Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі «мектепке дейінгі балалық шақ» республикалық орталығЫ

39 
 
 
 
Деміңді алшы тереңнен. (мұрынмен демалу) 
Денсаулықтың  жауабы, 
Қайталасаң менімен. 
Дөңгеленіп тұрайық (шеңбер құру) 
Керегені құрайық (бір-біріне қолдарын созу) 
Уықтар болып иіліп (қолдарын биікке көтеріп, шаңырақ жасау) 
Киіз үйді құрайық. 
 
 
*** 
Қылқаламды қояйық (мәтінге сәйкес іс-қимылдар жасату) 
Орнымыздан тұрайық. 
Қолымызды созайық, 
Оңға қарай иіліп. 
Солға қарай иіліп, 
Белімізді жазайық. 
 
 
МАҚАЛ-МӘТЕЛДЕР, ЖҰМБАҚТАР, ЖАҢЫЛТПАШТАР 
 
Мақал-мәтелдер 
Отан елдің анасы,  
Ел ердің анасы. 
 
Отан от басынан басталады.  
 
Отан оттан да ыстық.  
 
Отансыз адам — ормансыз бұлбұл.   
 
Отан үшін еңбек етсең, 
Халқыңның сүйген ұлы боласың. 
 
Отаны бірдің жүрегі бір,  
Жүрегі бірдің тілегі бір.  
 
Отанын сүйген: отқа жанбайды, суға батпайды. 
 
Қыс азығын жаз жина.  
 
Еңбек түбі – зейнет.  
 
Еңбек ет те, міндет ет. 
 

40 
 
 
 
Көп еңбегі — көңілді. 
Еңбек ет те мақтан, 
Ойнап-күл де шаттан. 
 
Еңбегіне қарай — құрмет. 
Жасына қарай — ізет. 
 
Еңбек — өмірді ұзартады, 
Ұят бетті қызартады. 
 
Оқу – инемен құдық қазғандай. 
 
Оқымаған бір бала, оқыса екі бала. 
 
Оқу – білім бұлағы. 
 
Оқығаныңды айтпа, тоқығаныңды айт. 
 
Оқу  – білім азығы, 
Білім – ырыс қазығы. 
 
Білім басы – бейнет, соңы – зейнет. 
 
Ақыл азбайды,  
Әділдік тозбайды, 
 
Ақыл айнымас, алтын шірімес.  
 
Ақыл айтсаң батыл айт.  
 
Ақыл — арман, ой — өріс. 
 
Талап - талмас қанат. 
 
Ынта болса адамда, 
Қиын іс жок ғаламда. 
 
Жан қиналмай жұмыс бітпес, 
Талап қылмай мұратқа жетпес. 
 
Ақылы жоқтың — арманы жоқ. 
 
Әлін білмеген әлек. 

41 
 
 
 
Шын – бір сөз, өтірік – мың сөз. 
Ақыл жастан, 
Асыл тастан. 
 
Шешеге қарап қыз өсер,  
Әкеге қарап ұл өсер.  
 
Әкеден – ақыл, анадан – мейір.  
 
Ата – бәйтерек, 
Бала – жапырақ.  
 
Аға әдепті болса, іні әдепті,  
Апа әдепті болса, сіңлі әдепті.  
 
Жығылып жатып сүрінгенге күлме.  
 
Досы көпті жау алмайды, 
Ақылы көпті дау алмайды.  
 
Татулық – табылмас бақыт. 
 
Жолдасы көптің – олжасы көп. 
 
Күлме досыңа –келер басыңа. 
 
Жақсымен жолдас болсаң –жетерсің мұратқа.  
Жаманмен жолдас болсаң-қаларсың ұятқа. 
 
Ас адамның арқауы. 
 
Таңғы асты тастама. 
 
Сыйлап берсе суын іш. 
 
Тату үйдің тамағы тәтті. 
 
Ас тұрған жерде ауру тұрмайды. 
 
Ат адамның қанаты, 
Ас адамның қуаты. 
 
Өле жегенше, бөле же. 

42 
 
 
 
 
Ас қадірін білмеген аштан өледі,  
Ат қадірін білмеген жолда қалады. 
 
Дәнді шашпа, нанды баспа. 
 
Ас атасы  - нан. 
 
Ас иесімен тәтті.  
 
 
Жұмбақтар 
 
Сары қозы, көк қозы, 
Қарындары тоқ қозы. 
Күздігүні көп қозы, 
Қыстыгүні жоқ қозы. 
                                              
(Қауын-қарбыз) 
 
Сырт еткіздім түймені, 
Жарқ еткіздім бөлмені, 
Шоқтан қолым күймеді. 
                                    
(Электр шамы) 
 
Темір қайшы – қос қайшы, 
Шығыршықсыз бос қайшы. 
Еңбеккерге дос қайшы, 
Еріншекке қас қайшы. 
Өтпейді бір бос күні, 
Ол?   (Сағаттың қос тілі) 
 
Есек те емес, ат та емес, 
Екеуіне жат та емес. 
                                             
(Қашыр) 
 
Түймесін бассаң, 
Сәулесін шашқан. 
                                             
(Электр шамы) 
 
Қалқиған ұзын құлағы, 
Елеңдеп қорқып тұрады. 
                                                 
(Қоян) 
 
Күші десең, күші бар. 

43 
 
 
 
Тісі десең, тісі бар. 
Торуылдап ауылды, 
Түнде жортар ісі бар. 
                                                 
(Қасқыр) 
 
Туған жердің белбеуі, 
Шұбатылып қалыпты, 
Керемет-ау кернеуі – 
Тасты кесіп, жарыпты! 
                                                 (
Өзен) 
 
Үлп-үлп етіп тымағы, 
Желп-желп етіп құлағы, 
Суды кешіп тұрады. 
                                               
(Құрақ) 
 
Жасыл ине киімім, 
Жайлаймын тау биігін. 
Жаңа жылды тойласаң. 
Төріңдемін үйіңнің. 
 
                               
(Шырша) 
 
Төрт аты бар, 
Төрт пілі бар. 
Шайқас алаңын 
Біліп ал. 
                                      
(Шахмат) 
 
Басып озып құсты, 
Қанатын қақпай ұшты. 
                                         
(Самолет) 
 
Өркеші бар, түйе емес, 
Не ақ отау  – үй емес. 
Бір орнында тұрғаны, 
Не болады бұл, кәне? 
                                                
(Тау) 
 
Үстіндегі  көйлегі 
Түрлі-түсті, не керек. 
Қызықтырар көргенді, 
Мұның аты... 
                                                
(Көбелек) 

44 
 
 
 
 
Басы да екеу, 
Аяғы да екеу. 
                               
(Қайшы) 
 
Қолтығыма кіреді, 
Қызуымды біледі. 
                                 
(Градусник) 
 
 
Арқырап бұлағы, 
Гүрілдеп тұрады. 
Сырты  –  жаз, іші  – қыс, 
Кеппейді қырауы. 
                                  
(Тоңазытқыш) 
 
Ешкім де жемейді, 
Тәтті екен демейді. 
Сарғайып піседі, 
Үзіліп түседі. 
                                 
(Жапырақ) 
Қара таудай буралар, 
Қара бұйра шудалар 
Бура жерге шөгеді: 
Бұлау терін төгеді. 
                                       
(Бұлт пен жаңбыр) 
 
Самұрық құс самғады. 
Көктен өтіп, 
Айға жетіп, 
Жеңілдеді салмағы. 
                                     
(Космос кораблі) 
 
Ұшында бір тамшы 
Уы бар сұр қамшы. 
                                        
(Жылан) 
 
Шыңдары шырқау 
Көшіп жүр бір тау. 
                                        
(Түйе) 
 
Ағаштың бүрін 
Талшық қып жүрмін. 
Қар астын үңгіп 

45 
 
 
 
Үй қылған... 
                                     
(Құрмын) 
 
Жүргенде – байпаң, 
Тұрғанда – маңғаз, 
Кеудесі қайқаң, 
Мен болам паң... 
                                       
(Қаз) 
 
Дос үйіне түстің бе? – 
Түгел соның үстінде. 
                                           
(Дастарқан) 
 
Алдында бір нәрсе әкеп берсе, тегі, 
Оңын сол, солын оң ғып көрсетеді. 
                                              
(Айна) 
 
Алыстан көрдім көк белді, 
Жарқырап жатқан көп көлді. 
Жақындап едім жоқ болды. 
                                    
(Сағым) 
 
Киіміммен суға түстім, 
Бірақ әлі құрғақ үстім. 
                                   
(Судағы бейне) 
 
Жеп көріп ем өзін мен, 
Жас шығарды көзімнен. 
                                            
(Пияз) 
 
Қысы-жазы өзгермес, 
Көрсең де күні-түнімен. 
Қанша аяз болса да, 
Айрылмайды гүлінен. 
                                            
(Шырша) 
 
Баласының саны жоқ, 
Ал  өзінің жаны жоқ. 
                                        
(Инкубатор) 
 
Өзі – көзі, 
Көзі – өзі. 
                               
(Күн) 
 

46 
 
 
 
Бірі — ағаш кесу құралы, 
Бірі — шырынды бал Бұлағы.       (Ара) 
Сәбиге сәнді үй, 
Әжеге ән-күй. 
                                           
(Бесік) 
 
Бесікке іледі, 
Әнін де, 
Дәмін де, 
Сәбилер біледі. 
                              
(Сылдырмақ) 
 
Ұқсайтын шеңберге 
Қабырғасы жиылып, керіледі, 
Жиһазы мол кең бөлме, 
Төбесінен жұлдыздар көрінеді. 
                                              
(Киіз үй) 
Жаңылмастан жетеуі,  
Кезек қызмет етеді.  
(Аптаның 7 күні)  
 
«Бәрі нешеу»  
Асан,Айша екеуі,  
Қос қуыршақ,  
Бір құлыншақ,  
Екі ойыншық  
Құстай ұшып,  
Үйден шықты.  
(Жетеу)  
 
Дүкеннен көп сабын алдым,  
Оның және қабын алдым.  
Екі дептер бір қарындаш,  
Тіс ысқышты тағы алдым.  
Есептеші сонда бәрі  
Қанша болды қолда бәрі?  
(Алтау)  
 
Туысқан бес кісі,  
Бірінен-бірі кіші  
Бәрінің аты бір  
Ең кішісі шеткісі  
(бес саусақ)  
 

47 
 
 
 
Бес балада бір бешпет,  
Бір киініп, бір шешпек.  
Оң жағымда бес сарбаз,  
Сол жағымда бес сарбаз.  
(он саусақ)  
Табақта бес алма,  
Қолымда екі алма.  
Қосқанда барлығы  
Болады неше алма?  
Бір алма апама,  
Бір алма атама.  
Екі алма беремін  
Мамам мен папама.  
Нешеуі қалады табақта?  
(үшеу)  
 
Бір үйде біз нешеуміз  
Кел санайық екеуміз:  
Бас бармағым – әкем,  
Балаң үйрек- апам,  
Ортан терек- ағам,  
Шылдыр шүмек,  
Титтей бөбек сен  
Бір үйде біз нешеуміз? 
 
 
Жаңылтпаштар 
 
Асан бақша жақтан. 
Ақ сабақ асқабақ әкелді, 
Басқа жақтан, 
Басқарақ асқабақ әкелді. 
 
Ала-ала алашалар, 
Тамаша олар, 
Оған кім таласа алар. 
 
Доп теп, 
Дөптеп. 
 
Сұр інген сүрінген бе, 
Сүрінген сұр інген бе. 
 
Бұлаң бұлаң еткен бұл аң, 

48 
 
 
 
Бұлаң десем екен қылаң. 
 
Біреуі көрікті кісі, 
Біреуі бөрікті кісі. 
Көрікті кісі – зорықты, 
Бөрікті кісі – қорықты. 
 
Тақпақ жаттап, 
Айтсақ жақсы-ақ. 
Жатқа тақпақ, 
Жатта тақ-тақ. 
 
Қондық жаңа қонысқа, 
Қалың екен жоңышқа. 
Қоныстағы жоңышқа, 
Оралады қонышқа! 
 
Кермеде тұр қырық 
Кір қыстырғыш, 
Қырық кір қыстырғышқа 
Қырық қыз келіп, 
Кір қыстырды. 
 
Ата мен әже, ана да, 
Алма мен алмұрт тереді, 
Ауырға Арман бала да, 
Арбамен тасып береді. 
 
Баланың жаман баға алмағаны, 
Мұғалім ағаның жаман болмағаны. 
 
Қоғанбай қомағай ма? 
Жоқ, ағай 
Қоғанбай қомағай емес, 
Зор ағай. 
 
Есім есі кетіп есінеп отыр екен. 
Ол несіне. 
Есі кетіп есінеп отыр екен. 
 
Жағажайды жағалай, 
Жүгіреді Қамажай. 
 
Сен өлше, ол өлшер, 

49 
 
 
 
Сол өлшем, сол мөлшер. 
 
Омар ора алар, 
Омар ора алмаса, 
Орал ора алар. 
 
Омартаға балалар барар, 
Балаларды аралар талар. 
Алашаларды 
Таба алса, алар. 
 
Үміт түбіт түтті, 
Түбітті түтіп бітті. 
 
Арқада алты арқар бар, 
Қырқада қырық арқар бар. 
Қырық арқарда ақ арқар бар. 
Алты арқарда марқа арқар бар. 
 
Әбдіреде әбігер әтеш отыр. 
Әбігер әтеш отырған 
Әбдірені әжем ашып жатыр.  
 
Гүлім гүлге қарап күлімдеді, 
Көгілдір гүлге қонған аралар гуілдеді. 
 
Ғарышкер ұшты ғарышқа. 
Ғарышқа ұшты ғарышкер. 
Айтшы, ғарыш алыс па? 
 
Ескекті ескекші еседі, 
Ескекші ескекті еседі. 
 
Зура зурнада ойнайды, 
Зурнада бір ғана Зура ойнайды деме, 
Зара да, Зере де зурнада ойнайды. 
 
 
Пай-пай-пай, 
Жайылып жүр тай. 
Ай-ай-ай,  
Ұшып кетті торғай. 
 
Хан баласы ханзада 

50 
 
 
 
Болды ғашық ханшаға. 
Алып ханнан хабар, 
Ханшайымды табар. 
 
Қаһарлы айдаһар  
Шаһарға келіп,  
Қаһарланар. 
 
 
ӘҢГІМЕЛЕР 
 
Бір уыс мақта 
Ы.Алтынсарин 
 
Бір  кішкентай  қыз әкесінің  шапанын  жамап  отыр  екен,  шешесі  қасына 
отырып, ақыл айтты: 
- 
Балам, дүниедегі жаратылған жәндік-жансыздардың ешқайсысының да 
керексіз  болып,  жерде  қалатыны  болмайды,  -  деп.  Сол  сөзді  айтып 
отырғанда,  қыз  бала  киімін  жамап  болып,  жердегі  мақтаның  қиқымын 
терезеден лақтырып, далаға тастады: 
-
Әже, осы қиқымның еш нәрсеге керегі бола қалмас,- деп. 
Шешесі: 
-
Балам,сол да жерде қалмайды,- деді. 
Осылайша  сөйлесіп,  терезеденқарап  отырса,  манағы  мақтаны  жел 
көтеріп  ұшырды,  мұны  бір  торғай  көріп  қуып  барып,  мақтаны  тұмсығына 
тістеп қанаалып, ұшып кетті. Қыз әжесінен: 
-
Манағымақтаның қиқымын бір торғайалып кетті, оны неғылады? - деп 
сұрады. 
Әжесі айтты: 
-
Көрдің бе, балам, күн айналмай манағыайтқан сөздің келгенін. Ол 
кішкентай  мақтаны  торғай  ұясына  төсеп,  жас  балапандарына  мамық 
етеді,- деді. 
 
Өрмекші, құмырсқа,қарлығаш 
Ы.Алтынсарин 
Атасы он жасарұл баласымен далада келе жатып, баласынан сұрады: 
-
Анауөрмекшіні көремісің, не істепжүр? 
-
Көремін, өрмек тоқып жүр. 
-
Анауқұмырсқаны көремісің? 
-
Көремін,ауызында бір нанның уалшығы бар, жүгіріп кетіп барады. 
-
Жоғарықара, аспанда не көрінеді? 
-
Жоғарыдақарлығаш ұшып жүр, аузындакесек тістеген шөбі бар. 
Сонда атасы айтты: 

51 
 
 
 
-
Олай  болса,  шырағым,  ол  кішкентай  жәндіктер  саған  әбірет.  Өрмекші 
маса, шыбынғаұзақ құрып жүр, ұстап алған соң, өзіне азық етуге. 
Құмырсқа бала-шағаларына тамақ аулап, бір нанның уалшығын тапқан 
соң  өзіжемей,  аузына  тістеп,  қуанғаннан,үйіне  жүгіріп  қайтып  барады. 
Қарлығаш балапандарына ұя істеуге шөп жыйып жүр. Жұмыссыз жүрген бір 
жан жоқ. Сені де құдайтағала босқа жүруге жаратпаған, жұмыс жұмыстауға 
әдеттенуге керек,- деді. 
 
 
 
Аурудан аяған күштірек 
Ы.Алтынсарин 
 
Сейіт орман үстінде жүгіріп бара жатқанда, бір арбалы келіп, аңдаусыз 
соғып  кетіп,  аяғын  сындырыпты.  Ойбайлап  жылап  жатқан  баланы  көріп, 
шошынғаннан  шешесі  есінен  танып  қалыпты.  Мұны  көрген  соң,  Сейіт 
жыламақ  түгіл,  сынған  аяғын  орнына  салып,  тоңып  жатқанда  да  дыбысын 
шығармай, қабағын да шытпай жатты. Сонда сынықшы кісі: 
Аяғың ауырмай ма, қабағыңды да шытпайсың, - деп сұрады.  
Сейіт  шешесі  шығып  кеткен  соң  демін  алып,  сынықшыға  сыбырлап 
айтты дейді: 
Ауырмақ  түгіл  жаным  көзіме  көрініп  тұр,  бірақ  менің  жанымның 
қиналғанын  көрсе,  анам  да  қиналып,  жүдемесін  деп,  шыдап  жатырмын,  - 
деді.  
 
Құстың ұясы 
Спандияр Көбеев 
 
Балалар  ойнап  жүріп,  ағаштың  iшінен  бip  құстың  ұясын  көрді.  Бұл 
ұяның iшiндe eкi балапан отыр екен. Балалар балапанды алып үйіне әкелді. 
Әкесі  баласына  айтты:  «Бұл  балапанды  ұядан  неге  алдың,-  деп.  -  Шешесіз 
балапандар тұра алмайды: балаларынсыз шешeci қайғырады, далада құр өліп 
қалады ғой»,- деді.  
Балалар балапанды аяп, ұясына апарып қойды. 
 
 
Құлын, қозы, лақ 
Мәдіхат Төрежанов 
 
Жаз.  Өpicтe  лақ,  құлын,  қозы  кездесе  кетті.  Ішi  пысқан  олар  бipiгiп 
ойнамақ  болды.  Әуелі  нендей  ойын  ойнайтынын  талқыға  салды.  Cөздi  ақ  лақ 
бастады.  
-
 
Ойынның  қызығы  тауға  шығу.  Тастан-тасқа  ceкipiп  ойнау.  Әpi  қан 
тарайды, әpi миың тынығады. 

52 
 
 
 
Қошақан лақтың сөзінн жаратпады. 
-
Ceкipin шошаңдап ойнау ойын емес. Ойынның қызығы кошкарша cүзiciп 
ойнау. Әpi күшiң толады. Әpi ойының қанады. 
-
Сендердің  ойындарың  көңілге  қонбайды.  Ойнаған  соң  шапқылап 
жарысайық. Тұра қалып тебісейік,- дeдi құлын. 
 
 
Қуыршақ 
Mәдixam Төрежанов 
Сәлия өзінің құрбысы Әлиямен бipгe көл жағасына келді. Сәлия құмға саз 
балшық  араластырып  қуыршақ  жасады.  Онысы  әп-әдемі  болып  шықты. 
Шыбықтан аяқ-қолын орнатты. 
-
Мына қуыршақ қалай, Әлия? Адамға ұқсай ма? – деді Сәлия құрбысына. 
- 
Өзің шеберсің ғой. Әдемі екен. Маған да бip қуыршақ жасап берші! 
Сәлия  қуыршағын  кептipiп  қойды  да,  Әлияға  арнап  қуыршақ  жасауға 
кipicтi. Бұл қуыршақты да жасап бола бергенде, кенет дауыл тұрып, көл бетінде 
толқындар ойнай бастады. Отырған тұстарына толқын келіп қалған соң, екі қыз 
жағадан әрірек барып тұрды. 
Жел саябырлап, көл сабасына түстi. Сәлия орнына келіп, қуыршағын қарап 
еді, толқын тып-типыл eтіп жуып кетті. 
Сәлия жылап жіберді.  
Сен неге жылайсың? Оған сенің нең шықты? Менің әкем дүкеннен сатып 
әперген қуыршағымды да толқын алып кеттті. Мен жыламай-ақ тұрмын ғой, - 
деді Әлия оны жұбатып. 
-
 
Мен еңбегімнің еш болғанына жыламаймын.  
-
 
Жыламашы. Ренжімеші. Ана қолыңдағы маған деген қуыршақты өзің ал, 
маған бермей-ақ қой! 
- 
Жоқ.  Мен  екі  айтпаймын.  Мұны  сен  ал!-  деп,  Сәлия  жылауын  қойып, 
қуыршақты Әлияның қолына ұстата берді. 
 
 
Торғай мен қарлығаш 
Ахмет Байтұрсынов 
 
Торғай жыланның жұмыртқасын тауып алып, ұясына салып басып жүріпті. 
Бұлай icтеп жүргенін Қарлығаш көріп, Торғайға айтыпты: 
-
Мұның не бейшара? Ақылың алмасқан ба? Мұнан не қайыр, не жақсылық 
күтіп  жүрсің?  Өскен  соң  жамандығы  ең  әуелі  өзіңе  тиeдi.  Айтпады  деме! 
Басыңа тигенде білерсің. 
Торғай Қарлығаш сөзің тыңдамай, жылан жұмыртқасын баса бepiптi. Күнi 
толған соң жұмыртқадан жылан баласы шығыпты. Өсіп үлкейіп, жылан болып 
алып,  әуел  бастан  Торғайдың  өзің  шағып  өлтіріпті.  Сонда  Қарлығаш  көріп 
айтыпты: 
- 
Айтқаным келмей қалмас, кербаққан тілімді алмас. 

53 
 
 
 
 
Жыланның басы мен құйрығы 
Ахмет Байтұрсынов 
Жыланның басы мен құйрығы таласыпты: 
-
Алда жүру қайсымызға тиіс, - деп. Басы айтты: 
-
Сен  қалай  алда  жүресің,  көзің  жоқ  көруге,  құлағың  жоқ  естуге?  Саған 
ерсек, біз не оңамыз? Құйрығы айтыпты: 
-
Көзім  жоқ,  құлағым  жоқ  болғанмен,  күш  менде  ғой.  Ағашқа  оралып 
жатып алсам, сен қайда барасың? Орныңнан да жылжи алмассың. 
-
Мықты болсаң да мен саған ере алмаймын, - деп бас айтыпты.  
-
Мен  де  саған  ермеймін,  -  деп  құйрық  айтыпты.  Eкeyi  айырылып,  бет-
бетімен кетіпті. Құйрық көпке бармай-ақ бip жарыққа түсіп, шыға алмай сонда 
қалып, сасып-шіріп жоғалыпты. 
 
Қоян зары 
Ахмет Байтұрсынов 
Екі қоян кездесіп, мұңдасыпты: 
-
Бізден сорлы дүниеде жан бар ма? Адам да, аң да, ит те, құс та - бәpi де 
бізгe мықты. Бәрінен де қорқамыз. Тиінше ағашқа шыға алмаймыз, тышқанша 
iн  қаза  алмаймыз.  Ticiміз  өткіp,  тістeyгe  бата  алмаймыз.  Көбіне  жым 
болатынымыз осы қорқақтығымыз. Мұнан былай осы қорқақтықты қояйықшы, 
- 
десіпті. 
-
Солай  десіп  тұрғанда,  қамыс  сылдыр  ете  қалады.  Қорқуды  қоямыз  деп 
тұрған батырлар тырағайлап eкeyi eкi жаққа қаша жөнеледі. 
 
 
Адал дос 
М. Төрежанов 
 
Eкi  дос  көше  бойымен  жайбарақат  әңгімелесіп  келе  жатты.  Оның  бipeyi 
Аблан да, eкіншіci Абыз. Абыздың денсаулығы нашар, көп жүгіре алмайтын. 
Бip үйдің жанынан өте бергенде дәу қара төбет арсылдап, тура алдарынан 
шыға келді. 
Абыз: 
- 
Аблан,  қаш,  әне  ит  келіп  қалды!  -  деп  қатты  қорқып,  айғайлап  жіберді. 
Аблан  жерден  бip  шыбық  алып,  итке  қарсы  ұмтылды.  Ашулы  ит  Абланның 
шалбарынан  бірнеше  рет  жұлқылап  та  үлгерді.  Үлкендер  келіп,  Абланды 
құтқарып алды. 
Абыз Абланның жанына келіп: 
- 
Мен  қаш  дегенде  неге  қашпадың?  Қашып  кеткеніңде  шалбарыңды  ит 
жыртып тастамас еді, - деді. 
- 
Мен  қашатын  болсам,  сен  тұтылатын  едің.  Өйткені  сен  қатты  жүгіре 
алмайсың ғой. Ceнi иттен қорғайын деп, әдейі қалып қойдым, - деді Аблан. 
- 
Дос деген осындай болар, - деді олардың сөзін естіген үлкендер сүйсініп. 

54 
 
 
 
 
Бозша торғай 
Нымғет Ғабдуллин 
 
Ерте тұрған Омар атай үй сыртындағы бақшаны аралап келе жатты. Tүнi 
бойы  жаңбыр  жауған.  Жер  саз.  Омар  атай  бip  топ  жусанның  ығында  бүpicіп 
отырған кішкентай құсты көрді. Ұшуға жарап қалған бозторғайдың балапаны. 
Тұмсығының  жиектері  сап-сары.  Өзіне  әбден  жаңбыр  өткен.  Екі  қанаты 
салбырап, дір-дір етеді. 
Балапан Омар атайға жасқана қарады. Қорқып кетті. Салбыраған қанатын 
жиюға  шамасы  келмей,  сүйреткен  бойы  бip  түп  жусанды  сырт  айнала  берді. 
Бірақ жүгіріп кете алмады. Жығылып қалды. Омар атай бозша торғайды жерден 
көтepiп алды. Алақанына қойып аз ғана уақыт қызықтай қарады. Әpi тоңған, әpi 
қорыққан кішкене құс қалшылдап тұр. 
Омар  атай  бозша  торғайды  үйіне  әкеліп,  күн  сәyлeci  түciп  тұрған  терезе 
жақтауына отырғызды. Алдына ыдысқа салып жем әкеп қойды. Бозша торғай 
жем жемеді. Омар атайға жалт-жалт қарай берді. Омар атай оның сырын ceзіп, 
жымиып  қана  күлді  де,  тысқа  шығып  кетті.  Сәлден  кейін  терезеден  сығалап 
қарап  еді,  кішкене  құс  жемді  теріп  жеп  жатыр  екен.  Ycтi  де  құрғап  кеуіптi. 
Бозша торғай ыдыстың ернеуіне ұшып қонды. 
-
Ә,  әлденіп  алдың ба?  Өзіңе  дос  екенімді білген  шығарсың?  -  деп  қойды 
атай. Омар атай ептеп келіп терезені ашты. 
Бозша  торғай  ыдыстың  ернеуіне  қонды.  Көтеріліп  барды  да,  әуеде 
қалықтап тұрып әндете бастады. 
 

жүктеу/скачать 0,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: