Несие, ақша саясаты. Бұл тəсіл халық шарушылығы мəселелерін шешуде
ынталандырушы роль атқарады. Мемлекет нақты салалық жəне аймақтық
мəселелерді шешу үшін арнайы мемлекеттік бағдарлама негізінде мақсаттық
жеңіл несиелер береді. Ол арнайы бюджеттен тыс даму қорын құруы мүмкін.
Қаржы - несиелік реттеу бюджеттік
-
салықтық жəне ақшалай
-
несиелік
реттеу нысандарынан құралады. Бұл реттеуді үкімет макроэкономикалық
белсенділікті, жиынтық ұсыныс пен сұраныстың сəйкес тепе
-
тендігінің
құрылуын реттеу, ынталандыру, ұстап тұру үшін мына құралдар арқылы жүзеге
асырады: 1) салық саясаты
-
үкімет салық қойылымдарын, объектілерін, салық
салатын аймақтарды, салық преференциясы мен жеңілдіктерін белгілейді; 2)
ақша саясаты
- ақша массасының эмиссиялануы, Ұлттық банктегі минималды
резерв көлемінің өзгеруі үкімет тарапынан белгіленеді; 3) несие саясаты
-
банк
несиелері үшін пайыздың есептік қойылымын белгілеу, мемлекеттік бағалы
қағаздармен
рыноктық
операциялар,
мақсаттық
несиелеу,
тікелей
қаржыландыру; 4) валюталық саясат
-
ұлттық валютаның айырбас бағамының
жүйесін таңдау, сəйкес нақты жəне номиналды айырбас бағамын белгілеу,
валюталық резервтерді анықтау; 5) кедендік саясат
-
экспорттық
-
импорттық
кедендік алымдар мен квоталарды белгілеу.
Баға мен табыстарды реттеу саясаты. Нарықтық
экономика жағдайында
мемлекет бағаны шектеп, оны өндіріс шығындарынан артық қоюға тыйым
~151~
салады. Сатушылар шығындарының орнын мемлекеттік бюджет есебінен
толтырып отырады. Мұндай тəжірибе дамыған елдердің баршасына тəн.
Сондықтан мемлекет көбірек тікелей құралға жүгінеді.
