КОМПЬЮТЕРЛІК ОЙЫНДАР. САНАНЫҢ ДАМУЫНА ӘСЕРІ

490 
көптеген факторлар әсер етеді. Қазіргі жағдайда модернизация, жаһандану, виртуализация 
процестерінің әсерінен адамның өмір әлемінің кеңістіктік сипаттамалары адамның өзін-өзі 
анықтауы мен өзін-өзі жүзеге асыруы үшін сапалы жаңа әлеуметтік-мәдени параметрлерді 
орнататын түбегейлі өзгерістерге ұшырайды. 
Кейбір балалар көшеде осылай әрекет ете бастайды, түнде олар қорқынышты түс 
көреді, қимылдарды қайталауға тырысады. Бұл ішкі немесе сыртқы әлемнің кез-келген 
объектісіне шоғырланудың ерекше дәрежесі. Компьютерлік ойындарда назар экранда 
болатын қайталанатын, стереотиптік әрекеттерге (жүгіру — ату) аударылады. Нақты уақыт 
сезімі жоғалады, бала трансқа түседі. Егер ойындар жиі және ұзақ уақыт бойы қолданылса, 
олардың сюжеттері тек қуғын-сүргін мен кісі өлтіруді қамтиды, ал адамдар құрбан 
болғандардың рөлін атқарады, содан кейін біртіндеп бейсаналық деңгейде өлтіруге және 
жазаланбауға болатындығы туралы ақпарат қойылады және бекітіледі. Зорлық-зомбылыққа 
деген бейсаналық көзқарас нақты өмірдегі мұндай әрекеттерге психологиялық тосқауылды 
күрт төмендетуі мүмкін. Виртуалды әлемде бала бірнеше сағат бойы экраннан шыға 
алмайтын "қатып қалу" мәселесі бар. Бұл жағдайда баланың адамдармен қарым-қатынасы 
шектеледі, баланың қалыпты психикалық және әлеуметтік дамуы үшін қажетті қарым- 
қатынас дағдылары жоғалады. 
Компьютердің адам денсаулығына әсері: 

ұзақ уақыт бойы отыру; 

монитордың электромагниттік сәулеленуінің әсері; 

көздің шаршауы, көру жүктемесі; 

қол буындарының шамадан тыс бос болуы; 

ақпаратты жоғалту кезіндегі стресс. 
Компьютерде адам босаңсыған күйде отыратын сияқты, бірақ бұл денеге мәжбүр 
және жағымсыз: мойын, бас бұлшықеттері, қолдар мен иықтар шиеленіседі, сондықтан 
омыртқаға шамадан тыс жүктеме, остеохондроз, ал балаларда - сколиоз. Көп отыратындарда 
орындық пен дененің арасында жылу компрессінің бір түрі пайда болады, бұл жамбас 
мүшелерінде қанның тоқырауына әкеледі, нәтижесінде простатит пен геморрой, емдеу ұзақ 
және жағымсыз процесс болып табылатын аурулар. Сонымен қатар, отырықшы өмір салты 
көбінесе семіздікке әкеледі. 
Компьютерлік ойындар арқылы балалар өздерінің нақты өміріндегі көптеген 
мәселелерден абстракцияланады және олардан виртуалды түрде жасырылады, оған көбірек 
уақыт жұмсайды. Мұнда құндылықтардың алмастырылуы байқалады. Бұл әсерге нәзік және 
осал психикасы бар, құрдастарымен қарым-қатынаста проблемалары бар балалар әсер етеді. 
Көбінесе олар ата-аналарының түсінбеушілігін сезінеді. Ойындарға деген құштарлықтың 
күшейгені соншалық, ол балалардың табиғи әрекеттерін вытыстыра бастайды. Бұған кітап 
оқу, достарыңызбен ашық ауада ойнау, жақсы мультфильмдер көру және т.б. кіреді. 
Балалардың логикасын, үйлестіруін, шығармашылығын, тапқырлығын дамытуға 
ықпал ететін бірқатар ойын жанрлары бар. Психологтар ата-аналарға компьютерлік 
ойындарды дамытуды жиі ұсынады. Бірақ оларды сатып алмас бұрын балаларды 
компьютерлік ойындармен таныстыру керек. Бұл жағдайда сіз күн сайын компьютерлік 
ойындарға бөлінетін уақытты нақты белгілеуіңіз керек. 
Компьютерді пайдалану және анықтау мәселелерін зерттеу үшін біз оқытушылар мен 
студенттер арасында сауалнама жүргіздік.Ересектер мен студенттер саны 54 адам. 
Сауалнама сұрақтары: 
1)
Сізде қанша әлеуметтік желі бар? 
2)
Сіздің компьютерде отырғанда неге уақытыныз көп кетеді? 
3)Сіз қандай ойын жанрын қалайсыз? 
4)
Орташа есеппен компьютерде қанша уақыт отырасыз? 
5)
Сізде компьютерде жұмыс істеу нәтижесінде пайда болған аурулар бар ма 
Сауалнама барысында біз келесі нәтижелерге қол жеткіздік: 
18% - да 0-ден 2 дейін әлеуметтік желі, 23% - да 3-4 және 59% - да 5 немесе одан да 

491 
көп әлеуметтік желі бар. 
23% - ы көбінесе оқумен және көрумен айналысады деп жауап берді 
Фильмдер 21% - ы желіде сөйлесумен көбірек айналысады. Сауалнамаға 
қатысқандардың 15% -көп бос уақыт компьютерлік ойындарға кетеді. Және адамдардың 9% 
олар шығармашылық пен жұмыспен көбірек айналысады деп жауап берді. 
Сауалнамаға қатысқандардың 32% - ы "экшн" жанрын артық көреді. 26% бейне 
ойындарды жақсы көреді.Адамдардың 12% олар стратегияларды, қорқынышты ойындарды 
қалайды деп жауап берді. 
Сауалнамаға қатысқандардың 41% - ы компьютерде өткізіледі.Сауалнамаға 
қатысқандардың 35% - ы мониторда 5-6 сағат өткізеді .18%-ы 2-3 сағат уақыт өткізеді.Тек 
қана 6%-ы ғана монитор алдында 1 сағат қана отырады екен. 
Адамдардың 44% - ы кейбір проблемалар бар екенін мойындайды, бірақ бұл фактіге 
ешқандай мән берілмейді. Сауалнамаға қатысқандардың 23% - ы, компьютерде жұмыс істеу 
оларға әсер етті ме екеніне сенімді емес? 18% оларда ауырсыну жоқ деп жауап берді. Ал 
15% алынған проблемалардан емделуге тырысады. 
Көптеген жастар үшін, негізінен жасөспірімдер мен жасөспірімдер үшін 
компьютермен жұмыс істеудің негізгі мақсаты-бұл компьютерлік ойындар. Бұл түсінікті, 
өйткені жасөспірімдер нақты өмірде қажет нәрсені алмай, виртуалды өмірде "өздерін" 
іздейді. Мұны нақты айту мүмкін емес: жақсы немесе жаман. Адамның әртүрлі оқиғалары 
мен реакцияларының симбиозы жүреді, бұл кейбір салдарға әкеледі. Бұл жағымды да, 
жағымсыз да оқиғалар болуы мүмкін. Егер біреуі "өзіне жабылып", тәуелді және 
психикалық тұрақсыз болып қалса, екіншісі "өзіне ұнайтын" нәрсені тауып, ойын 
индустриясына жол ашуы мүмкін, оның бір бөлігі болады (мысалы, әзірлеуші, суретші 
немесе техникалық дизайнер сияқты). 
Қорытындылай келе, мен мынаны айтқым келеді. Компьютерлік технологияның 
маңыздылығы мен маңыздылығын жоққа шығару қиын, өйткені адамзат дамып келеді және 
бұл технологиялар, атап айтқанда ойын индустриясы сияқты, қоғамның негізгі бөліктерінің 
біріне айналды. Адам өзі осы бөлікке қосылуды немесе қосылмауды шешеді. Жасөспірімдер 
туралы айтатын болсақ, олар қоршаған әлемді білгеннен кейін, айналада болып жатқан 
барлық нәрсені, соның ішінде компьютерлік ойын индустриясына деген қызығушылықтың 
артуын сұрыптау және түсінуге көмектесу маңызды. 

жүктеу/скачать 19,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: