МӨЖ Тақырыбы: Кеден саласындағы құқықтық реттеудің ерекшеліктері Орындаған: Бегалиева А.С.
Тексерген: з.ғ.к., профессор Байсалова Г.Т.
Алматы, 2023
Кеден қызметі-Егемен Қазақстанның құрдасы. Біздің республикамыз тәуелсіздік алғаннан кейін кеден болып табылатын мемлекеттік құрылымда түбегейлі жаңа құрылымның пайда болуы объективті қажеттілікке айналды. Кеден органдарына мемлекеттің экономикалық мүдделерін қорғауды қамтамасыз ету сияқты қарапайым міндеттер жүктелген жоқ. Қазақстан Республикасының кеден органдары міндеттерді шешу мақсатында мемлекеттік органдармен, ұйымдармен, азаматтармен өзара іс-қимыл жасайды. Егеменді мемлекеттердің өздері ұлттық мүдделер мен қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған және мемлекеттік органдар жүзеге асыратын салаларды (салаларды), құқықтық реттеуді анықтайды.
Бұған Қазақстанның Тәуелсіздік пен егемендікке ие болуына байланысты пайда болған кеден саласы жатады.
Кедендік реттеудің мақсаттары мен функциялары Кез келген мемлекеттің кедендік реттеуінің негізгі мақсаты оның экономикалық мүдделерін қамтамасыз ету болып табылады, атап айтқанда:
. Қазақстан нарығын қорғау, ұлттық экономиканың дамуын ынталандыру жөніндегі сауда-саяси міндеттерді іске асыруға қатысу;
. құрылымдық қайта құруды жүргізуге жәрдемдесу;
. Қазақстанның кедендік аумағында кедендік бақылау және тауар алмасуды реттеу құралдарын неғұрлым тиімді пайдалануды қамтамасыз ету және мемлекетіміздің экономикалық саясатының басқа да міндеттері;
. Қазақстанның кедендік аумағында кедендік бақылау және тауар алмасуды реттеу құралдарын неғұрлым тиімді пайдалануды қамтамасыз ету;
. Қазақстандық нарықты қорғау жөніндегі сауда-саяси міндеттерді іске асыруға қатысу;
. ұлттық экономиканың дамуын ынталандыру;
. Қазақстанның экономикалық саясатының құрылымдық қайта құрылымдауын жүргізуге және басқа да міндеттерін іске асыруға жәрдемдесу;
Аталған мақсаттарға сәйкес ҚР кеден органдарына мынадай негізгі функциялар жүктелген:
. ҚР экономикалық мүдделерін қорғау;
. өз құзыреті шегінде экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету
. сауда-экономикалық қатынастарды кедендік реттеу құралдарын қабылдау;
. кедендік баждарды, салықтарды және өзге де кедендік төлемдерді алу;
. Қазақстан мүдделері үшін стратегиялық және басқа да өмірлік маңызы бар материалдарды әкетуге бақылауды жүзеге асыру;
. кедендік реттеу саласында ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізу, кеңес беру, осы саладағы мамандарды даярлауды, қайта даярлауды және олардың біліктілігін арттыруды жүзеге асыру.
Қазіргі кедендік реттеудің құрылымын жалпы түрде келесідей ұсынуға болады:
1) тауарлар мен көлік құралдарын кедендік шекара арқылы өткізу қағидаттары;
2) кедендік режимдер;
3) кедендік-тарифтік реттеу және кедендік төлемдерді алу;
4) кедендік ресімдеу;
5) Кедендік бақылау;
6) кедендік жеңілдіктер беру;
7) сыртқы экономикалық қызметтің кедендік статистикасын және тауар номенклатурасын жүргізу;
8) кеден саласындағы құқық бұзушылықтар үшін жауапкершілікті құқықтық регламенттеу
Кедендік реттеудің экономикалық мақсаттарына тауарлар мен көлік құралдарын кедендік шекара арқылы өткізу кезінде кедендік төлемдерді алу жолымен мемлекеттік бюджетті толықтыру арқылы қол жеткізіледі.
Қазақстан Республикасының Реттеушілік мақсаттарға Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы өткізілетін тауарларға экспорттық және импорттық баж мөлшерлемелерін белгілеу арқылы, сондай-ақ тауарларды әкелуге және әкетуге тыйым салулар мен шектеулер белгілеу, лицензиялау, жекелеген тауарларды әкелуге және әкетуге рұқсат беру және басқа да бірқатар шаралар арқылы қол жеткізіледі.
Кедендік реттеудің құқық қорғау мақсаттары елдің мемлекеттік қауіпсіздігін, қоғамдық тәртіпті, адамдардың өмірі мен денсаулығын, адамгершілікті, қоғамның моральдық негіздері мен мәдени құндылықтарын қорғау болып табылады; жануарларды, өсімдіктерді және қоршаған табиғи ортаны қорғауда; қазақстандық тұтынушылардың мүдделерін қамтамасыз етуде; Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы есірткі құралдарының, қарудың, көркемдік, тарихи және археологиялық игілік заттарының заңсыз айналымына қарсы күресте және т. б.