Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі павлодар мемлекеттік педагогикалық институты

 
60 
нысанының  мәнiн  ашу.  Экскурсиялар  аяқтағаннан  соң,  қорытындылар 
мiндеттi түрде тұжырымдалады.
 
Ойын.  Бұл  оқушылардың  нақтылы  ережелер  бойынша  жарыстарға 
қатысуы.  Дидактикалық,  сюжеттi-рөлдi,  имитациялық  сипаттың  зияткер-
лiк, спорттық ойындары ерекшелінеді.
 
Тәрбиешi  оқушыларды  ойынға  дайындауы,  ережелермен  танысты-
руы,  бiрнеше  сыналатын  талпыныстар  өткiзуi,  ойындағы  әрбiр  нақты 
мектеп оқушысының қатысуын анықтауы керек. Ойын үйренуi ең маңызды 
шарт.  Ойындар  барысында  оқушы  алған  өнер-бiлiмдердi  бекiтедi,  қоғам-
дық  мiнез-құлықтың  ережесiн  сiңiредi,  ұжымдағы  өзара  әрекеттесуін, 
олардың психикалық функцияларының түзеулерін бекітеді.
 
Тәрбиешi  өзi  ойынға  қосылуы  керек,  сонда  оқушыларға  ойынды 
ойнауға  қызықты  болады,  олар  ойын  ережелерін  тез  меңгередi.  Ойында 
жетiстiк  немесе  сәтсiздiк  болады.  Арнайы  мектептiң  көп  оқушылары 
ойнауға  бас  тартады,  өйткенi  жеңілуден  қорқады.  Бірақ  тәрбиешi  оқушы-
ларға ойын үдерісi маңыздырақ екенін түсіндіруі керек.
 
Сайыс.  Бұл  –  әртүрлi  жарыстардағы  балалардың  тартуындағы  өте 
озық формасы.
 
Сайыстар  дербес  немесе  командалық  жарыстар  сияқты  жүргiзiледi. 
Тәрбиешiнiң міндетi – тәрбиеленушiлердiң мүмкiндiгi айқындауға бағдар-
ламасын  құру.  Сайыс  музыкалық,  фольклорлық,  билеу,  қалжыңбастық 
болуы  мүмкін.  Ақыл-ойында  кемістігі  бар  балаларды  сайысқа  қатыстыру 
өте қиын. Тәрбиешiнiң міндетi іс-шараны ұйымдастыру кезінде (әлсiз және 
күштi) әрбір қатысушы өзін жан-жақты көрсетуі керек. 
 
 
5-ші сыныпта экологиялық байқауды өткізу 
бағдарламасының үлгісі 
 
Мақсаты:  Балаларды  қоршаған  әлем  өмірін  бақылауға,  табиғатты 
қорғауға, оны құруға атсалысуға үйрету. 
Тақырыбы:  «Қызыл  кітап».  Табиғаттың  10  уағызы:  құрастыр; 
қамқор  бол;  шыдамды  бол;  ағаштармен  сөйлес;  қорғап  қал;  ризашылық 
білдір және мейірімді бол; басқаларды тоқтат;  құтқар; танып біл; сақта. 
1-кезең.  Мұғалім  әрбір  түсінікке  сәйкес  зат  есімді  таңдап  алуды 
ұсынады. Табиғатқа деген өзінің қатынасын айтып беруге сұрайды. 
2-кезең.  Табиғат  жайлы  өлеңдер  оқу  (жақсы  дауыстап  оқып  беруші 
анықталады). 
3-кезең.  Жүргізуші  келесі  мәтіндері  жазылған:  «Бақыт  –  бұл 
табиғатпен бірге болу, оны көру, онымен сырласу» атты плакатты іледі. 
Келесі  сұрақтарға  жауап  беруді,  жұмбақтардың  шешімін  табуды 
ұсынады: 

 
Табиғатпен бірге болу деген не? 

 
Онымен не туралы сырласуға болады? 

 
61 

 
Құмырсқанын илеулерін не үшін қорғау қажет? 

 
Қандай  аңдарды  «былғалақтаушы»  деп  атайды?  (қыстыгүнi 
апанынан қуып шығарылған аюды). 

 
Өрмекшіде неше аяқ бар? (сегіз). 
4-кезең. «Санырауқұлақтар». 
Жүргізуші балаларға жұмбақтарды шешуге ұсынады. 

 
Тастамайды  басынан  ақ  қалпағын,  Жауын  сүртіп  тұрады  батқан 
шаңын. (Саңырауқұлақ). 

 
Аяғы бар, етігі жоқ, Қалпағы бар, басы жоқ. (Саңырауқұлақ). 

 
Биік  тауда  өседі,  Белден  қарды  кешеді,  Өзгертпейді  түр-түсін, 
Қымбат әр кез жұрт үшін. (Шырша). 

 
Жасыл ине киімім, Жайлаймын тау биігін. Жаңа жылды тойласаң. 
Төріңдемін үйіңнің. (Шырша). 

 
Әрбір дұрыс жауапқа 2 ұпайдан беріледі. Балдардың ортақ сомасы 
18 ұпайдан аспау керек. 

 
Жүргізушінің табиғаттын құпиясы мен жұмбақтары, Қызыл кітапқа 
енгізілген жануарлар мен өсімдіктер туралы әңгімесімен сайыс бітеді. 

 
Жүргізуші  сөз  сөйлеп  тұрған  сәтте  әділ-қазылар  сайыстың 
жеңімпазын анықтайды. 

 
Оқу  конференциясы.  Түзете-дамытатын  оқытудың  шарттарына 
байланысты конференция сабақтарының айқын мақсаттары мен міндеттері 
болуы тиіс. Пәндік сипаттағы, мысалы «Алтын қолдар» (8-9-шы сыныптар) 
немесе  бала  кітабының  аптасына  арналған  оқу  конференциялары  өтеді. 
Конференция  35-50  минутқа,  ал  7-9-сыныптар  оқушыларына  бір  сағатқа 
дейін созылады. 

 
Конференцияның  тақырыбы  нақты  топ  тәрбиеленушілерінің 
психикалық-физикалық  ерекшеліктерін  есепке  ала  отыра  анықталады. 
Тәрбиешілер  де  конференция  қатысушылары  бола  алады,  олар  оқушы-
ларды  логикалық  ойлауға  үйретеді,  жалпылауға,  қорытынды  жасауға 
көмектеседі. 

 
Конференция  тапсырмаларды  орындаумен  аяқталады.  Мысалы, 
«Сенің  оқу  күнің»  (5-6-сыныптар)  конференциясында  тәрбиеленушілерге 
өз  күнін  сағат  бойынша  сипаттауды,  сағатта  көрсетілген  уақытта  не 
істегендерін  немесе  күн  тәртібінің  қай  сәті  ұнайды  және  неге  ұнайтынын 
айтып беруді ұсынуға болады. 
Айтылып  кеткен  жұмыс  түрінен  басқа,  оқушылармен  тағы  да: 
кештер, мейрамдар, экскурсиялар, би кештерін өткізуге болады.  
 
 

 
62 
Түзету  мектебінің  балаларымен  тәрбие  жұмысында  үш  бағытты 
бөлген жөн: еңбек, физикалық және эстетикалық тәрбие. 
Осы  бағыттарды  жүзеге  асыру  үдерісінде  тәрбиеленушілердің 
әлеуметтену  мәселесі,  этикалық  нормалар  мен  эстетикалық  талаптарға 
үйрету,  денсаулықтарын  нығайту,  санитарлық-гигиеналық  дағды  мен 
білікті қалыптастыру сияқты маңызды міндеттер шешіледі. 
 
Жас шамасы бойынша тәрбие жұмысының мазмұны. 
Физикалық тәрбиелеу 
 
7-10 жас 
Тәрбие жұмысының 
бағыттары 
Тәрбие жұмысының мазмұны 
Денсаулықты қорғау және 
физикалық даму 
1. Санитарлық-гигиеналық дағды мен білікті қалыптастыру. 
2. Дене сұлулығы мен күшінің гигиеналық шарттары. 
3. Гигиеналық көмектің құралдары. 
4. Дене  шынықтыру  жаттығулары  мен  олардың  адам 
денсаулығына әсері. 
11-13 жас 
Денсаулықты қорғау және 
нығайту, физикалық даму 
1. Гигиена денсаулықты сақтаудың шарты ретінде. 
2. Денешынықтыру – міндетті сабақ пәні. 
3. Қозғалыс  қасиеттерін  дамытуға  арналған  денешынық-
тыру жаттығуларын қолдану. 
4. Ауа райы мен жылдың әр мезгіліндегі сабақ. 
5. Оқушылардың ойын қызметі мен ойындары. 
6. Жүзу – салауатты өмір салтының маңызды бөлігі. 
14-16 жас 
Ағзаны 
шынықтыру, 
денсаулықты 
сақтау, 
физикалық кемел 
1. Түрлі шынықтыру амалдарын қолдану. 
2. Аурудың алдын алу, емдеу. 
3. Ер адам әдеттері, үлкендерге еліктеу, пайдасы – зияны. 
4. Әйел адамның жүріс-тұрысы, оның оң және теріс сәттері. 
Физикалық 
кемелге 
жету 
мақсатында 
спорттық 
жаттығулардың әртүрлі түрлерін қолдану. 
Еңбекке оқыту және тәрбиелеу 
7-10 жас 
Еңбек 
біліктілігінің 
диагностикасы, қол еңбегі 
1. Тұрмыстық біліктілік пен дағдыны қалыптастыру. 
2. Оқушыларды өз-өзіне қызмет етуге үйрету. 
3. Еңбек демалыс түрі ретінде. 
4. Еңбек басқа адамға көмек ретінде. 
5. Ақыл-ой еңбегі, ақыл-ой еңбегінің мәдениеті (4-сынып). 
11-13 жас 

 
63 
Еңбекке оқыту және 
тәрбиелеу 
1. Кім болғың келеді? 
2. Адам бақыты – еңбекте.  
3. Денешынықтыру еңбегі. Кәсiби еңбек негіздері. 
4. Адамдардың еңбекке қатынасы.  
5. Өмірдің еңбек нормалары:  
а) еңбектегі ересектердің көмегі;  
б) еңбек нәтижесі. 
6. Еңбек  адамның  тұрмыстық,  оқу,  интеллектуалдық 
сұрауларын қанағаттандыру тәсілі ретінде. 
14-16 жас 
Еңбек қызметі кәсіби 
кемелдену және даму 
құралы ретінде 
1. Еңбек тәрбиесі тіршілік әрекетінің құралы ретінде. 
2. Кәсіби білім. 
3. Адамның мүмкіндіктеріне сәйкес кәсіп таңдау. 
4. Адамның еңбек қызметі. Еңбек абыройының заңдары. 
Эстетикалық тәрбие 
(сұлулықты көрудің біліктілігін дамыту мен қалыптастыру) 
7-10 жас 
Адам және қоршаған әлем 
1. Табиғаттың бір күні. 
2. Орман, өзен, қөл, жануарлар мен құстардың өмірі. 
3. Табиғаттағы және қағаз бетіндегі сиқырлы бояулар. 
4. Жаңа жылға дайындық. 
5. Гүлдер көрмесі. 
6. Мейрімді әуен. 
11-13 жас 
Адам және қоршаған әлем. 
Өмір мен шындық 
1. Табиғаттағы өзара қарым-қатынас.  
2. Табиғатпен қарым-қатынас, табиғаттың құндылықтары. 
3. Сезім мен әуен (көңiлдi, көңiлсiз). 
4. Табиғаттың 
әсемдігі,  оның  өнердегі,  әдебиеттегі, 
кинодағы, әуендегі көрінісі. 
5. Экологиялық  мәселелер.  Оқушылардың  экологиялық 
өмірге қатысуы. 
14-16 жас 
«Ғажайып  –  өмірдің  өзі...» 
Н.Г. Чернышевский 
1. Бізді кім және не қоршайды? 
2. Табиғат – сақтандар оны. 
3. Тыңдай, көре және жасай біл. 
4. Менің сүйікті әуенім, әндерім. 
5. «Вальс королі». (И. Штраус). 
6. Ұлы суретші. (Левитан). 
 
Арнайы  (түзету)  мектеп  тәрбиешісінің  жұмыс  жүйесі  «Дамуында 
ауытқулары  бар  оқушылар,  тәрбиеленушілерге  арналған  білім  беру 
мекемелерінің арнайы типтік ережесімен» (1997) анықталады. Бұл құжатта 
оқу-тәрбиелік үдерісіне жалпы талаптар көрсетілген. Барлық жүйе түзете-
дамытатын  сипатта  болғандықтан,  әрбір  нақты  мектепке,  әрбір  нақты 
оқушыға педагогикалық тәртіп құрастыру маңызды.  
Осы  тәртіп  аномалды  баланың  дамуындағы  кемістікті  жою  мен 
әлсізденуіне әсер ететіндей тәрбие талаптарын жасау қажет. 

 
64 
Екі  тәртіп  түрі  анықталған:  қорғайтын  және  күш  салмайтын 
(аяйтын).  Біріншісі  жүріс-тұрысты  қалыпқа  келтіруге,  эмоционалдық 
көрсетілімдерді  теңдестіруге,  ал  екіншісі  жүйке  үдерістерін  қалпына 
келтіруге  бағытталған.  Нақты  бір  шарттарда  жасалынған  шартты 
рефлекстер  үнемі  қуаттанып  отыру  керек.  Бұл  оқыту  мен  тәрбиелеу 
үдерісінде  іске  асады.  Тәрбиелеу  үдерісінде  біз  жүйке  жүйесіне  күш 
салмаймыз  (аяймыз),  ал  ол  болса,  қатты  қоздырғыштарды  ала  отырып, 
қорғалған  тежегішті  дамыту  үшiн  жағымды  шарттардың  блогiн  жасауға 
көмектеседi. 
Қорғайтын  және  күш  салмайтын  тәртіптерді  іске  асыруда  кедергі 
жасайтын сыртқы шарттарға келесілерді: 
– тәрбиешілердің жиі ауысуы; 
– балаларға деген жоғары талаптардың болуы; 
– күн тәртібінің жиі және кенеттен ауысуы; 
– оқушының бір топтан екінші топқа ауысуы; 
– баланың ауру жағдайы – уақытша немесе тұрақты сипаттағы; 
– тәрбиешілердің тәрбиеленушілерге дөрекi қатынасы; 
– тәрбиеленушілердің тәрбиеші талаптарын түсінбеуі; 
– оқушылардың санитарлық-гигиеналық талаптарды орындамауы; 
– жиi ұялтатын заттарды қолдануды жатқызуға болады. 
Тәртіпті  нақты  орындауы  тәрбиеленушіге  бала  ұжымында 
анықталуына, өз уақытын жоспарлауға, ондағы қойылған тәртіпті сақтауға 
көмектеседі. 

 
65 
№__топпен тәрбие жұмысының жоспары 
 
Бекітемін 
201_/201_оқу жылының______жартыжылдығына 
№____мектеп директоры 
_____________________қолы 
20____ ___________________ 
 
Iбет – басқы бет 
Материалдық база: 
1. Үй тапсырмасын орындауға арналған бөлме – № 
2. Интернат тәрбиеленушілеріне арналған ойын бөлмесі – № 
3. Тұрмыс және санитарлық бөлме – №________ 
4. Психологиялық-педагогикалық түзету бөлмесі (6-сын. бастап) – № 
Тәрбиешінің тегі, аты-жөні____________________________________ 
 
II  бет  –  Топпен  жүргізілген  оқу-тәрбиелік  жұмыстың  талдауы  және 
жаңа оқу жылына арналған міндеттер 
 
III  бет  –  Тәрбиеленушінің  оқу-диагностикалық  және  әлеуметтік  – 
педагогикалық мәліметтері 
 
Толтыру үлгісі 
 
№
 р/
с 
О
қуш
ы
ны
ң т
ег
і, а
ты
-
ж
өні
 
Т
уғ
ан ж
ы
лы
 
Диа
гноз
 (с
анд
ы
қ б
ел
гі
) 
Де
нс
аулы
қ ж
ағ
да
йы
 
О
тб
ас
ы
 
Т
апс
ы
рма
ла
р 
Ү
лг
ері
мі
 
Ж
еке
 т
ұлғ
алы
қ 
қа
сие
тт
ері
 
Қос
ы
мша
 б
ілі
м 
алуғ
а 
қа
ты
суы
 
Т
үз
ет
у-
пе
да
го
гик
алы
қ 
ы
қп
ал е
ту ж
үйе
сі
 
1
 
Н
ик
ола
ев
ич
 А
рт
емов
 Де
ни
с 
1987
 
317.09 (70,09)
 
Н
ег
із
гі
 
4 
ад
амн
ан т
ұра
ды
 
(ә
ке
сі
,а
на
сы
,а
ға
сы
) 
Са
ни
та
рлы
қ к
омис
сия
 
Қа
на
ға
тт
ан
арлы
қ 
Қа
ры
м
-қа
ты
на
сқа
 т
үс
ед
і, 
бе
лс
енд
і 
Б
иолог
ия
 үйі
рме
сі
не
  қа
ты
са
ды
 
Сөйле
у е
кп
іні
 қа
лы
пт
ы
, 
та
ла
пш
ы
лд
ы
қ 
 

 
66 
IV бет – Тәрбиеленушілер ұжымымен жұмыс 
4.1. Топтық сағаттардың тақырыптары. 
4.2. Кітапханадағы жұмыс (бағыт). 
4.3. Мектепішілік іс-шараларға қатысу. 
 
V бет – Тәрбие жұмысының жеке бағыты мен мазмұны 
 
VI бет – Осы оқу жылындағы тәрбие жұмысының қорытындысы 
Оқу жылындағы маңызды құжат тәрбие жұмысының жоспары болып 
табылады.  Ол  мекемеде  «Тәрбие  бағдарламасы»  бойынша  жартыжылдық 
немесе жылдық жоспар құрастырды. 
Бұл  жағдайда  мекемеде  ең  жақсы  жартыжылдық  жоспарды 
құрастыру үшін жас ерекшелігіне қарай тіркеу қажет. 
Тәрбие жұмыс жоспарының құрылымы. 
Бұл талдауда тәрбие жұмысы міндетті түрде көрсетілген: 
1.1 Тәрбиеленушінің қатысу дәрежесі. 
1.2 Топтағы қолайлы жағдайдағы ереже. 
1.3 Әртүрлі жұмыстарда оқитындар қатысатын ұйым. 
1.4 Өзін-өзі дайындау үдерісінде оқушылардың білімді игеруге деген 
әсері. 
1.5 Балалар ұжымындағы қалыпты қарым-қатынас. 
1.6 Тәрбиеленушінің  өзіндік  тәрбие  ісі  (өз-өзіне  қызмет  ету,  ас 
дайындау, ойындағы әрекеті, еңбегі және т.б.). 
1.7 Тәрбиеленушілерге 
көмек  көрсету,  үлкендердің  көмегін 
қажетсіну. 
Жүйелік  талдау  жасанды  жұмыс  өткізу.  Бұл  жұмыстың  нәтижесі 
ақыл-ойы кеміс баланы рухани жағынан көрсету. 
 
Күнтізбелік жоспар тақырыптық график ретінде  
көрсетілуі мүмкін 
 
№ 
Тақырыптық 
іс-шараның 
тәртіпке сай 
мазмұны 
Күні 
Жұмыс 
формасы 
Жауапты 
Қайда 
көрсетіледі 
1 
Ұжымды еңбек 
ету 
2002.09.07 
Жеке еңбегі 
Тәрбиеші 
Топтағы 
жиналыс 
 
 

 
67 
Қ
ай
да 
тың
да
-
л
ад
ы
 
Сы
н
ып
 
ж
и
н
алы
-
сын
да
 
Сы
н
ып
 
ж
и
н
алы
-
сын
да
 
 
 
 
 
Ө
тк
ізу 
түр
і 
Ж
и
н
алы
с 
 
Ж
и
н
алыс
 
 
 
 
 
Ж
ауап
-
тыл
ар
 
Т
әр
би
еш
і 
 
Т
әр
би
еш
і 
 
 
 
 
К
ім 
қ
ат
ы
-
сад
ы
 
3
-с
ын
ып
 
оқ
уш
ы
-
лар
ы
 
3«Б» 
оқ
уш
ы
-
лар
ы
 
 
 
4
-с
ын
ып
 
оқ
уш
ы
-
лар
ы
 
4
-с
ын
ып
 
ш
ебе
р
ха
-
н
ас
ы
 
Ж
ел
тоқ
-
сан
 
4 
 
 
С
әуі
р 
4 
 
 
3 
 
 
3 
 
 
2 
 
 
2 
 
 
1 
 
 
1 
 
 
Қ
ар
аш
а 
4 
 
 
Н
аур
ыз
 
4 
 
 
3 
 
 
3 
 
 
2 
 
 
2 
 
 
1 
 
 
1 
 
 
Қ
азан
 
4 
 
 
А
қ
п
ан
 
4 
 
 
3 
 
 
3 
 
 
2 
 
 
2 
 
 
1 
 
 
1 
 
 
Қ
ыр
 
к
үй
ек
 
4 
 
 
Қ
аң
тар
 
4 
 
 
3 
 
 
3 
 
 
2 
 
 
2 
 
 
1 
 
 
1 
 
 
Іс
-ш
ар
ал
ар
 т
ақ
ыр
ыбы
 
Ұ
ж
ым
да е
ң
бе
к
 е
туг
е 
үй
ре
н
у 
М
ен
ің
 е
ң
бе
к
 е
ту 
мі
н
де
тт
ер
ім
 
 
 
С
ен
ің
 бо
с к
үн
ің
 
Ше
бе
р ат
амы
зд
а қ
он
ақ
та
 
 

 
68 
Бұл  форма  негізгі  жоспар  бойынша  ұстаным  жүйесімен  түзету 
жұмысында нақты топпен бөлу. 
Бұл жоспарда сынып жүйесінің жұмысы нақты көрсетілген, сонымен 
қоса  факультативтік,  шығармашылық  оқу  үйірмесіне,  музыкалық  сабақ 
және  жеке  мінез-құлық  (балалар  хоры,  студия)  денешынықтыру  және 
спорт сабағы, техникалық үйірме және т.б. қарастырылған. 
Соған  орай  тәрбие  тобында  мектеп-интернат  жағдайы  бойынша, 
балалар  үйінде  2  тәрбиеші  жұмыс  жасайды,  күнтізбелік  жоспар  біріккен 
түрде жасалынады. 
Күнделікті жұмыс жоспары – тәрбиешінің маңызды құжаты. 
Ол туынды формада құрылуы мүмкін. 
 
Тәрбиешінің күнделікті жұмыс жоспары 
 
Күні 
Уақыты 
Жұмыс тәртібі 
Мазмұны 
Сабаққа 
қатысушы 
2002.17.10 
14.00-15.20 
Топтық жиналыс 
Ұжымда еңбек 
ету 
№ 7 балалар 
тобының 
тәрбиешісі 
2002.23.10 
14.00-15.20 
Сабақ бойынша 
қатысушы балташы 
және шебер ұста 
Еңбек ету 
міндетім 
Балташы және 
шебер ұста 
 
Жас  және  жеке  ерекешеліктерін  ескере  отырып,  құрылған  айқын 
тәрбиелеу  бағдарламасы,  интелектуалдық  дамуында  бұзылулары  бар 
балаларды тәрбиелеуде негізгі міндеттеріді шешуге мүмкіндік береді.
 
 
 

жүктеу/скачать 0,93 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: