LINUX ОПЕРАЦИЯЛЫҚ ЖҤЙЕСІ НЕГІЗІНДЕ РЕСУРСТАРҒА ҚАТЫНАС
ҚҦРУДЫ БАСҚАРУ ЖҤЙЕСІН ҚҦРУ
Бургібай А.С. – студент (Алматы қ., ҚазККА)
Дайырбаева Э.Н. – аға оқытушы (Алматы қ., ҚазККА)
Жалпы алғанда файлдардың екі иесі болады: пайдаланушы (userowner) жҽне
пайдаланушылар тобы (groupowner). Ҽр файл ҥшін: ҥш топқа бҿлінген, жеке қатынау
қҧқықтары бар:
1. Файл иесі-пайдаланушысыныңқатынауқҧқығы (owner).
2. Файл иесі-тобыныңқатынауқҧқығы (group).
3. Қалғанпайдаланушылардыңқатынауқҧқығы(others)
Ҽр категория ҥшін ҥш қатынау тҥрі орнатылады: (х) – файлды орындауға жіберу
қҧқығы, (r) – файлды оқу қҧқығы, (w) – файлды ҿзгерту қҧқығы.
Файлдарға қатынау қҧқығын кҿру ҥшін ls командасын -l кілтімен енгізукерек:
$ls –l /home/user/file
-rwxr-xr- -1 user users 27 Feb 12:38 file.txt
Кҿріп тҧрғаныңыздай файл иесі user пайдаланушысымен users тобы болып
табылады. Бірақ бізге маңыздысы бірінші ҿріс болып табылады. Бҧл ҿрісте файл типі мен
файл қақатынау қҧқығы кҿрсетілген. Біздің жағдайда бҧл ҿріс -rwxr-xr- - келтірілген. Бҧл
символдарды тҿрт тобқа бҿлуге болады.
Бір ғана символдан тҧратын бірінші топ файл типін анықтайды. Мҥмкін файл
типтеріне мыналар жатады:
- - қарапайымфайл;
d - каталог;
b – блогтыққҧрылғыфайлы;
c – символдыққҧрылғыфайлы;
s – домендікҧя (socket);
p – атаулықарна (pipe);
l – символдықсілтеме (link).
Біздің жағдайда қарапайым файл екен. Ары қарай ҥш символдан тҧратын ҥш топ
орналасқан. Бҧл мысалда файлдың иесі оқу, жазу мен орындауға қҧқығы бар екендігін
(бастапқы ҥш ҽріп rwx), ал пайдаланушылар тобы бҧл файлды тек оқи жҽне орындай
алады (келесі ҥш ҽріп r-x), ал қалған пайдаланушылар бҧл файлды тек оқи алады
(соңғы ҽріптер r- -).
Chmod (change file mode – файл режимін ауыстыру) командасы файлдарға
қатынау қҧқығын ҿзгертуге/орнатуға мҥмкіндік беретін команда.
Команда синтаксисі:
Команда мҽнді_орнату файл_аты
Chmod командасында мҽнді орнату екі тҽсілмен жҥзеге асырылады:
Егер сіз fіle командасын оның аргументтерімен жазатын болсаңыз, онда оның
аргументтерінің мазмҧны жайлы мҽлімет аласыз.
$ fіle Monday reports
mjnday: text
reports: dіrectory
«Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева
«Нҧрлы жол - путь в будущее»
Материалы XXXIX Республиканской научно-практической конференции студентов
136
-f опциясы файлдан файл аттарын оқиды: келесі мысалда myfіles файлынан
файл аттары оқылады.
$ fіle –f myfіles
clas .c: C progrom text
proj: executable
new data: empty
Яғни, Cals .C-Си программалық мҽтінді proj-орындалған файл (exe), new data
бос файл деген мҽлімет аламыз.
Файлдары иерархиялқ каталогтар жҥйесі тҥрінде ҧйымдастырылған.
Ls командасы каталогтағы файлдар тізімін кҿрсетеді;
Lpr-файлды баспаға шығару;
Lpg –баспаға жіберілген тапсырманың басылу барысын қадағалайды. Олар
арқылы экранға тапсырма иесі, тапсырма идентификаторы, байт мҿлшері жҽне оның
уақытша файлын кҿрсетеді. Мысалы:
$ Lpg
ownerіo chars fіlename
chrіs 00015 360 /usr/lpd/cfa 00015
Тапсырманы баспаға шығаруды болдырмау ҥшін Lprm командасын пайдаланыңыз.
Оның алдында Lpg командасын қолданып, тапсырм аидентификаторын біліп , оныLprm
ҥшін жазамыз.
$ Lprm 00015
Жҥйеде ҽр баспа қҧрылғысының ҿз атауы бар. Баспақҧрылғысы Р-опциясымен жҽне
атауымен беріледі. Келесі мысалда my data файлы evansl қҧрылғыысында шығарылады.
$ Lps-Pevansl my data
Каталог қҧру командасы mkdіr, ал жою rmdіr командасы.
$ mkdіr reports
$ mkdіr /home/chrіs/leffers.
Мҧнда reports каталогы сонан кейін берілген жолы бойынша Leffers каталогына
қҧрылады.
$ mkdіr reports
$ mkdіr /home/chrіs/leffers.
Мҧнда reports жҽне берілген жолы бойынша leffers каталогтар жойылады. Ls
камандасы жҧмыс каталогындағы каталогтар мен файлдар тізімін береді. Файлдар мен
каталогтар ажыратылып тҧруы ҥшін–Е опциясын пайдаланамыз. Бҧл жағдайда
каталогатынан соң ―/‖ белгісі қойылады.
$ Ls –f
weather reports/leffers/
cd kомандасы арқылы берілген каталогқа кҿшеміз.
Cd kаталогаты.
Каталогтарды іздеу: fіnd командасы. Егер сіз ҽр тҥрлі каталогтардағы файлдарды
пайдаланасыңыз, онда белгілі бір типті файлдың біреуін немесе бірнешеуін айқындау не
табу ҥшін fіnd командасын қолданған жҿн. Бҧл команда файлдарды аты, типі,
қолданушысы жҽне соңғы ҿзгертілген уақыты бойынша іздестіреді.
$ fіnd каталогтар_ тізімі -name файл_ аты- опция
$ fіnd reports-name Monday-prіnt
/home/chrіs/reports/Monday.
Мҧнда reports каталогындағы Monday атты файлдардың барлығын экранға
шығарады. Іздеу критерийлері келесі кестеде кҿрсетілген.
«Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева
«Нҧрлы жол - путь в будущее»
Материалы XXXIX Республиканской научно-практической конференции студентов
137
Сурет 1 - Chmod командасы
Кесте 1 - Команда жҽне оның опциялары
Команда жҽне
оның опциялары
Тағайындалуы
Fіnd
Берілген іздеу критерийлері
негізіндекаталогтардыфайлдардыіздейді.
Neme
Берілген файл атыбойыншаіздеу .
Grup
Берілгенгруппағатиістіфайлдардыыіздеу.
Sіze C
Берілген блок нҿмірібойыншаіздеу; егер
мҿлшерденсоң ―С‖ депкҿрсетілген, байт тҥрінде беру.
Mtіme
Берілгенкҥнненбҧрынҿзгертілген
файлдыіздеу ;
Newer
Берілгенфайлданкейінҿзгертілген
файлдыіздеу.
Prіnt
Іздестірунҽтижесінстандартты
ығаруғабереді.
Tyre b
Берілгентипібойыншаіздеу
қҧрылғыныңблок-бағдарланған файлы.
C
қҧрылғының байт –бағдарланған файлы.
D
Каталог файлы.
F
қарапайым файл.
P
Аталмыш файл.
E
Символикалықсілтеу.
Қорытынды:
Қатынасқҧрудыбасқару ( Управление доступом) —
1)
пайдаланушылардың
бағдарламалар
мен
процестердің
есептеу
желісінің
мҽліметтеріне, бағдарламалары мен қҧрылғыларына қатынас қҧруын анықтау жҽне
шектеу;
2)
ресурстарды
(қҧжаттарды,
техникалық
жҽне
бағдарламалық
қҧралдарды,
мҽліметтер базасының
элементтерін жҽне т.б.) пайдалануды реттеу арқылы
ақпаратты қорғау тҽсілі. Қатынас қҧруды басқару қорғаудың мынадай міндеттерінен
тҧрады: пайдаланушыларды, қызметкерлерді жҽне ресурстарды сҽйкес - теңдіру;
ҿкілеттігін тексеру; тағайындалған тҽртіп шеңберінде жҧмыс істеуге жағдай туғызу;
қорғалатын ақпаратқа қатынасты тіркеу (хаттамалау); рҧқсат етілмеген ҽрекет жасау
талаптарына керісінше жауап қайтару.
[1]
«Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева
«Нҧрлы жол - путь в будущее»
Материалы XXXIX Республиканской научно-практической конференции студентов
138
CПИCOК ИCПOЛЬЗOВAННOЙ ЛИТЕPAТУPЫ
1 Волчихин В. И. Быстрые алгоритмы обучения нейросетевых механизмов биомет-
рико-криптографической защиты информации /В. И. Волчихин, А. И. Иванов, В. А.
Фунтиков. – Пенза: Изд-во Пенз. гос. ун-та, 2005. – 276 с.
2. Akhmetov B., Kartbayev T., Doszhanova A., Ivanov A., Malygin A. Biometric
technolo-gy in securing the Internet using large neural network technology //World Academy of
science, En-gineering and technology, – Singapore. 2013, – Iss.79, – P.129-138
3. ISO/IEC 1.37.19795 Процедуры выполнения тестирования и отчетов в биометрии.
С++ ТІЛІНДЕГІ ГРАФИКА
Мұхамеджанов Ғ., Дайрабеков Н. – студенттер (Алматы қ., ҚазККА)
Бижанова А. С. - аға оқытушы (Алматы қ., ҚазККА)
Графика — (гр. graphein, тырнау, жазу, салу дегеннен)
Жазуда қолданылатын таңбалардың (ҽріп жҽне тыныс белгілерінін) жиынтығы.
Жазу танбалары жҥйесі мен тілдін фонетикалық жҥйесінің ара қатынасын,
байланысын білдіреді.
Тырнайтын, жазатын, грифель қҧралының кҿмегімен салынатын ҿнер тҥрі.
Графика ҿнері каллиграфиямен, жазбамен тығыз байланысты деп табылады. 19
ғ. дейін графика мен сурет тҥсініктері қатаң ажыратылып қаралды. Графика деп тек баспа
техникасымен
салынатындарды
атаса,
суретке —
қолмен
салынатын
жҧмыстарды: нобайды, нҧсқа, т.б. жатқызады.
Сурет 1 - Графика
Графика – бейнелеу ҿнерінің бір жанры. Кескіндеме жанрында тҥс пен бояу негізгі
рҿл атқарса, графикада (гр. graphein гр. grapho– жазамын) сызықтар, штрихтар, ашық
жҽне қара (қоңыр) дақтардың арақатынасы шешуші рҿл атқарады, сондай-ақ заттардың ең
негізгі
белгілері
таңдап
алынады.
Графикаға гравюраның барлық
тҥрлері
(литография, линогравюра, ксилография), плакаттық, сатиралық сурет
тҥрлері
жатады.
Бейне қарындашпен, кҿмірмен, бормен, қаламҧшпен тікелей қағазға тҥсіріледі немесе
арнайы
ҿңделген
тақталарға
(гравюра)
немесе
тасқа
(литография)
бедерленіп, қағазға содан
басылады,
кейде
баспалық-механикалық ҽдіс арқылы
кҿбейтіледі. Бейнелеу қҧралдарының қарапайымдылығымен ҽрі кҿп таралыммен басып
шығаруға
ыңғайлылығымен
графика
бҧқаралық
байланыс, ақпарат саласында
(плакаттар,пошта
маркалары, экслибристер, газет-журналдар), кітаптарды,
ҽдеби
шығармаларды
безендіру
ҥшін,
ҽр
тҥрлі
тақырыпқа карикатура, шарж,
жалпы нобай,композициялық эскиздер салу ҥшін, т.б. заттарды кҿркемдеуде кеңінен
қолданылады.
Графикада
кескіндеме
жанрындағыдай акварель, гуашь, пастель пайдаланылады. Графиканың кҿп ғасырлық
тарихы бар. Батыс Еуропаның Леонардо да Винчи, Микеланджело, Рембрандт, орыс
халқының Орест Кипренский, Карл Брюллов, Василий Перов, Илья Репин сынды
«Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева
«Нҧрлы жол - путь в будущее»
Материалы XXXIX Республиканской научно-практической конференции студентов
139
суретшілері ҿздерінің графикалық туындылары арқылы ҽлемдік бейнелеу ҿнері қорын
байытты. Қазақстандағы графикалық
суреттердің
ежелгі
(палеолит дҽуірі)
ҥлгілеріне Балқаш, Тҥркістан, Маңғыстау, т.б. жерлерде жартастарға салынған суреттер
жатады. Қазіргі заманғы қазақ бейнелеу ҿнеріндегі графика 1930 – 50 жылдары
аралығында қалыптасты.
CПИCOК ИCПOЛЬЗOВAННOЙ ЛИТЕPAТУPЫ
1 Волчихин В. И. Быстрые алгоритмы обучения нейросетевых механизмов биомет-
рико-криптографической защиты информации /В. И. Волчихин, А. И. Иванов, В. А.
Фунтиков. – Пенза: Изд-во Пенз. гос. ун-та, 2005. – 276 с.
2. Akhmetov B., Kartbayev T., Doszhanova A., Ivanov A., Malygin A. Biometric
technolo-gy in securing the Internet using large neural network technology //World Academy of
science, En-gineering and technology, – Singapore. 2013, – Iss.79, – P.129-138
ПОСТРОЕНИЕ РЕЛЯЦИОННОЙ МОДЕЛИ КОМПЬЮТЕРНОЙ БАЗЫ
ДАННЫХ С ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ РЕЛЯЦИОННОЙ АЛГЕБРЫ
Шакенова Ж.Н., Құрманғалин Ғ.Н. (г. Алматы, КазНТУ)
Банк данных (БнД) это система специальным образом организованных данных
баз данных, программных, технических, языковых, организационно-методических
средств, предназначенных для обеспечения централизованного накопления и
коллективного многоцелевого использования данных [1-4].
База данных (БД) именованная совокупность данных, отражающая состояние
объектов и их отношений в рассматриваемой предметной области.
Основной структурой данных для компьютерной модели базы данных «ТОМД
инженер» является отношения. Данная разработанная модель будет иметь реляционные
связи.
N отношением R назовем подмножество декартового произведения D
1
xD
2
xxD
n
множеств D
1,
D
2
,, D
n
(n1), необязательно различных. Исходные D
1
,D
2
,, Dn будут
доменами.
R
n
D
1
xD
2
xxD
n
,
где D
1
xD
2
xxD
n
полное декартово произведение.
Полное декартово произведение – это набор сочетаний из n элементов каждое, где
каждый элемент берется из своего домена. Для построения моделей компьютерной базы
«ТОМД инженер» данных разработано следующее отношение: R
1
, R
2
,, R
n
>. Данное
отношение подразумевает, что в разработанной реляционной базе данных будет
родительская таблица (основная) и дочерние таблицы (вспомогательные). Рассмотрим
пример двух таблиц (справочников).
Для R
1
используются два домена: D
1
содержит основное деформирующее
оборудование; D
2
– класс точности.
D
1
={кривошипные горячештамповочные прессы – открытая (облойная) штамповка;
кривошипные горячештамповочные прессы – закрытая штамповка; кривошипные
горячештамповочные прессы – выдавливание; горизонтально-ковочные машины, прессы
винтовые (гидравлические), горячештамповочные автоматы, штамповочные молоты,
калибровка объемная (горячая и холодная), прецизионная штамповка};
D
2
={T1, T2, T3, T4, T5}.
«Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева
«Нҧрлы жол - путь в будущее»
Материалы XXXIX Республиканской научно-практической конференции студентов
140
Составим полное декартовое произведение, которое будет содержать набор из 35
двоек, где первый элемент одно из деформирующего оборудования, второй элемент
класс точности.
<Кривошипные
горячештамповочные
прессы
–
открытая
(облойная)
штамповка,Т1>; <Кривошипные горячештамповочные прессы – открытая (облойная)
штамповка, Т2>; <Кривошипные горячештамповочные прессы – открытая (облойная)
штамповка,Т3>; <Кривошипные горячештамповочные прессы – открытая (облойная)
штамповка,Т4>; <Кривошипные горячештамповочные прессы – открытая (облойная)
штамповка,Т5>; <Кривошипные горячештамповочные прессы – закрытая штамповка, T1>;
<Кривошипные горячештамповочные прессы – закрытая штамповка,T2>; < Кривошипные
горячештамповочные
прессы
–
закрытая
штамповка,T3>;
<
Кривошипные
горячештамповочные
прессы
–
закрытая
штамповка,T4>;
<
Кривошипные
горячештамповочные
прессы
–
закрытая
штамповка,T5>;
<Кривошипные
горячештамповочные прессы – выдавливание,T1>; <Кривошипные горячештамповочные
прессы – выдавливание,T2>; <Кривошипные горячештамповочные прессы –
выдавливание,T3>; <Кривошипные горячештамповочные прессы – выдавливание,T4>;
<Кривошипные горячештамповочные прессы – выдавливание,T5>; <Горизонтально-
ковочные машины,T1>; <Горизонтально-ковочные машины,T2>; <Горизонтально-
ковочные машины,T3>; <Горизонтально-ковочные машины,T4>; <Горизонтально-
ковочные машины,T5>; <Прессы винтовые (гидравлические),T1>; <Прессы винтовые
(гидравлические),T2>; <Прессы винтовые (гидравлические),T3>; <Прессы винтовые
(гидравлические),T4>; <Прессы винтовые (гидравлические),T5>; <Горячештамповочные
автоматы,T1>;
<
Горячештамповочные
автоматы,T2>;
<Горячештамповочные
автоматы,T3>;
<Горячештамповочные
автоматы,T4>;
<Горячештамповочные
автоматы,T5>;
<Штамповочные
молоты,T1>;
<Штамповочные
молоты,T2>;
<Штамповочные
молоты,T3>;
<Штамповочные
молоты,T4>;
<Штамповочные
молоты,T5>.
Отношение R
1
может смоделировать реальную ситуацию, и оно может содержать,
допустим, только 17 строк, которые соответствуют по запросу пользователя для каких-то
деталей: <(Кривошипные горячештамповочные прессы – открытая (облойная) штамповка,
T4>; <Кривошипные горячештамповочные прессы – открытая (облойная) штамповка,
T5>;
<Кривошипные горячештамповочные прессы – закрытая штамповка,T2>;
<Кривошипные горячештамповочные прессы – закрытая штамповка,T3>; <Кривошипные
горячештамповочные прессы – выдавливание,T3>; <Кривошипные горячештамповочные
прессы – выдавливание,T4>; <Горизонтально-ковочные машины,T4>; <Горизонтально-
ковочные машины,T5>; <Прессы винтовые (гидравлические),T4>; <Прессы винтовые
(гидравлические),T5>; <Горячештамповочные автоматы,T2>; <Горячештамповочные
автоматы,T3>; <Штамповочные молоты,T4>; <Штамповочные молоты,T5>; <Калибровка
объемная (горячая и холодная),T1>; <Калибровка объемная (горячая и холодная),T2>;
<Прецизионная штамповка,T1>.
Представим данное R
1
отношение в виде таблицы (таблица 3.1), столбцы которой
соответствуют вхождения доменов в отношение R
1
, а строки – наборам из значений,
взятых из исходных доменов, которые расположены в строго определенном порядке в
соответствии с заголовком.
Таблица 3.1 – Отношение R
1
R
1
Основное деформирующее оборудование
Класс точности
Кривошипные горячештамповочные прессы – открытая (облойная)
штамповка
Т4, Т5
Кривошипные горячештамповочные прессы – закрытая штамповка
Т2, Т3
«Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева
«Нҧрлы жол - путь в будущее»
Материалы XXXIX Республиканской научно-практической конференции студентов
141
Кривошипные горячештамповочные прессы – выдавливание
Т3, Т4
Горизонтально-ковочные машины
Т4, Т5
Прессы винтовые (гидравлические)
Т4, Т5
Горячештамповочные автоматы
Т2, Т3
Штамповочные молоты
Т4, Т5
Калибровка объемная (горячая и холодная)
Т1, Т2
Прецизионная штамповка
Т1
Для R
2
содержит три домена: D
1
содержит характеристики детали; D
2
– типовые
представители; D
3
– расчетный коэффициент К
р
.
D
1
={удлиненной формы – с прямой осью; удлиненной формы – с изогнутой осью;
круглые и многогранные в плане – круглые; круглые и многогранные в плане –
квадратные; круглые и многогранные в плане – многогранные; круглые и многогранные в
плане – прямоугольные; круглые и многогранные в плане – с отростками;
комбинированной конфигурации; с большим объемом необрабатываемых поверхностей; с
отверстиями, углублениями, поднутрениями, не оформляемыми в поковке при
штамповке};
D
2
={(валы, оси, цапфы, шатуны); (рычаги, сошки рулевого управления); (шестерни,
ступицы, фланцы); (фланцы, ступицы, гайки); (крестовины, вилки); (кулаки поворотные,
коленчатые валы); (балки передних осей, рычаги переключения коробок передач,
буксирные крюки); (полые валы, фланцы, блоки шестерен)};
D
3
={(1,3’1,6), (1,1’1,4), (1,5’1,8), (1,3’1,7), (1,4’1,6), (1,3’1,8), (1,1’1,3),
(1,8’2,2)}.
Данное R
2
отношение аналогично расписывается, как отношение R
1
и представлено
в виде таблицы (таблица 3.2).
Таблица 3.2 – Отношение R
2
R
2
Характеристика детали
Типовые представители
Расчетный
коэффициент К
Достарыңызбен бөлісу: |