді, олардың ішінде
ұлттық -94, шет елдік-188.
Пайдалы модельдерге 166 патент берілді, олардың ішінде
ұлттық-102, щетелдік-64.
Селекциялық жетістіктерге 98 патент берілді, олардың ішінде
88 ұлттық, шетелдік-10.
2.1.2-міндет. Ғылыми инфрақұрылымды дамыту
1.
Негізгі
құралдардың орташа
жылдық құны
ҰЭМ, ҚМ
Ақпарат алуға бірлесіп
әрекет жасау
2015 жылы ғылымға мемлекеттік шығыстар 44 264 млн тг.
немесе ЖІӨ жалпы көлемінен 10,0% (республика бойынша ЖІӨ
көлемі – 40 719 100 млн. тенге).
2015 жыл бойынша деректер 2016 жылдың сәуір айында ҰЭМ
Статистика комитетінің қорытындысы бойынша жарияланатын
болады
2.1.4 -міндет. Ғылыми зерттеулердің сапасын арттыру
1.
Халықаралық
ғылыми-зерттеу
жобаларына
Қазақстандық
ғалымдардың
қатысуы.
СІМ, ИДМ,
АШМ, ЭМ,
ДӘДМ, ҰЭМ, ІІМ
Ақпарат алуға бірлесіп
әрекет жасау(
Содействие в получении
информации
(ғалымдар,
ғылыми сарапшылар мен
мамандар алмасуды қосу
арқылы бірлескен ғылыми-
зерттеу және техникалық
жобаларды жүзеге асыруға
көмек көрсету және талдау
жасау).
Халықаралық
ынтымақтастық
ДӘДМ. 2015 жылы ҚР-ның медициналық ғылым мен білім беру
ұйымдарында шетелдік демеушілер тарапынан қаржыландырылған
27 ғылыми-зерттеу жобаларын орындалды. (Central Asian Network
for Education, Research and Innovation in Environmental Health, Темпус
Халықаралық бағдарламасы ,Халықаралық ғылыми-техникалық
орталық, Европалық одақ, Радиациялық қорғау жөніндегі
Федералдық агенттігі (Германия), Ісік ауруларын зерттеу бойынша
Халықаралық агенттік (Франция), Хоффманн ля Рош, Базель,
Швейцария, CDC, SANTO Member of Polpharma Group и др.).
Халықаралық ғылыми-зерттеу жобаларын қаржыландырудың жалпы
көлемі 423,491.7 мың тг. құрады.
ІІМ. 2015 жылы Көкшетау техникалық институтының 14
қызметкері
халықаралық
ғылыми-зерттеу
бағдарламаларына
қатысты
2015 жылы халықаралық ынтымақтастықты дамыту және
19
шеңберінде
ғылыми,
ғылыми-техникалық
бағдарламаларды
іске
асыру
ғылыми зерттеулердің нәтижелерін енгізу мақсатында Көкшетау
техникалық институтының қызметкерлерімен 26 ғылыми форумға
қатысты.Институтпен 5 ғылыми конференция және семинар
өткізілді.
4-Бөлім . Тәуекелдерді басқару
Ықтимал тәуекел
атауы
Осы тәуекел әсер
етуі мүмкін
мақсат
Тәуекелдерді
басқару жөніндегі
іс-шаралар бас
тартқан жағдайда
ықтимал
салдарлары
Тәуекелдерді
басқару бойынша
жоспарланған іс-
шаралар
Тәуекелдерді басқару бойынша іс-шаралар нақты
орындау
Орындалмау
себептері
1
2
3
4
5
6
Сыртқы тәуекелдер
6. Ғылыми
әзірлемелерді
коммерциялаудың
төмен көлемі
Ғылымның дамуы
Ғылым
мен
өндірістегі
алшақтық
Ғылымға
мемлекеттік-жеке
меншік
әріптестікті
енгізу
Қазіргі таңда 69 жоғары оқу орындары ғылыми-
зерттеу
және
тәжірибелік-конструкторлық
жұмыстарды жүргізуге қызмет көрсету үшін келісім-
шартқа тұрды(ЖОО жалпы санынан (55% 125).
16
ЖОО
ғылыми-зерттеу
нәтижелерін
коммерцияландыру орталықтары (кеңсе) ашылды.
Коммерцияландыру кеңселерінің міндеттері бизнес
бөлімшелермен байланыс орнату, зияткерлік меншікті
қорғау
мәселелерін
шешу,
технологияларды
лицензиялау және жаңа жоғары технологиялық
кәсіпорындарда бизнес-модельдердің дамуы болып
табылады.
4 жоғары оқу орындарында жеке инвесторлардың
қаражатын тарту арқылы қазіргі заманғы құрал-
жабдықтармен жабдықталған ғылыми және жобалық-
конструкторлық мекеме құрылымдық бөлімшелері
құрылды.
Бүкіләлемдік банкпен бірлесіп 75 млн АҚШ
доллары
көлемінде
«Технологияларды
коммерцияландыру» жобасы іске асырылды. Олардың
ішінде 13,6 млн АҚШ доллары несие қаражатын
құрайды. Жоба шеңберінде 21 топ алдынғы
20
технологиялар қаржыландырылады, оның 9 ЖОО
базасы негізінде іске асырылады.
Сондай-ақ, ЖОО 20-дан астам ғылыми және
жобалы-конструкторлы мекеменің бөлімшелері қызмет
атқарады.
Мысалы, Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық
университетінде «Химия өнеркәсібі» бағыты бойынша
«Технологияларды
коммерцияландыру»
жобасы
бойынша Дүниежүзілік банк қаржыландыратын
инновациялық жобаларды іске асыру шеңберінде Spin-
off компаниялары құрылды: ТОО «Экохим»
-
«Химиялық-технологиялық
процестер
үшін
наноқұрылымды
көміртекті
материалдардың
тәжірибелік-өнеркәсіптік өндірісін құру» жобасын іске
асыру; «Химия и Инновация» ЖШС- «Қазақстанның
өсімдік шикізаты негізіндегі шөп дәрілер жаңа
медициналық гидрогель нысандарын өндірісін құру»
жобасын, «AIM Lab» ЖШС – Өзі емделетін
композициялық жабындарды дайындау әдістерін
әзірлеу» жобасын, «EcоRadSM» ЖШС - «Уран
гидрометаллургия
және
радиоэкология
радионуклидтердің
кездесетін
изотоптық
коэффициенттерінің практикалық қолдану» жобаларын
іске асыру.
Д. Серікбаев атындағы ШҚМТУ «Багратион-2»
ауылшаруашылығымен бірлесіп ғылыми-зерттеу және
оқу орталығын құрды.
Кейбір ЖОО-да өндірістердің тапсырыстары
бойынша жұмыстар жалғасуда.
Мысалы, Атырау мұнай газ институтымен
«АНПЗ» ЖШС, «Эмбамунайгаз» АҚ, «Казтрансойл»
АҚ
тапсырыстары
бойыншағылыми-зерттеу
жұмыстары жүргізілуде..
Алматы Энергетика және байланыс университеті
29 қолданбалы зерттеулер жүргізілуде.
Батыс Қазақстан агро-техникалық университеті 16
өнеркәсіппен келісім шартқа тұрды. (8 ЖШС, 7
жекеменшік ауылшаруашылығы , 1 АҚ).
21
7. Өзінің ғылыми
әлеуетін жүзеге
асыруда қолайлы
перспективалар
іздеуде
ғалымдардың басқа
мемлекеттерге кетуі
Ғылымның дамуы
Ғылыми-зерттеу
қызметімен
айналысатын
ғалымдар санының
азайуы
Ғылыми-
техникалық
базаның, ғылыми
зерттеу
жұмыстарын
жүргізуді
қамтамасыз етуде
шығыстарды
көбейтуді,
алынған
нәтижелердің
монитроингін
жүргізуді,
ғылыми
зерттеулердің
нәтижелігін
арттыруды
ынталандыру
және жаңарту.
ҚР 2011 жылы қабылданған «Ғылым туралы»
Заңына сәйкес Қазақстанда ғылым саласының дамуына
қолайлы жағдай жасайтын басқарудың және ғылымды
қаржыландырудың жаңа тетіктері іске асырылды,
ғалымдардың ғылыми бастаптарын ынталандыру жаңа
жобалардың жүзеге асырылуына ықпал жасады.
Заңның «Ғылыми қызметкерлерді әлеуметтік
қамсыздандыру» 4-тарау 12-16 баптарына сәйкес
ғылыми қызметкерлерді көтермелеу, ынталандыруға
шаралар қойылған:
- ғылыми дәрежелеі үшін ай сайын қосымша ақы
белгіленеді;
-
шетелдік ғалымдарға, сондай-ақ
өз қызметін
шетелде жүзеге асыратын қазақстандық ғалымдарға
еңбекақы төлеу олардың біліктілігі ескеріле отырып,
шарт негізінде жүзеге асырылады.
- ғылыми қызметкерлерге біліктілігіне байланысты
еңбекақы төлеуге арналған қолда бар қаражаты шегінде
сауықтыру үшін бір лауазымдық жалақысы мөлшерінде
жәрдемақы еңбек демалысы беріледі
-
мемлекеттік ғылыми ұйымдардың ғылыми
қызметкерлеріне жетекші жоғары оқу орындарында,
ғылыми орталықтарда және зертханаларда, оның ішінде
шетелде біліктілігін арттыру, тағылымдамадан өту
мақсатында бір жылға дейінгі мерзімге демалыс беріледі.
Бұл ретте, демалыс уақытында бұл адамның жалақысы
сақталмай, жұмыс орны мен лауазымы сақталады.
-
жеке тұрғын үй құрылысы үшін жер учаскелері
тегін беріледі
-
мемлекеттік ғылыми ұйымдардың ғылыми
қызметкерлері және олармен бірге тұратын отбасы
мүшелері тиісті денсаулық сақтау ұйымдарында
белгіленген тәртіппен медициналық қызмет көрсетуді
пайдаланады
15-бап «Ғалымдарды, ғылыми ұйымдардың ғылыми
22
қызметкерлерін көтермелеу шаралары» республикалық
бюджет есебінен сыйақы мен стипендиялар беру атап
айтуға болады:
-
Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес 2015
жылдан бастап ғылым және техника саласында аль-
Фараби атныдағы мемлекеттік премиясы беріледі(жеті
премия 18,6 млн.тенгеден);
-
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы
19 шілдедегі № 830 «Ғылым саласындағы сыйлықтар
мен мемлекеттік ғылыми стипендиялар туралы»
Қаулысына сәйкес ғылым саласындағы 6 премия, 75
мемлекеттік ғылыми стипендия, оның ішінде отыз бесті
қоса алғандағы жасқа дейінгі талантты жас ғалымдар
үшін 50 мемлекеттік ғылыми стипендия тағайындалады.
Қазақстандық
ғалымдардың
халықаралық
дерекқорларға қол жеткізуін қамтамасыз ету мақсатында
Thomson Reuters, Springer, Elsevier компаниясымен
Халықаралық базаларға тегін кол жеткізіу үшін
келісімшарттартқа тұрды. Elsevier компаниясымен 286
астам оқыту семинарлары, тренингтер және кеңестік
жұмыстар жүргізілді.
2008 жылдан бастап ғалымдар Ұлыбританиядағы,
АҚШ, Канада, Австралия, Германия, Ирландия,
Испан, Италия, Франция, Чехия, Нидерланды,
Норвегия, Польша, Рессей, Швейцария, Швеция,
Норвегия, Қытай, Малайзия, Сингапур, Жапония және
Оңтүстік Корея сияқты жетекші жоғары оқу орындары
мен
ғылыми-зерттеу
орталықтарында
кәсіби
дайындықтан өтуге мүмкіндігі бар.
Стратегиялық даму моделі ДББҰ «Назарбаев
Университеті»-мен әлемнің үздік университеттері
рейтингінде
орналасқан
жетекші
жоғары
оқу
орындарымен серіктестік негізде қалыптасқан.
Әрбір ғылыми мектеп және Университет орталығы
әлемнің жетекші жоғары оқу орындары мен ғылыми-
зерттеу орталықтарымен ынтымақтастықта құрылады.
Қазіргі уақытта Қазақстанда салалық ғылыми
мектептер дамуда.
Жоғары
оқу
орындарының
профессор-
23
оқытушылар құрамы арасында академиялық ұтқырлық
шеңберінде
еліміздің
университеттеріне
оқу
сабақтарын
жүргізу
үшін
шетелдік
талантты
ғалымдарды тартылады.
Аталған шаралар болашақта ғылыми жобалар мен
бағдарламалар сапасын айтарлықтай жақсартады.
2015 жылғы 14 мамырда ҚР Білім және ғылым
министрі бұйрығымен құрылған Ведомствоаралық
жұмыс тобының орындалған ғылыми-зерттеу жұмысын
бағалау нәтижелері бойынша қорытынды жұмыстар
гранттық
және
бағдарламалық
қаржыландыру
шеңберінде ғылыми зерттеулердің тиімділігін арттыру
жұмыстарын жүзеге асыру үшін пайдаланылатын
болады.
Сондай-ақ, жоғары тиімділік жоғары деңгейлі
бағдарламалар
мен
жобалар
бойынша
жұмыс
коммерцияландыру
мақсатында
одан
әрі
жалғастырылатын болады.
Ғылыми ұйымдар мен ғалымдардың ғылыми-
технологиялық қызметін рейтингтік қалыптастыру
кезінде
ғылыми-зерттеу
жобаларды
бағалаудың
нәтижелері ескеріледі болады.
Сондай-ақ, ғылыми мотивация жүйесін дамыту
мәселелері және ғылыми зерттеулердің сапасын
арттыру мәселелері Қазақстан Республикасында
білімді және ғылымды дамытудың 2016 - 2019
жылдарға
арналған
мемлекеттік
бағдарламасы
жобасына енгізілген.
Ішкі тәуекел
4.
ЖОО-ғылыми-
зерттеу және
тәжірибелік-
конструкторлық
қызметінің
нәтижелері сапасы
мониторингінің
төмендеуі
2020 жылы білім
беру саласындағы
үздік
әлемдік
тәжірибелерге
сәйкес
Қазақстанның
жоғары білім беру
сапасы
Ғылымның дамуы
Инновациялық
қызмет
бойынша
жоспарланған
нәтижелерге
қол
жетілмеуі
ЖОО-ғылыми-
зерттеу
және
тәжірибелік-
конструкторлық
жұмыстарды
критерийлерін,
мақсаттары мен
міндеттерін
жетілдіру.
«Ғылым туралы» Қазақстан Республикасының
Заңында айқындалған "Мемлекеттік ұлттық ғылыми–
техникалық сараптама орталығы" акционерлік қоғамы
және Ұлттық ғылыми кеңестер құзыреттіліктеріне
сәйкес белгіленген тәртіппен жүргізілетін ғылыми
зерттеулердің,
ғылыми-техникалық
және
инновациялық
жобалар
мен
бағдарламалардың
нәтижелілігінің мониторингін жүзеге асырады.
Сонымен қатар, 69 жоғары оқу орындары ғылыми-
зерттеу
және
тәжірибелік-конструкторлық
24
жұмыстарды жүргізуге қызмет көрсету үшін келісім-
шартқа тұрды(ЖОО жалпы санынан (55% 125).
5.
Ескірген
материалдық және
ғылыми
ұйымдардың
техникалық базасы
2020 жылы білім
беру саласындағы
үздік
әлемдік
тәжірибелерге
сәйкес
Қазақстанның
жоғары білім беру
сапасы
Ғылымның дамуы
Тұтынушылар
тарапынан ҒЗ ТКЖ
сұраныстың
жоқтығы, ҒЗ ТКЖ
сапасының
төмендеуі
Ғылыми
ұйымдар
жаңа
құрал
жабдықтармен
жабдықтау, оның
ішінде
жеке
инвестицияларды
тарту есебінен.
Қазіргі уақытта ұжымдық пайдалану үшін бес
ұлттық ғылыми зертханалар мен жоғары оқу орындары
жанынан инженерлік бейіндегі 15 зертхана қызмет
атқаруда.
Зертханалар қызметінің мақсаты:
- ғылыми және ғылыми-техникалық әрекет
субъектілерімен келісім-шарт негізінде ғылыми-
технологиялық дамудың басым бағыттары бойынша
ҒЗТКЖ орындауды қамтамасыз ету,
-
Қазақстан
Республикасының,
сондай-ақ
халықаралық ғылым-білім орталықтарының ұйымдары
мен кәсіпорындарына ғылыми және конструкторлық-
жобалау жұмыстарын жүргізуде қызмет көрсету болып
табылады.
Зертханалар биотехнология, көмірсутекті, тау-
кен-металлургия
және
мұнай-газ
секторлары,
нанотехнологиялар және жаңа материалдар, ядролық
технологиялар, нанотехнологиялар, экология сияқты
ғылымның басым бағыттарына сәйкес құрылған.
2015 жылы ғылыми зертханаларды базалық
қаржыландыру 276,94 млн.тг. құрады. Зертханалар
2015 жылы жалпы соммасы 3, 593 млрд.тг., ҒЗТКЖ
орындады, соның ішінде: шаруашылық келісім-шарт
жұмыстары – 1,183 млрд.тг., гранттық қаржыландыру
–
1,738
млрд.тг.,
бағдарламалық-нысаналы
қаржыландыру – 394,559 млн.тг., технологияларды
коммерциаландыру жобасын қаржыландыру (Әлемдік
банк) – 99,080 млн.тг., НДҰА (Технологиялық даму
жөніндегі ұлттық агенттік) гранты - 7,800 млн.тг.
2015 жылы 2015-2019 жылдарға арналған
индустриялық-инновациялық
даму
мемлекеттік
бағдарламасы шеңберінде ел экономикасының негізгі
бағыттарының дамуына сәйкес келетін 11 базалық
жоғары оқу орындары анықталған.
Негізгі
жоғары
оқу
орындарының
жаңа
инновациялық білім беру бағдарламаларына ЖОО
25
үздік халықаралық стандарттарды ескере отырып,
қазіргі заманғы құрал-жабдықтармен жабдықталған
және шетелдік серіктес кеңес берген 24 жаңа
зертханалар, тізімін анықтады.
Бұл зертханалар аралас пәндер оқытуға үшін
мүмкіндік беретін пәнаралық сипатқа ие болып
табылады. Инновациялық зертханалық заманауи
жоғары технологиялық салаларда қолданылады
жабдықтармен
жарақтандырылады.
Зертхананың
жұмысына шет ел срапшылары мен жұмыс
берушілерінің қорытындылары бар.
2015 жылы осы зертханаларды жабдықтау үшін
базалық ЖОО Ұлттық қордан 3 млрд. Тенге бөлінді.
6.
ҒЗ ТКЖ төмен
нәтижелілігі
Ғылымның дамуы
Инновациялық
белсенділік
төмендігі,
жаңа
технологиялар мен
ғылыми
әзірлемелердің
жоқтығы
Ғылыми
техникалық
жобалар
мен
басқару тетігінің
жетілуі жолымен
ҒЗТКЖ
нәтижесінің
артуы
ҒЗТКЖ нәжижелігін арттыру үшін келесі жұмыстар
жүргізіледі:
-
Ғылым
және
коммерциялау
бойынша
Халықаралық Кеңес құрылды (ҒКХК);
- үлкен ғылыми қызметкерлер және кіші ғылыми
қызметкерлер
топтарына
гранттарды
тапсыру
бағдарламасы жүзеге асырылады.
- 33 қосалқы жобалардың 20 қосалқы жобалары
дайын өнімді сатудың бірінші деңгейіне жетті
- Материал тану Халықаралық орталығы құрылды
(МХО)
Технологияларды
коммерцияландыру
жүйесін
қалыптастыру
үшін
«-Технологияларды
коммерцияландыру орталығы» ЖШС құрылды (ары
қарай-Орталық)
Орталықтың қызметі барысында Орталықтың
гранттық бағдарламаларының бірінші және екінші
турлары өтіп, 33 жоба іріктелді, оның ішінде 10 жоба
бірінші сатылым деңгейіне жетті.
ҚР БҒМ мен CRDF Global компаниясы арасында
Орталықтың консалдингтік қолдауы және топтың
ғылыми қызметкерлері бойынша қызмет көрсету
туралы 2 398 032 АҚШ дол шартқа қол қойылды.
Жобаны оң нәтижелергеіске асыру қорытындысы
бойынша «Қазақстандағы өнімді инновацияларды
ынталандыру» жобасы дайындалып, ҚР ҚМ және
26
Дүниежүзілік банк арасында 110 млн. жалпы тг. АҚШ
дол. Келісімге қол қойылды.
«Технологияларды коммерцияландыру орталығы»
ЖШС негізгі бағыттарының бірі технологияларды
коммерцияландыру саласында білімді тарату болып
табылады.
Жыл
сайын
«Технологияларды
коммерцияландыру орталығы» ЖШС CRDF Global»
компаниясымен
бірлесіп
аймақтық
оқыту
семинарларын ұйымдастырады.
Мысалы, үш жыл ішінде (2013-2015) Қазақстанның
17 қаласында 27 семинар өтілді. 881 адам сертификат
алды, оның ішінде Шымкент қаласында 2 семинар
өтілді, онда 75 адам оқыды.
2015 жылы 11 семинар өткізілді, онда 361 адам
қатысты.
Университеттерді, коммерцияландыру кеңселері,
технопарктер және т.б.
қолдау мақсатында ЖШС
«Технологияларды коммерцияландыру орталығы»
ынтымақтастық туралы 12 меморандумға қол
қойылды.
Ынтымақтастық мақсаты серіктестік байланысты
орнату
үшін
өзара
тиімді
қатынас
орнату,
технологияларды
коммерцияландыру
саласында
ақпаратпен алмасу, бизнесті модельдеу, инвестор және
өндіріс дағдыларымен жұмыс болып табылады.,
Отандық ғылыми қызметкерлерді, технологияларды
коммерцияландыру
саласындағы
мамандарды,
ғалымдар мен инноваторларды технологиялық
коммерциялау туралы хабардарлығын қолдау және
арттыру мақсатында мемлекеттік, орыс және ағылшын
тілдерінде технологиялар мен бизнес-идеяларын алға
жылжыту, есепті кезеңде серіктестер мен әлеуетті
инвесторлар үшін іздеу23 айсайынғы Ақпараттық
бюллетендер
әзірленіп
таратылды.
ЖШС
«Технологияларды коммерцияландыру орталығы»
технологияларды коммерцияландыру саласындағы
тұрақты негізде жаңартылып отыратын ақпараттық
веб-сайт cest.kz құрастырылды.
Достарыңызбен бөлісу: |