Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Мектепке дейінгі және орта білім департаменті

Әдістемелік
-
нұсқаулық хатǀ2016
-
2017 оқу жылы
 
 
204 
Оқу  күн  тәртібі  балалардың  тез  шаршағыштығына  байланысты 
белгіленеді: ұзартылған күн тәртібі бойынша алғашқы ауысымда оқыту.  
Екінші  (қазақ  немесе  орыс)  және  үшінші  (ағылшын)  тілдерін  зерделеу 
сынып  оқушыларының  сөйлеу  тілінің  даму  деңгейін  ескере  отырып, 
бағдарламаны  бейімдеу  және  оқушыларды  оқыту  әдістері  қарастырылып  іске 
асырылады. 
Оқытудың  бірінші  сатысында  арнайы  бағдарламалар  мен  арнайы 
әдістемелік  және  дидактикалық  материалдарды  пайдалану  қарастырылады. 
Негізгі сатыда оқушылар негізгі орта мектепте оқу мерзімінің артуына (1 жыл) 
байланысты  мазмұны  қайта  бөлінетін  жалпы  білім  беру  мектебінің 
бағдарламалары бойынша білім алады, әрбір пән оқытушылары оқушылардың 
мүмкіндіктеріне бейімделеді.  
Оқытудың  түзету-дамытушы  бағыты  түзету  пәндерінің  жалпы  білім  беру 
циклі  пәндерінің  аясында,  сонымен  қатар,  қосымша  білім  беру  жүйесінде 
жүзеге асырылады. Басқа пәндермен тепе-тең келетін пәндерге эмоционалдық-
тұлғалық сферасын түзетуді іске асыруға мүмкіндік беретін және оқушылардың 
танымдық  әрекеттерін  белсендендіретін  эстетикалық  циклдегі  пәндерді 
(музыка, сурет өнері, дене тәрбиесі) жатқызуға болады.  
Бірінші  және  екінші  сатыдағы  оқу  жоспарының  түзету  компоненті 
«Айналамен  таныстыру  және  тіл  дамыту»,  «Түзету  ырғағы»,  «Тіл  дамуының 
кемшіліктерін түзеу» (логопедтік сабақ), «Білімдегі олқылықтарды толықтыру 
бойынша  міндетті  жеке  және  топтық  түзету  сабақтары»,  «Әлеуметтік-
тұрмыстық бағдарлау» (ӘТБ). Арнайы кіріктірілген түзету курсы «Айналамен 
таныстыру  және  тіл  дамыту»  (0-1-сыныптар)  баланың  қоршаған  орта  туралы 
шынайы  білімдері  мен  түсініктерін  байытуға  бағытталған.  «Түзету  ырғағы» 
түзету  курсы  (0-4-сыныптар)  психикалық  дамуы  тежелген  балалардың  жалпы 
моторикасы  мен  қимылының  үйлесімділігіндегі  даму  ауытқушылықтарын 
алдын-алуға бағытталған. «Әлеуметтік-тұрмыстық бағдарлау» өмірлік құзырет 
дағдыларын  қалыптастыруды  қамтамасыз  етеді.  «Әлеуметтік-тұрмыстық 
бағдарлау»  пәні  бойынша  сабақтар  үшін  сынып  2  топқа  бөлінеді.  Сабақтар 
арнайы жабдықталған ғимаратта жүргізіледі. 
Сабақтар топ бөлігімен арнайы жабдықталған ғимаратта өтеді. Сабақта оқу 
бағдарламасын  игеруде  қиындықты  сезінетін  оқушылар  үшін  білім 
олқылықтарының  орнын  толтыруға  арналған  жеке  және  топтық  түзету 
сабақтары ұйымдастырылады. Сабақтар жеке немесе оқудағы қиындықтарының 
ұқсастықтары  негізінде  топ  бөлігімен  (2-4  оқушыға)  жүргізіледі.  Бастауыш 
сынып оқушыларымен жеке және топтық түзету сабақтарын сыныптың негізгі 
мұғалімі немесе дефектолог мұғалім өткізеді. Сабақтың ұзақтығы 20-25 минут. 
Түзету сабақтары күнделікті сабақтардың мазмұны мен формасын қайталамауы 
тиіс.  Олар  пәндік-тәжірибелік  және  балалардың  ойын  әрекетін  қоса  отырып, 
әртүрлі  формалар  мен  оқушылардың  әрекет  түрлерін  пайдалану  арқылы 
жүргізіледі.  
6-10-
сыныптарда білім алудағы олқылықтарды толықтыру бойынша жеке 
және  топтық  сабақтарға  бөлінен  сағаттар  мен  пән  мұғалімдері  арасында 
үлестіріледі.  Қандай  топта  болсын  білім  алушының  сабақта  отыру  уақыты 

Әдістемелік
-
нұсқаулық хатǀ2016
-
2017 оқу жылы
 
 
205 
арнайы  қиындықтарды  түзету  дәрежесімен  және  сыныппен  бірге 
тапсырмаларды орындау дайындығымен анықталады. Топ құрамы ширақ болуы 
тиіс: балалардың бірін сыныппен бірге жұмыс жасауға қосып, бірін қарқынды 
жеке  көмек  үшін  топ  құрамына  қосу  керек.  Сол  бір  оқушы  жыл  ағымында 
әртүрлі топ құрамына кіруі мүмкін. Сөйлеу тілінде бұзылыстары бар оқушылар 
үшін логопед жеке немесе топпен сабақ өткізеді.  
Сөйлеу  тілінің  бұзылыстары  бар  оқушылармен  логопед  жеке-шағын 
топтық сабақтар жүргізеді. 
Жеке және топтық түзету сабақтары оқушылардың максималды жүктемесі 
шегінде  көрсетіледі.  Типтік  оқу  жоспарында  көрсетілген  әрбір  сыныпта  осы 
сабақтарға  бөлінген  апталық  сағаттардың  саны  (бірінші  сатыда  4  сағат  және 
екінші сатыда 3 сағат) әрбір жеке оқушының жүктемесіне емес, педагогтардың 
жүктемесіне кіреді. Әрбір оқушы үшін оқытудың бірінше сатысында аптасына 
40-
60 минуттан, екінші сатысында 20-40 минуттан келеді.  
Факультативтердің  сағаттарын  балалардың  әлеуметтенуіне  (Тіл  және 
қарым  қатынас  мәдениеті.  Өмір  сүру  қауіпсіздігін  қамтамасыздандыру. 
Экономикаға  кіріспе)  немесе  даму  кемшіліктерінің  алдын  алуға  (Сурет  салу 
әрекеті.  Қолданбалы  мәдениет.  Жүзу.  ЕДШ),  болмаса  еңбекке  дайындық 
бойынша қосымша сабақтарға қолдану дұрыс болады.  
7.  Танымдық  қабілеті  бұзылған  балаларды  оқытудың  ерекшеліктері  
(жеңіл және орташа ақыл-ой кемістігі) 
Ақыл-ой  кемістігі  бар  оқушыларды  оқыту  мақсаты  –  танымдық  және 
эмоционалдық-тұлғалық аясындағы даму ауытқуларын түзету, білім беру және 
еңбекке  дайындау  құралдарымен  дамыту,  қоғамдағы  бітірушілерді  келесідей 
кіріктіру үшін әлеуметтік-психологиялық оңалту.  
Дайындық  сыныбына  сондай-ақ  білім  беру  процесінде  және  тәрбиелеу 
жұмысында  баланың  диагнозын  анықтау  мен  оны  оқыту  және  тәрбиелеуді 
ұйымдастыру формасының адекваттылығын айқындау мақсатында білім алуға 
дайындық  деңгейі  жеткіліксіз  балалар  қабылданады.  Бірінші  сыныпқа  7-9 
жастағы балалар қабылданады.  
Оқыту 2 сатыда ұйымдастырылады: 
−
 
 
бірінші саты – дайындық деңгейі (0, 1-4-сыныптар); 
−
 
 
екінші деңгей – 5-9-сыныптар.  
Сәйкес  материалдық-техникалық,  бағдарламалық-әдістемелік  және 
кадрлық  шарттар  болған  жағдайда  білім  беру  ұйымдарында  терең  кәсіби-
еңбекке даярлау 10-өндірістік сыныпта ұйымдастырылады.  
Бірінші  деңгейде  ақыл-ойы  кем  оқушыны  жан-жақты  психологиялық-
медициналық-педагогикалық  зерделеу,  оның  мүмкіндіктері  мен  білім  беру 
процесін  ұйымдастыру  формасы  мен  әдістерін  қалыптастыру  және  жеке 
ерекшеліктерін анықтау мақсатында іске асырылады.  
Екінші  деңгейде  балалар  тәжірибелік  бағытқа  ие  және  еңбектің  әртүрлі 
профилі  бойынша  дағдылары  бар  жалпы  білім  беретін  пәндер  бойынша  білім 
алады. Әлеуметтік бейімдеу мен кәсіби-еңбекке даярлауға назар аударылады. 
Дайындық және 1-сыныптарда баллдық бағалау болмайды. Оқушылардың 
білім  алудағы  алға  басу  нәтижесі  олардың  өнімді  қызметіне  талдау  жасау 

Әдістемелік
-
нұсқаулық хатǀ2016
-
2017 оқу жылы
 
 
206 
сөйлеу тілінің, жазба жұмыстарының, сурет салуының, қолдан жасалған ұсақ-
түйектерінің даму деңгейі негізінде анықталады.  
Оқу процесі оқушыларға сараланған және жеке ықпалды қолдану арқылы 
іске  асырылады.  Сараланған  ықпал  негізінде  ақыл-ойы  кем  оқушыларды 
(В.В.Воронкова  бойынша)  педагогикалық  топтастыру  жатыр.  Осыған 
байланысты  І-деңгейдегі  оқушылардың  жетістіктерін  баллдық  бағалау 
критериалдық  болып  табылады  және  жеке  мониторинг  негізінде  іске 
асырылады.  ІІ-деңгейдегі  оқушылардың  жетістіктерін  бағалауда  білім  беру 
процесін  дараландыруға  негіз  болатын  критериалдық  сипаттап  бағалау 
қолданылады  (Ақыл-ойы  кем  балаларды  критериалдық  бағалау  бойынша 
әдістемелік  ұсынымдарды  Ы.Алтынсарин  атындағы  ҰБА  сайтынан 
(
www.nao.kz
) қарауға болады). 
5-
9 сыныптарда математика сабақтарынан 1 сағат геометрия элементтерін 
үйренуге бөлінеді.  
«Түзету  технолгиясы»  циклінің  сабақтары:  «Түзету  ырғағы»,  «Тіл 
дамуының  кемшіліктерін  түзету»  (логопедиялық  сабақтар),  «Танымдық 
әрекетін  түзету»,  «Емдік  дене  тәрбиесі»  күннің  бірінші  және  екінші 
жартысында  да  жүргізіледі.  Жеке  және  топ  бөлігімен  жүргізілетін  түзету 
сабақтардың  ұзақтығы  –  20-25  минут.  Топ  бөліктері  сөйлеу  тілі  мен 
психофизикалық  бұзылыстарының  біртектілігіне  байланысты  жинақталады. 
Емдік  дене  тәрбиесі  сабағына  арналған  топ  дәрігердің  нұсқауымен 
жинақталады.  Түзету  ырғағы  бойынша  сабақтар  топқа  бөлінбей,  фронтальды 
түрде  жүргізіледі.  Түзету  компоненттерінің  пәндері  бойынша  жетістіктерді 
бағалау баллмен бағаланбайды, ол сипаттама түрінде болады.  
4-
тен 6 сынып аралығында «Жалпы еңбекке даярлау» пәні ендіріледі.  
7  және  9-сынып  аралығында  кәсіби  бағыттағы  еңбекке  оқыту  іске 
асырылады.  Мектепке  жеке  еңбек  түрі  бойынша  бағдарлама  әзірлеу  құқығы 
ұсынылады.  
Жазғы еңбек тәжірибесі оқу жылының аяқталысымен немесе оқу мерзімін 
ұзартқан жағдайда ағымдағы жылдық мөлшерлеме бойынша жүреді.  
5-6-
сыныптарда  еңбек  тәжірибесі  мектеп  базасында,  7-9-сыныптарда 
мектеп  шеберханаларының  базасында  іске  асырылады.  Еңбек  тәжірибесінен 
өткізу  мерзімі  мен  тәртібі  жергілікті  жағдайларға  байланысты  мектеп 
Кеңесімен  (педагогикалық  кеңес)  анықталады.  Мектепте  білім  алу  еңбекке 
оқыту  бойынша  емтиханмен  аяқталады.  Білім  алушылар  емтихандардан 
белгіленген  тәртіп  бойынша  босатыла  алады.  Факультативтік  сабақтарға 
бөлінген  сағаттар  еңбекке  оқыту  сабақтарына,  түзету  бағыттарына  және  т.б. 
пайдаланыла алады.  
Орташа  ақыл-ой  кемістігі  бар  білім  алушылар  саны  жеткілікті  болған 
жағдайда  мектепте  осы  оқушыларға  арналған  арнайы  сыныптармен  екінші 
бөлім ашылады.  
Орташа  ақыл-ой  кемістігі  бар  балаларды  оқыту  аталмыш  катеориядағы 
оқушыларға арналған Типтік оқу жоспары және оқу бағдарламалары бойынша 
іске асырылады. Оқу бағдарламалары ұсынымдық сипатта болады. Оқыту жеке 
оқу  бағдарламалар  бойынша  іске  асырылады.  Ол  баланы  жарты  жылдан 

Әдістемелік
-
нұсқаулық хатǀ2016
-
2017 оқу жылы
 
 
207 
аспайтын  мерзім  аралығында  сынып  педагогының  және  мектеп  консилиумы 
мамандарының  баланы  психологиялық-педагогикалық  кешенді  зерделеуі 
негізінде құрылады. Оқытудың жеке бағдарламасын жүзеге асыру уақытының 
аяқталуы бойынша әрбір оқушының жетістігіне талдау жүргізіледі және келесі 
жартжылдыққа жоспар құрылады.  
Педагог  әрбір  оқушының  жеке  мүмкіндігін  және  білім  алудағы  және 
тұлғалық жетістіктері мен білім алу және тұлғалық жетістіктерін мониторигілеу 
нәтижелерін  ескере  отырып,  оқытудың  мазмұнын,  әдістерін,  формасын, 
дидактикалық құраларын өз бетінше таңдайды.   
Екінші  бөлім  сыныптарын  оқытудың  мазмұны  мыналарды:  өзі  туралы 
түсінігін, өзіне-өзі қызмет етуін және қамтамасыздандыру дағдысын, қоршаған 
орта  және  ортада  бағдарлау  туралы  қолжетімді  түсініктерін,  қарым-қатынас 
жасай алуын, пәндік-тәжірибелік және қолжетімді еңбек қызметін, тәжірибелік 
бағыттылығына  ие  және  тәриеленушілердің  психофизикалық  мүмкіндіктеріне 
сәйкес  жалпы  білім  беретін  пәндер  туралы  білімін  қалыптастыруға 
бағытталған. 
Бірінші  сатыда  оқу  процесі  пәнсіз  оқыту  негізінде  ұйымдастырылады: 
барлық  сабақтар  кіріктірілген  сипатқа  ие  және  білім  алушылардың  жалпы 
(қарым-қатынас,  қимыл,  сөйлеу,  сенсорлы)  дамуына  бағытталған. 
Оқушылардың  жеке  дамуын  алға  бастыру  шаралары  пәндік  оқытуға  өтумен 
іске асырылады.  
Екінші  бөлімде  оқыту  мектеп  ресурстары  мен  оқушылардың 
психофизикалық  даму  ерекшелігін  ескере  отырып,  еңбектің  қарапайым 
түрлеріне  үйрету  ұйымдастырылады.  Еңбекке  оқыту  профилі  баланың 
психофизикалық  ерекшеліктерін,  дәрігердің  ұсынысымен  және  мектеп 
мүмкіндіктерін  ескере  отырып  жеке  анықталады.  Қажет  болған  жағдайда 
еңбекке  оқыту  профилі  өзгеруі  мүмкін.  Еңбекке  дайындық  пәндері  бойынша 
бітіру емтиханын 2-бөлім оқушылары тапсырмайды.  
Зияты  зақымдалған  балаларға  арналған  арнайы  мектептің  (сыныптың) 
оқушылары екінші жылға қалдырылмайды.  
Зияты  зақымдалған  оқушыларға  арналған  арнайы  мектеп  (сынып) 
бітірушілері облыстың (қаланың) білім басқармасы органдарының келісімімен 
мектепте әзірленген форма бойынша мемлекеттік үлгідегі куәлікке ие болады. 
 
 
 
 
 
 

Әдістемелік
-
нұсқаулық хатǀ2016
-
2017 оқу жылы
 
 
208 
9  ИНКЛЮЗИВТІ  БІЛІМ  БЕРУДІ  ЖҮЗЕГЕ  АСЫРАТЫН    ЖАЛПЫ 
БІЛІМ БЕРУ ҰЙЫМДАРЫНДАҒЫ ОҚЫТУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 
 
Жаңа оқу жылындағы инклюзивті білім беруді жүзеге асыру ерекшеліктері 
келесідей факторлармен байланысты:  
−
 
«Білім  туралы»  заңға  өзгерістер  мен  толықтырулар  енгізу  (ҚР  2015 
жылғы  13  қарашадағы  №  398-V  «Қазақстан  Республикасының  кейбір 
заңнамалық  актілеріне  білім  беру  мәселелері  бойынша  өзгерістер  мен 
толықтырулар енгізу туралы» заңы); 
−
 
Қазақстан  Республикасында  білім  беруді  және  ғылымды  дамытудың 
2016-
2019    жылдарға  арналған  мемлекеттік  бағдарламасын  бекіту  (Қазақстан 
Республикасы Президентінің 2016 жылғы 1 наурыздағы № 205 Жарлығы);  
−
 
Бастауыш  білім  берудің  Мемлекеттік  жалпыға  міндетті  стандартын 
жаңарту (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 25 сәуірдегі № 327 
Қаулысы);  
 
«Білім  туралы»  заңға  енгізілген  өзгерістер  мен  толықтырулардың  
нәтижесінде  инклюзивті  білім  беруге  қатысты  қоолданылатын  терминдер  мен 
ұғымдар  халықаралық  қауымдастықпен  қабылданған    түсіндірме  мен  нақты 
сипатқа ие болды.  
Мысалы, жаңадан енгізілген «ерекше білім беруге қажеттілік» термині тек 
мүмкіндігі шектеулі балаларға ғана емес, сонымен бірге емханада немесе үйде 
ұзақ  мерзімге  емделетін    оқушыларға,  мінез-құлқында  эмоцияналдық 
проблемалары  бар  балаларға,  жағдайы  төмен  отбасынан  шыққан  балаларға, 
жетім немесе ата-ананың қамқорлығынсыз  қалған балаларға, озбырлық көрген 
балаларға да және т.б. қатысты тиімді қолданылатын болды. 
Жаңа  түсіндірме  бойынша  «инклюзивті  білім  беру»  -  бұл  ерекше  білім 
беру қажеттіліктері мен жеке-дара мүмкіндіктерін ескере отырып, барлық білім 
алушылардың  білім  алуына  тең  қолжетімділігін  қамтамасыз  ететін  процесс.  
Аталған анықтама жалпы білім беретін мектеп жағдайында барлық балаларды 
оқыту үшін оңтайлырақ тәсіл ретінде халықаралық қауымдастықпен танылған 
білім  берудегі  инклюзияның  мәнін  ашады.  Бұл  жағдайда  инклюзивті  білім 
беруді жүзеге асыратын ұйымдар ерекше білім беруге қажеттіліктері бар білім 
алушыларды  қамтуды,  соның  ішінде    мигрант,  оралман  балалар,  сондай-ақ 
қоғамға  әлеуметтік  бейімделуі  қиын  балалар  сияқты  басқа  да  санаттағы  білім 
алушыларға  сапалы  білім  берудің  тең  қолжетімділігін  қамтамасыз  етуді 
кеңейтуі мүмкін.  
Бастауыш  мектепте  ерекше  білім  беруге  қажеттіліктері  бар  балалар 
психологиялық-медициналық-педагогикалық 
консультацияның 
қорытындысына  сәйкес  ҚР  БҒМ  2015  жылғы  18  маусымдағы  №  393 
бұйрығымен бекітілген арнайы оқу бағдарламалары бойынша оқиды. 
Қазіргі уақытта негізгі және жоғарғы мектеп оқу бағдарламалары ҚР БҒМ 
2014  жылғы  25  ақпандағы  №  61  бұйрығымен  бекітілген  Мүмкіндігі  шектеулі 
оқушыларға  арналған  негізгі  орта  және  жалпы  орта  білім  берудің  үлгілік  оқу 
жоспарларына сәйкес әзірленді.  

Әдістемелік
-
нұсқаулық хатǀ2016
-
2017 оқу жылы
 
 
209 
Инклюзивті  білім  беретін  мектептердегі  оқу  процесін  ұйымдастыру. 
Ерекше  білім  беруге  қажеттіліктері  бар  балаларды  оқыту  және  оларды 
психологиялық-педагогикалық түзете қолдау:  
1) инклюзивті оқыту сыныптарында; 
2) жалпы білім беретін мектептердегі арнайы сыныптарда іске асырылады.  
Ерекше  білім  беруге  қажеттіліктері  бар  оқушыларды  жалпы  білім  беруге 
қосу  нысандары  Қазақстан  Республикасы  Үкіметінің  2013  жылғы  17 
мамырдағы  №499  қаулысымен  бекітілген  «Жалпы  білім  беру  ұйымдары 
(бастауыш,  негізгі  орта  және  жалпы  орта)  қызметінiң  үлгілік  қағидаларында»  
баяндалған.  
Жалпы  білім  беретін  ұйымдарға  қосылған  ерекше  білім  беруге 
қажеттіліктері бар балалар  жалпы білім беретін оқу бағдарламалары бойынша, 
сондай-ақ  ҚР МЖМБС негізінде жасалған арнайы білім беру бағдарламалары 
бойынша  ПМПК  (психологиялық-медициналық-педагогикалық  консультация) 
ұсынымдарына  сәйкес  білім  алады.    Ерекше  білім  беруге  қажеттіліктері  бар 
білім  алушылардың  оқу  бағдарламасын  меңгерудің  ерекшеліктеріне 
байланысты  мұғалім  олар  үшін  бағдарламаларды  ҚР  МЖМБС  аясында 
бейімдей алады.   
Білім беру ұйымдарында балалардың денсаулығын сақтау, сондай-ақ білім 
алушылардың ерекше білім алу және қосымша білім беру қызметтерін алудағы 
олардың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін жайлы жағдай құру қамтамасыз 
етіледі. 
Сабақтар ерекше білім беруге қажеттіліктері бар балаларды оқытуға жеке 
ықпалды қолдану арқылы жүргізіледі.  
Инклюзивті  білім  беруді  жүзеге  асыратын  білім  беру  ұйымдарының 
педагогикалық кеңесі жеке оқу жоспарлары мен жеке бағдарламаларды, ерекше 
білім  беруге  қажеттіліктері  бар  балаларды  психологиялық-педагогикалық 
қолдаудың жеке бағдарламасын бекітеді.  
Инклюзивті  және  арнайы  сыныптардағы  ерекше  білім  беруге 
қажеттіліктері  бар  барлық  білім  алушыларға  арналған  түзету  сабақтарын 
психологиялық-педагогикалық  қолдаудың  Жеке  бағдарламаларымен  сәйкес 
мамандар іске асырады. 
Оқытудың түзете-дамыту бағыттылығы жалпы білім беретін цикл пәндері, 
түзету  пәндері  аясында,  сондай-ақ  қосымша  білім  беру  жүйесінде  іске 
асырылады. 
Жалпы білім беретін мектептегі арнайы сыныптар жұмысы ұзартылған күн 
тәртібінде  ұйымдастырылады,  яғни  бұзылған  қызметтерді  еңсеру  мен  орнын 
толтыру және қажетті денсаулық сақтаушы педагогикалық режимді қамтамасыз 
ету  бойынша  қажетті  жағдайларды  құру.  Қажет  болған  жағдайда,  ұзартылған 
күн  тәртібіне  жалпы  білім  беретін  сыныптардың  ерекше  білім  беруге 
қажеттіліктері бар білім алушылары да қатыса алады. 
Психологиялық-педагогикалық  қызмет  жұмысын  ұйымдастыру  үшін 
инклюзивті білім беруді жүзеге асыратын білім беру ұйымдарының штатында 
келесі  мамандардың  болуы  ұсынылады:  психолог,  арнайы    педагогтар 

Әдістемелік
-
нұсқаулық хатǀ2016
-
2017 оқу жылы
 
 
210 
(тифлопедагог, сурдопедагог, логопед, олигофренопедагог), ЕДШ нұсқаушысы, 
әлеуметтік педагог.  
Жоғарыда  аталған  мамандар  болмаған  жағдайда  ерекше  білім  беруге 
қажеттілігі  бар  балаларға  түзету-педагогикалық  қолдау  психологиялық-
педагогикалық түзету кабинеттерінде және оңалту орталықтарында көрсетіледі.  
Мигрант,  оралман    балаларды  оқу-тәрбие  процесіне  кіріктіру  және  қазақ 
тілі  мен  орыс  тілдерін  меңгерту  мақсатында  қосымша  сабақтар,  тілдік 
үйірмелер,  факультативті  сағаттар  ұйымдастырылады.  Оларға  қолдау  қызметі 
мамандарының  психологиялық-педагогикалық  және  тілдік  көмек  жасауы 
қажетті шарт болып табылады.  
Инклюзивті білім берудің мақсаттары мен міндеттеріне тиімді жету үшін 
жалпы  білім  беретін  мектептер  оралмандарды  бейімдейтін  және  кіріктіретін 
орталықтармен,  ресурстық  орталықтармен,  кәмелеттік  жасқа  толмағандарды 
бейімдейтін  орталықтармен,  арнайы  білім  беру  ұйымдарымен,  сондай-ақ, 
ПМПК,  оңалту  орталықтары  және  психологиялық-педагогикалық  түзеу 
кабинеттерімен өзара әрекеттестікті ұйымдастырады. 
Мұғалімдерге арналған ұсынымдар 
Тіл мен әдебиет пәндерінің мұғалімі оқушылардың ауызша және жазбаша 
сөйлеу тілі кемшіліктерін ескеріп, сөздердің  дұрыс дыбысталу, сөйлеу тілінің 
лексикалық-грамматикалық жағы, байланыстырып сөйлеу дамуының деңгейіне 
назар  аударған  жөн.  Сонымен  қоса  мұғалімге  жасына  сай  тұрмыстық 
міндеттерді  шешу  үшін    балалардың  ауызша  және  жазбаша  сөйлеу  тілін 
қолдану іскерлігін дамытқан дұрыс.  
Математика  және  жаратылыстану  пәндерінің  мұғалімі  ерекше  білім 
беруге  қажеттілігі  бар  балалардың  танымдық  әрекеті  мен  эмоциялық-ерік 
саласындағы ерекшеліктерін ескеру қажет.  
Адам  және  қоғам  білім  саласына  қатысты  пәндердің  мұғалімі  ерекше 
білім беруге қажеттілігі бар балаларды оқытуда  оларды қоғамға бейімдеу және 
мінез-құлықтарын  түзету  үшін  бұл  пәндердің  жағымды  әлеуметтендірушілік 
және тәрбиелік әлеуеттерін ескереді.  
Музыка  және  бейнелеу  өнері  пәндерінің  мұғалімі  тірек-қимыл  аппараты 
және  сөйлеу,  есту,  көру  бұзылыстары  бар  балаларды  оқыту  процесіндегі 
қиындықтарын,  оңтайлы  психологиялық-эмоциялық  күйге  келтіруін,  жалпы 
және  ұсақ  моториканы  дамытуын  және  танымдық  іс-әрекетін  белсендіруін 
ескерген  жөн.  Сонымен  қоса,  ерекше  білім  беруге  қажеттілігі  бар  балаларда 
жасырын таланттар мен шығармашылық әлеуетін таныту ықтималдығы жоғары 
болғандықтан  ,  олардың  шығармашылық  қабілеттерін  дамытуға  көңіл  бөлген 
маңызды.  
Технология  пәнінің  мұғалімі  жеке  тәсілдерді  қолдану  және  жеңілдетілген 
тапсырмалар беру арқылы  білім алушылардың сенсорикасын (сезімталдығын) 
және ұсақ моторикасын, танымдық әрекеті мен қабілеттерін ескерген дұрыс.  
Дене  шынықтыру  пәнінің  мұғалімі  тірек-қимыл  аппаратындағы 
бұзылыстарын  ескеріп,  жалпы  және  ұсақ  моторикасына  назар  аударуы, 
сонымен бірге, мүмкіндігі шектеулі білім алушылардың денсаулығын нығайту 
мен дене дамуына арналған арнайы жаттығуларды жоспарлауы қажет. Сонымен 

жүктеу/скачать 2,43 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: