Қазақстан республикасы денсаулық сақтау министрлігі
жүктеу/скачать 2,48 Mb. Pdf көрінісі
|
5f48db6acc320 1598610282 (1)
| Экономикалық дағдарыс
- бұл экономикалық конъюктурада күйзеліс процесін туындататын, тауарлар мен қызметтер арасында сұраныс пен ұсыныс арасындағы тепе - теңдіктің бұзылуы немесе өндіріс көлемінің кенеттен төмендеуі. Қазіргі кезде дағдарыс əлемде терең экономикалық, саяси өзгерістерге байланысты бір - бірімен өзара тəуелді құбылыстар тізбегін көрсетеді. Оларға: демографиялық өзгерістер, капитал - еңбек байланысының теңдігін бұзатын технологиялық дамудың жалғасуы. Экономикалық дағдарыстарды олардың негіздеріне байланысты жіктеуге болады: Шаруашылық жүйесіндегі бұзылған тепе - теңдіктін көлемі бойынша жалпы дағдарыс бүкіл ұлттық экономикаманы қамтиды, ал жекелеген дағдарыс экономиканың кейбір саласын ғана қамтиды. Мысалы: - Қаржы дағдарысы - мемлекеттік қаржы жүйесінің түрлі құрылымдық өзгерістерге ұшырауынан жəне бюджет тапшылығының үнемі өсуінің нəтижесінде туындайды. - Ақша - несие дағдарысы - ақша жүйесінің бұзылуы. Коммерциялық жəне банктік несиенің күрт қысқаруы, банктік салымдардың айналыстан бірден алынуы, ол банктердің қызметіне кері əсер беріп, банкрот болуына əкеледі. - Валюталық дағдарыс - əлемдік нарықтық айналыстан алтын стандарт жүйесін жою мен басқа мемлекеттердің ақша бірліктерінің құнсыздануымен сипатталады. - Биржалық дағдарыс - бағалы қағаздардың бағамының бірден төмендеуі жəне олардың эмиссиясының қысқаруы, қор биржасының қызметіндегі күйзеліс. - Аграрлық дағдарыс - ауыл шаруашылығы өнімдерінің сатылу мөлшерінің бірден қысқаруы, оның бағасының төмендеуі. ~136~ Экономикалық құбылыстарды қайталауға бейім тұратын нарықтың ерекшеліктерін өткен ғасырдың бірінші жартысындағы өмір сүріп еңбек еткен экономистер байқаған сонымен қатар ХІХ жəне ХХ ғасырларда жетекші экономистердің бірде - бірі бұл мəселеге тоқталмай өте алмады. Олардың еңбектерінен циклдық дамудың байланыстылығы, экономикалық процестерге əсерін мойындаған, циклдық дамудың себептерін анықтауға ұмтылған əр түрлі пайымдауларды, түсіндірулер мен болжамдарды кездестіруге болады. Нарық жағдайында өндіріс қозғалысының циклдық себептеріне экономикалық теорияда қалыптасқан бірнеше теориялық бағыттар бар. Алғашқы дағдарыс 1825 жылы Англияда басталған. Содан кейін ол 18 36 ж., 1841 ж., 1847 жылы АҚШ, Англия мен Франция, Германияны қамтыды. 1857 жылғы дағдарыс бірінші дүниежүзілік циклдық дағдарыс болып саналады. Одан кейін ол 1873, 1882, 1990, 1907 жылдарда қайталанды. Экономикаға үлкен шығындар əкелген 1920 -1921, 1929-1933, 1937- 1938 жж экономикалық дағдарыстар. «Ұлы тоқырау» атын алған өте терең жəне ұзақ дағдарыстың сипаты 1929 - 1933 жылдарда болған еді. жүктеу/скачать 2,48 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|