Сұрақ: Түркі өркениеті неше бөлікке бөлінеді?

Проблемалық жағдайға талдау 
Ұлы Жібек жолы ежелгі заманның басты сауда-экономикалық күретамырына 
айналса, көшпелі- номадтардың мемлекеттік құрылым дары симбиоздың, түрлі 
мәдениеттер мен діндер бірлестіктерінің (одағының) үйлесімді үлгілеріне жатады. 
«Ұлы Жібек Жолы» - Қытайдың Ши-ан деген жерінен басталып,Шыңжаң, 
Азия арқылы Таяу Шығысқабаратын керуендік жол бағыты. Батыс пен Шығыс 
мәдениетін байланыстырған жол. 
«Жібек жолы» іс жүзінде өзгермейтін тұрақты жол емес, қайта ол уақыт 
ізімен өзгеріп отырған, бірақ тарихтағы дәстүрлі сорабы өзгермеген : жол шығыста 
Чаң-аннан (қазіргі Ши-ан) басталып, 
Тарым ойпатынан өтіп, Памир үстіртінен асып, Орталық Азияны, Батыс 
Азияны кесіп өтіп, Жерорта теңізінің шығыс жағалауына дейін барады, 
Ұлы Жібек жолы моңғол шапқыншылығынан әлсіреді. 
Ұлы Жібек жолы - адамзат өркениеті жасағын тарихи ескерткіштердің бірі. 
Сұрақ: Ұлы Жібек жолы ненің әсерінен әлсіреді?
Жауап: Моңғол шапқыншылығынң әсерінен әлсіреді.
Сұрақ: Батыс пее Шығыс мәдениетін байланыстырған жол?
Жауап: Ұлы жібек жолы. 

Тарихи жағдайға талдау 
Ежелгі Орта ғасырларда Қазақстан аумағында құрылыстың қарқынды дамуы 
басталды, археологиялық ескерткіштер Кедер, Жамут, Құландағы, Көк-
Мардандағы тұрғын үйлер, будда ғибадатханалары мен Суяба және Навакет 
монастырлары, Испиджаб монастырлары, исламның таралуымен мешіттер 
тұрғызыла бастады, кесенелер салынып жатыр. 
Тараз қаласында моншалар үлкен танымалдыққа ие болды, олардың 
қалдықтары табылды. Дала түріктерінің мүсіні: монументалды тас мүсіні, тас 
жазықтығындағы контурлық кеспе сурет, сирек - көлемді мүсіндер, исламның 
таралуымен адам бейнесінің дәстүрі біртіндеп жоғалады 
Түркілердің Ислам тарихына араласуы VIII ғасыр аясында басталады. 
Ислам әлемінде VIII-XV ғасырлар аралығында дүниеге келген ғылыми 
жаңалықтары мен әдеби туындылары әлем мәдениеті мен өркениетінің даму 
барысына жаңаша қарқын мен бағыт берді. Соның ішінде түркінің ұлы ғалымдары 
мен ақындарының туындылары Ислам өркениетіне мол үлес қосты. Қазіргі 
түріктектес Түркия, Қазақстан, Өзбекістан, Қырғызстан, Түрікменстан, Әзірбайжан 
және Кипр мемлекеттерімен бірге автономиялық Татарстан, Алтай, Саха тағы басқа 
түркілер ислам дамуына қосқан үлестері, олардың адамзат тарихына жасаған ортақ 
еңбектері саналады. 
Түркістан өлкесінде туып- өскен ұлы даналардың Ислам өркениетіне қосқан 
үлестері үш топта көрініс тапты. 
•Бірінші тобы- шығармаларын араб тілінде 
жазғандар 
•Олар: Мұхаммед ибн Мұса Харезми(770-850), • Әбунәсір Әл- Фараби (870-
940), 
• Әбу Рейһан әл-Бируни(973-1048/50), 
• Әбу Әли ибн Сина(980-1037). 
•Екінші тобы- туындарын парсы тілінде жазып мұра қалдырғандар. 
•Олар: Низами Гәнжи(1141-1209), 
•Маулана Жәлаледдин Руми(1207-1273), 
•Мырза Хайдар Дулат(1499-1551), 
•Үшінші тобы- еңбектерін Түркі тілінде жазған түркі ақындары мен 
ғалымдары. 
•Олар: Жүсіп Баласағұн «құтты білік», •Махмұд Кашғари «диуан лұғат 
түрік», 
•Қожа Аһмет Йасауи(1041-1167) «хикмет», •Әлішер Науаи(1441-1501), 

•Зәһиреддин Мұхаммед Бабыр(1483-1530). •Сондықтан IIX-XV ғасырлар 
арасында Ислам өркениетінің ұлы жетістіктері араб, парсы және бүгінгі түріктектес 
халықтарының ортақ рухани қазнасы болып саналады. 

жүктеу/скачать 316,29 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: