Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі «Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығЫ

ҚАЗАҚСТАН  РЕСПУБЛИКАСЫ  БІЛІМ  ЖӘНЕ  ҒЫЛЫМ  МИНИСТРЛІГІ 

«ӨРЛЕУ»  БІЛІКТІЛІКТІ  АРТТЫРУ  ҰЛТТЫҚ  ОРТАЛЫҒЫ 

АҚМОЛА ОБЛЫСЫ БОЙЫНША ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ 

БІЛІКТІЛІГІН АРТТЫРУ ИНСТИТУТЫ 

БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІН ЖАҢҒЫРТУ ЖАҒДАЙЫНДА 

ШАҒЫН ЖИНАҚТАЛҒАН МЕКТЕПТЕРДІҢ 

ПРОБЛЕМАЛАРЫ МЕН БІЛІМ БЕРУ ҮДЕРІСІН 

ЖЕТІЛДІРУДІҢ ЖОЛДАРЫ 

Республикалық он-лайн ғылыми-практикалық 

конференция материалдары 

27 сәуір 2016 ж. 

 «ПРОБЛЕМЫ И ПУТИ СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ 

ОБРАЗОВАТЕЛЬНОГО ПРОЦЕССА МАЛОКОМПЛЕКТНЫХ 

ШКОЛ В УСЛОВИЯХ МОДЕРНИЗАЦИИ СИСТЕМЫ 

ОБРАЗОВАНИЯ» 

Материалы республиканской научно-практической 

он-лайн конференции 

27 апреля 2016 г. 

Көкшетау 

2016 

2 

 

ББК 74.04  

М 34  

 

 

Редакционная коллегия:  

Исимбаев Е.Т., Акишева А.К.,  

Зейнелова А.Е..,  Иманова А.Н.,  

Хасеинова В.А., Аубакиров А.С.,  

Шокимова С.А.  

 

Аталмыш жинақ мақалалар авторлары редакциясында басылды.  

 

Сборник издан в редакции авторов статей.  

 

 

 

 

М34  Материалы  республиканской  научно-практической  он-лайн  конференции  

«Проблемы 

и 

пути 

совершенствования 

образовательного 

процесса 

малокомплектных  школ  в  условиях  модернизации  системы  образования» 

/филиал  АО  «НЦПК  «Өрлеу»  «Институт  повышения  квалификации 

педагогических работников по Акмолинской области», 2016 - 96 с.  

 

 

   

В  сборнике  опубликованы  материалы  республиканской  научно-

практической  он-лайн  конференции    «Проблемы  и  пути  совершенствования 

образовательного  процесса  малокомплектных  школ  в  условиях  модернизации 

системы образования»  

Рекомендовано  преподавателям  институтов  повышения  квалификации, 

вузов, учителям малокомплектных  школ.   

 

 

 

ББК 74.04  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3 

 

Содержание 

 

Адыбаева Л.Д. 

Шағын жинақталған мектептердегі оқытудың  

мазмұны мен әдістері............................................

 

 

5 

Дубровина И.Г.,  

Алькенова Б.К. 

Комплексный мониторинг курсовой 

подготовки и послекурсовой деятельности 

педагогов мкш как показатель качества 

повышения квалификации ……………………... 

 

 

 

8 

Зейнелова А.Е. 

Развитие профессиональной компетентности 

педагогов малокомплектной школы в условиях 

обновления содержания образования.................. 

 

 

15 

Ильясова А.Ш., 

Шарипова Б.Е. 

Шағын жинақты бастауыш мектеп 

ұстаздарының  біліктілік арттыру жүйесінде 

кәсіби тұрғыдан дамуын ғылыми-әдістемелік  

қамтамасыз ету....................................................... 

 

 

 

19 

Иcкeндиp Г.А. 

Шaғын жинaқтaлғaн  мeктeптepдe caпaлы білім 

бepу мүмкіншіліктepі............................................. 

 

24 

Искендирова С.А.   Білім беру жүйесін жаңғырту жағдайында 

шағын жинақталған мектептегі бастауыш 

сыныпқа  білім беру үдерісін жетілдірудің 

жолдары................................................................... 

 

 

 

28 

Карсыбаева А.Б. 

Шағын жинақталған мектептерде оқу-тәрбие 

үдерісін ұйымдастыру ерекшеліктері.................. 

 

31 

Култумаева Р.К. 

Шағын жинақталған мектептерде физика пәнін 

үйрету нәтижесінде жан-жақты дамыған,  

бәсекеге қабілетті ұрпақ тәрбиелеу...................... 

 

 

35 

Мурат Нурсауле 

Білім беруді дамыту жағдайында шағын 

жинақты мектеп: жағдайы, мәселелері................ 

 

39 

Некрасова Е.В. 

Проблемы развития малокомплектной школы...  44 

Нургазина Ш.А. 

Организация коллективных учебных  занятий 

на основе проектирования индивидуальных 

образовательных программ учащихся в 

малокомплектной школе………………………... 

 

 

 

46 

Нургазина Ш.А. 

Развитие профессиональной компетентности 

педагога малокомплектной школы через   

корпоративное обучение....................................... 

 

 

53 

Сабиева К.У. 

Использование интерактивного метода  

обучения в процессе курсовой подготовки 

педагогов малокомплектных школ…………….. 

 

 

60 

Садвакасова Т.К. 

ШЖБМ-дегі математика сабағы, оның түрлері 

және олардың ерекшеліктері................................. 

 

65 

Серёменко Н.П. 

Организация деятельности в разновозрастной 

группе в условиях малокомплектной школы….. 

 

68 

4 

 

Сурикова Е.А. 

Формирование мотивации учащихся   -  основа   

развивающей образовательной среды в 

малокомплектной школе …………...................... 

 

 

74 

Турсынбаев А.З., 

Әкімбаев Б.Ә., 

Мухатова О.З.  

Проблемы и пути решения организации работы  

в малокомплектных сельских школах................. 

 

80 

Хамитова А.Т. 

Состояние педагогического процесса в 

малокомплектных школах и эффективные пути 

его совершенствования………………………….. 

 

 

85 

Шаншарова А.А. 

Жунусова А.Б. 

Инновационные технологии на уроках 

математики малокомплектной школе  на 

современном этапе обновления содержания 

образования………………………………………. 

 

 

 

90 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5 

 

ШАҒЫН ЖИНАҚТАЛҒАН МЕКТЕПТЕРДЕГІ ОҚЫТУДЫҢ  

МАЗМҰНЫ МЕН ӘДІСТЕРІ 

 

       Адыбаева Ләззат Дунгенбайқызы,  

аға оқытушысы,  «Өрлеу» БАҰО» АҚ   

Филиалы Алматы облысы  БПҚБАИ,  

Алматы қ.   

 

   

Қазақстан кең байтақ. Елі де, жері де бай. Алайда халқы сирек орналасқан. 

Қазір ауылда жерде бала саны аз болғандықтан шағын жинақталған мектептер 

(ШЖМ)    көбеюде.  «Аз  комплектілі  мектеп»  ұғымына  ҚР  «Білім  туралы» 

Заңында (1 бап 23 тармақ): «Шағын контингенті қосарланған сынып комплектісі 

және  оқу  сабақтарын  ұйымдастыруға  өзіндік  ерекше  үлгісі  бар  жалпы  білім 

беретін мектеп» деп анықтама берілгген. Олай болса, аз комплектілі мектептің 

жұмысында  да  ерекшелік  мол,  проблемасы  көп,  бірақ  бұл  мектептерді  жауып 

тастауға  болмайды.  Бір  мезгілде  әртүрлі  жастағы  оқушылардың  бір  бөлмеде 

отырып білім алуы мұғалімгеде, оқушыға да оңай емес. Кәсіби шебер ұстаз ғана 

бұл  қиындықты  жеңеді.  Қазір  мұндай  мектептердің  басым  бөлігі  аудан 

орталығынан  шалғай  орналасқан  мекендерде.  Ал    мектептер  болса  –  қазіргі 

ауылдық жердегі оқушы ғана емес ауыл тұрғындары үшін де мәдениет орталығы 

болып  отыр.  Сондықтан  ШЖМ-ге  мемлекет  тарапынан  қомқорлық  үнемі 

жасалынуда. 

Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылға арналған  

мемлекеттік бағдарламасында да шағын жинақталған  мектептердің  проблемасы 

басты бағыттардың бірі болып  белгіленіп, іс-шаралар жүргізілуде. 

  

Бұл мектептердің ерекшелігі –сыныптағы баланың аздығына  байланысты  

біріктірілген    сыныптардың  болуы.  Біріктірілген  сыныпта    әрбір  сабақты 

тиянақты    өткізудің  тиімді-әдіс  тәсілдерді    таңдау-ұстаздан  кәсіби  шеберлікті 

талап етеді. Әр түрлі жастағы оқушылардың  мүмкіндіктерін, жас ерекшелігін 

ескеру, өздігінен білім алуға  қызығушылығын ояту бір пәндік, бір тақырыптық 

ұстаным  негізінде кіріктіре оқыту шағын жинақталған  мектептер үшін тиімді  

болып табылады. 

      

 Шағын  жинақталған  мектептің  мұғалімдері  екі  кейде үш,  төрт сыныпты 

қосып оқытуға мәжбүр болады.  Тек бірінші сыныпқа ғана жеңілдік жасалады, 

өйткені  онда  тым  жас  және  мұғалімнің  көмегінсіз  өз  бетінше  жұмыс  істей 

алмайтын балалар оқиды.  Оқу  жылының  алғашқы үш-төрт  айы бойында  жеке 

оқытылуы  керек.  Егер  бір  мезгілде  барлық  бөлімдермен  мазмұны  жағынан 

жақын  және  біртектес  пәндер  оқытылса,  шағын  жинақталған  мектепте  сабақ 

жүргізу жеңілдейді.  

Шағын  жинақталған  мектептің  оқу-тәрбие  ісінде  уақытты  дұрыс 

пайдалану  үшін,  мұғалім  істі  ең  алдымен  орындалатын  жұмыс  түрлерін: 

мазмұндама,  диктант,  бақылау,  жоспарын  және  керекті  схема  түрлі  түсті 

суреттерді күні бұрын дайындап алу керек. Бұл жерде уақытты дұрыс пайдалану 

оқушылардың сабаққа деген ынтасына да елеулі ықпалы барын ескерген дұрыс. 

6 

 

Мысалы:  балалар  бірден  жұмысқа  кірісіп  кетуі  үшін  5-10  минут  шамасында 

тапсырма  беріледі.  Бұл  кезде  басқа  сынып  оқушылары  өздігінен  орындайтын 

жұмыстармен айналысады. Ал өздігінен оқуға арналған  тапсырманың мақсаты 

айқын болуы тиіс. Ол үшін мәтінді ойланып оқуға бейімделу жағын білу керек. 

Екі  немесе  үш  сыныппен  өткізілетін  сабақты  ұйымдастырғанда  оқушының  

білімін  бағалау,  жеке  жұмыс  жүргізу,  тапсырманы  өздігінен  қалай 

орындағандықтарын  бақылап,  жұмысын  тексеріп  отыру  да  педагогикалық  

шеберлікті, жете мән беруді талап ететін мәселелер. 

 Шағын  жинақталған  мектеп  мұғалімдерінің  жұмысының  нәтижелі  болуы, 

олардың жұмысты дұрыс ұйымдастырып, дұрыс жоспарлай білуіне байланысты. 

Ол  үшін  мұғалім  оқу  материалын  сынып-сынып  бойынша  күні  бұрын 

жоспарлауы тиіс. Атап айтқанда жоспарда мына нәрселер ескерілуі керек:  

1. Жаңа сабақты түсіндіру, қайталау сабақтарын жүргізу, сабақты бекіту. 

2. Әр сыныптағы оқушылардың сабаққа дайындығы, өздігінен  

    орындайтын жұмыстарға бейімділіктері. 

3. Өтілген тақырыптардың ауыр-жеңілдігі. 

4. Екі сыныпта өтілетін тақырыбы, мазмұны жағынан жақын, бір-біріне      

    ұқсас тақырыптарды іріктеп алып, өтілетін мерзімін көрсету.  

Шағын жинақталған мектептегі сабақтың шамамен 20-25 минутын балалар 

мұғалімнің  басшылығынсыз  жұмыс  істейді.  Бір  сыныппен  жұмыс  жасайтын 

мұғалім кей сабақтарында өз бетінше жұмыс өткізбеуі де мүмкін. Ал бірнеше 

сыныппен  жұмыс  істейтін  мұғалімнің  педагогикалық  міндеті,  жеке  сыныппен 

жұмыс  істейтін  мұғалімнің  алдына  қойылатын  талаппен  бірдей,  бірақта  өз 

бетінше  жұмыс  көбірек  жасалынады.  Мектептің  жұмысының  нәтижелі  болуы, 

сабақтардың  өз  бетінше  жұмыстар  орындауға  берілген  уақытын  тиімді 

пайдалана білуіне байланысты. Өз бетінше жұмыстардың нәтижелі болуы үшін 

алдымен «Өз бетінше жұмыс» деген ұғымды анықтап алу қажеттігі туады. Өз 

бетінше жұмысты балалар үлкендердің көмегінсіз өздігіген орындайды. Берілген 

тапсырманың  мақсаты  айқын,  оқушыға  түсінікті  болуы  керек.  Мұндай  жұмыс 

тапсырылғанда,  оның  ауыр-жеңілдігіне,  қанша  уақытта  орындалатынына  баса 

назар  аударған  дұрыс.  Өз  бетінше  жұмысты  сабақтың  кез  келген  кезеңінде 

тапсыруға болады: 

1. Жаңа сабақты түсіндіру кезеңінде. 

2. Қайталау сабағында. 

3. Сабақты бекіту кезеңінде. 

Өз  бетінше  жұмыстарға  сыныптар  бойынша  шамамен  төмендегідей  уақыттар 

бөлінеді:   

1 сыныпта 5-10 минут; 

2 сыныпта 10-15 минут; 

3-4 сыныпта 18-20 минут. 

Мұғалім оқушылардың өздігінен орындайтын жұмыс түрлерін, әр пәннің 

ерекшелігін  ескере  отырып,  алдын  ала  дайындалуы  керек.  Сонда  ғана  сабақ 

жүйелі,  өзіндік  жұмыстар  сапалы  болады.  Оқушылардың  өзіндік  жұмысты 

орындауы  бірден  қалыптаспайды.  Күрделі  болғандықтан  қарапайым  сатыдан 

7 

 

жоғарылатып, күрделі сатыға қарай дамиды. Оқушылардың өзіндік жұмыстарын 

ұйымдастыруда мынандай қағидаларды есте сақтау керек: 

1.

 

Өздігінен орындайтын жұмыстың мазмұны бағдарламадағы талаптарға   

сәйкес болуы керек. 

2.

 

Өзіндік жұмыс оқушылардың ойлау қабілетін дамытуы тиіс. 

3.

 

Өзіндік жұмыстың түрі, мазмұны әр түрлі болу керек. 

4.

 

Әрбір өзіндік жұмыс тексеріліп, бағалануы керек. 

Шағын  жинақталған  мектеп  мұғалімдері  бастауыш  сыныптарды  дұрыс 

бөлуі керек. Мектепте бір мұғалім 1- 3 сыныпта, ал екіншісі 2-4 сыныпта сабақ 

жүргізуі тиімді деп есептелінеді.  Мұндай бөлу мұғалімге өз бетімен жұмыс істеу 

дағдысы  әлі  қалыптаса  қоймаған  1-2  сынып  оқушыларына  көп  көңіл  бөлуіне 

мүмкіндік  береді.  Сол  уақытта  3-4  сынып  оқушылары  өзіндік  жұмыс  пен 

практикалық тапсырмаларды орындаумен айналысады. 

  

Сабақ кестесін дұрыс жасау мұғалімнің жұмысындағы негізгі бір мәселе. 

Сабақ  кестесін  дұрыс  жасау,  сабақ  жоспарын  жан-жақты  ойластыра  отырып 

құрастыру,  әр  сыныптағы  сабақ  уақытын  ұтымды  пайдалану  мұғалімнің 

шеберлігіне байланысты. 

Шағын  жинақталған  мектептердегi  оқу  үрдiсiнiң  тиiмдiлiгi  төмендегi 

жағдайларға байланысты. Олар: 



 

сыныптарды  бiрiктiрудiң  педагогикалық  ұтымдылығы  мен  дұрыстығы; 

сабақ кестелерiнiң оңтайлы жасалуы; 



 

тәрбие  мен  оқытудың  тиiмдi  әдiстерi  мен  түрлерiн  таңдау,  оларды 

технологиялық үрдiсте дұрыс үйлестiру және ұтымды пайдалану; 



 

өздігінен орындайтын жұмыстың мазмұны бағдарламадағы талаптарға   



 

сәйкес болуы керек; 



 

сабақтың белгiленген мақсатқа сай неғұрлым тиiмдi құрылуын анықтау; 



 

оқу-тәрбие  жұмысының  сабақтық  және  сабақтан  тыс  жұмыс  түрлерiн  дұрыс 

жоспарлау;

  



 

оқушылардың  өзiндiк  жұмысы  мен  оқытушы  басшылығымен  атқаратын 

жұмысының ұтымды алмастырылуы; 



 

балалардың  бойында  бiлiм  алу  және  өздiгiнен  бiлiм  жинай  бiлу  дағдыларын 

қалыптастыру; 



 

оқушылардың  бiлiм  және  тәрбие  деңгейлерiнiң  дамуының  ғылыми 

диагностикасы; 



 

оқушылардың  бiлiм,  бiлiктерiн  iзгiлiктi  педагогикалық  ұстанымдарға 

негiзделген жүйелi бақылау; 



 

әр  түрлi  жастағы  балалардан  құралған  бiрлестiктердi  ұтымды  басқару; 

оқытудың техникалық құралдарын қолдану.  

      

 Қорыта айтқанда, әлемдік білім кеңістігіне ену жағдайында қоғам бізден, 

яғни  мектеп  мұғалімдерінен  бәсекеге  қабілеттілікті,  шығармашылықты, 

құзіреттілікті  талап  етеді.  Сондықтан  да,  үнемі  ізденісте  болған  мұғалім  ғана 

жаңа технологияларды пайдаланудың нәтижесінде терең ойлы, интеллектуалдық 

8 

 

потенциалы жоғары, бәсекеге қабілетті, Отанын сүйетін шәкірттерді тәрбиелеп 

үлкен өмірге сенімділікпен аттандыра алады. 

 

Әдебиеттер  

1.

 

Қазақстан Республикасында Шағын жинақты мектептерді дамытудың     

2010-2020 жылдарға арналған Тұжырымдамасы (жобасы). 

2.

 

Астамбаева Ж.Қ., Уәйісова Г.И., «Шағын жинақты бастауыш мектептегі  

педагогикалық үдеріс теориясы мен технологиясы» Алматы, 2010 

3.

 

Базарбаева  Н.Ә.    «Шағын  комплектілі  мектептердегі  оқу-тәрбие  үрдісіндегі 

ерекшеліктер» - Алматы, 2002. 

 

 

КОМПЛЕКСНЫЙ МОНИТОРИНГ КУРСОВОЙ ПОДГОТОВКИ И 

ПОСЛЕКУРСОВОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ПЕДАГОГОВ МКШ КАК 

ПОКАЗАТЕЛЬ КАЧЕСТВА ПОВЫШЕНИЯ КВАЛИФИКАЦИИ  

 

Дубровина Инна Геннадьевна,  

начальник отдела мониторинга и анализа, 

 Алькенова Ботагоз Хамзовна,  

главный специалист отдела мониторинга и анализа, 

 ФАО «НЦПК «Өрлеу» «ИПК ПР по Акмолинской 

области», г.Кокшетау 

В  настоящее  время  мы  являемся  участниками  и  свидетелями  серьезных 

преобразований    в  отечественной  системе  образования.  Очевидно,  что  для 

реализации  инновационных  тенденций  развития  необходимы  высоко 

профессиональные  кадры.  Согласно  Государственной  программе  развития 

образования Республики Казахстан на 2011-2020 годы  в условиях обновления 

образования особую значимость приобретает подготовка педагогических кадров 

и  повышение  их  профессиональной  компетентности  [1].  В  Государственной 

программе  развития  образования  и  науки  на  2016-2019  годы    в  Республике 

Казахстан среди других важных задач значится повышение престижа профессии 

педагога,  повышение  качественного  состава  педагогических  кадров  и 

обеспечение  их  качественной  подготовки.  Эти  задачи  выдвигают  новые 

требования к подготовке и повышению квалификации педагогических кадров в 

контексте тенденций [2].  

Обновление  содержания  среднего  образования  предполагает  подготовку 

педагогов к внедрению реформ  на уровне средней школы. С 2016 года на базе 

филиалов АО «НЦПК «Өрлеу» началась интенсивная подготовка – повышение 

квалификации учителей-предметников к переходу на обновленное содержание 

среднего образования. Эта задача на сегодня является одной из самых важных и 

для Акмолинского филиала. Тем более пристальное внимание для ее реализации 

мы  уделяем  еще  и  в  связи  с  тем,  что  82%  школ  области  являются 

9 

 

малокомплектными, и качественно подготовить сельского учителя к внедрению 

инноваций – дело особой важности. 

В  настоящее  время  деятельность    малокомплектных  школ  (далее  МКШ) 

организуется в соответствии с Концепцией развития малокомплектных школ на 

2010-2020  годы  [3].  В  ней  сформулированы  общая  стратегия,  цель  и  задачи 

государственной  политики  в  области  развития  МКШ,  основные  направления 

развития  и  условия  их  реализации.  Учитель,  работающий  в  специфических 

условиях  школ  с  малым  контингентом  учащихся,  должен  обладать  рядом 

дополнительных профессиональных компетенций [4]. Согласно вышеназванным 

документам  в  сфере  образования  в  системе  повышения  квалификации 

педагогических  кадров  Республики  Казахстан  определены  подходы  к 

организации курсовой подготовки педагогов, работающих в малокомплектных 

школах  [5].  С  целью    совершенствования  профессионального  мастерства  и 

повышения качества образовательной деятельности педагогов МКШ филиал АО 

«НЦПК  «Өрлеу»  «Институт  повышения  квалификации  по  Акмолинской 

области» организует их курсовую подготовку.  

Для  обеспечения  эффективной  работы  по  повышению  квалификации, 

определения  качества  курсовой  подготовки  педагогов  МКШ  в  филиале 

организована  система  мониторинга  образовательной  деятельности  [6]. 

Системность прослеживается в преемственности проводимого мониторинга: на 

протяжении ряда лет ведется комплексная работа по отслеживанию качества и 

эффективности  проводимой  работы.  Подходы  к  оценке  качества  в  режиме 

мониторинговых  исследований  основаны  на  изучении  непосредственно 

процесса  обучения  и  соответствия  его  результатов  поставленным  целям  и 

требованиям  [7].  С  целью  определения  целостной  картины  качества  и 

эффективности  деятельности  мониторинговые  мероприятия  организованы  в 

двух  основных  направлениях:  анализ  курсовой  подготовки  и  мониторинг 

послекурсовой деятельности педагогов МКШ.  

На основе комплексных данных мониторинга образовательного процесса и 

диагностики актуальных потребностей слушателей курсов строится дальнейшая 

работа  по  совершенствованию  содержания  курсовой  подготовки  и  качества 

преподавания.  Обобщенный  анализ  изучения  образовательных  потребностей 

педагогов  МКШ,  их  ожиданий  и  степени  готовности  к  обучению  в  период 

курсовой  подготовки  показал,  что  наиболее  актуальными  целями  обучения 

являются  «желание  повысить  уровень  своего  профессионального  мастерства», 

«стремление  овладеть  современными  технологиями,  методами  обучения  и 

воспитания»,  «потребность  в  непрерывном  обучении»  и  «повышение 

квалификационной  категории».  Причем  с  каждым  годом  прослеживается 

динамика  роста  числа  слушателей,  указывающих  эти  цели  повышения 

квалификации как приоритетные (Рисунок 1).  

10 

 

 

Рисунок 1. Цели обучения на курсах повышения квалификации 

Выбор слушателями курсов практико ориентированных форм обучения, как 

наиболее    продуктивных,  свидетельствует  о  практической  направленности  их 

ожиданий в процессе повышения квалификации  (Рисунок 2).