АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫНДАҒЫ ГИС ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫҢ МҮМКІНДІКТЕРІ

585 
SOrazbai_ATiTK221@shokan.edu.kz
, 
ABeisenov_ATiTK221@shokan.edu.k
, 
AArynova_ATiTK221@shokan.edu.kz
  
Бүгінгі таңда индустриалды дамыған елдерде ауыл шаруашылығы индустриялық 
негізге қойылды. Бұл қуатты ауылшаруашылық техникасын, озық агротехникалық әдістер 
мен жоғары тиімді химикаттарды қолдану ғана емес, сонымен бірге ең заманауи компьютерлік 
техниканы қолдану дегенді білдіреді.
Ауыл шаруашылығында ГАЖ қолдану топырақ пен егістік жағдайын талдауды 
айтарлықтай жеңілдетеді. Атап айтқанда, NDVI сияқты өсімдік жамылғысының индекстеріне 
негізделген өнімділік пен өсімдік карталарын жасауға болады. Карталау кен орындарын 
бақылауды және жалпы өндірісті басқаруды оңтайландыруда маңызды рөл атқарады. 
Геоақпараттық жүйелер технологиясын пайдалану топырақтың құнарлылық дәрежесін 
анықтауға, эрозияға ұшыраған жерлерді бақылауға, жерлерді бағалау жұмыстарын жүргізуге, 
егіс алқаптарын немесе жайлым жерлерді түгендеуде, жылдам әрі дәл мәліметтерді анықтауға 
мүмкіндік береді. Ауыл шаруашылығы өндірісін басқарудың тиімділігін арттырудың ең 
перспективалы бағыттарының бірі геоақпараттық технологиялар негізіндегі ақпараттық 
жүйелерді пайдалану болып табылады.
Менеджерлерді басқару шешімдерін қабылдау үшін қажетті ақпарат кешенімен 
қамтамасыз ету үшін GIS платформасында мәліметтер базасы құрылады, оның құрамына 
кіреді: 
•
агротехникалық жұмыстар жүргізілетін аумақтың цифрлық моделі;
•
қашықтықтан зондтау туралы ақпарат;
•
топырақтың қасиеттері мен сипаттамалары туралы мәліметтер;
•
ауыл шаруашылығы дақылдарының жылдар бойынша карталары;
•
өрісті өңдеу тарихы және т.б. 
Ауыл шаруашылығындағы географиялық ақпараттық жүйелер (ГАЖ) далалық 
жабдықтардан, дрондар мен спутниктерден мәліметтерді жинауды оңтайландыруға мүмкіндік 
береді. Алынған мәліметтерді нақты егіншілікті дамыту мен егінді болжаудан бастап, мал 
қозғалысын бақылауға дейін әртүрлі мақсаттарда пайдалануға болады. Неғұрлым тиімді 
пайдалану үшін агрономиялық ГИС ферманың көп қабатты электронды картасын және барлық 
агротехникалық шаралар туралы ақпараты бар өрістер тарихының атрибуттық базасын қамтуы 
керек. Мезорельеф қабаттары, беткейлердің көлбеуі және олардың экспозициясы, 
микроклимат, жер асты суларының деңгейі, топырақтағы қарашірік мөлшері және т. б. 
міндетті түрде қосылуы керек.
ГИС ("Географиялық Ақпараттық жүйелер" дегенді білдіреді) - деректерді экранға 
электронды түрде шығаруға мүмкіндік беретін компьютерлік жүйелер [1; 25бет]. ГИС арқылы 
алынған суреттер жаңа буын карталарына жатады. Мұндай карталар географиялық және 
статистика, демография және т.б. саласындағы басқа мәліметтермен қатар қамтамасыз етілуі 
мүмкін. 
Электрондық картографиялау (цифрлау карт) - бұл қарапайым қағаз карталардың 
сандық, электрондық бейнесіне аудару. Бұл көшірмелердің шексіз санына, өзгертулердің 
ыңғайлылығы мен қарапайымдылығына, карталарды сақтаудың шексіз уақытына мүмкіндік 
береді. Бұл әдіс картографияда кеңінен қолданылады. Электрондық карталарға техникалық 
қолдау көптеген аналитика, редакциялау құралдары, кең мәліметтер базасы түрінде болады. 
Оларды жасау және пайдалану кезінде көптеген заманауи құралдар қолданылады - 
сканерлерден бастап жер бетінің суреттерін түсіретін ғарыштық спутниктерге дейін. 
Ақпараттық жүйелерді бірнеше деңгейдегі қарастыруға болады: 
- аймақтық-жердің құнарлылығын, тыңайтқыштарды қолданудың белгілі бір 
деңгейінде дақылдардың негізгі түрлерінің мүмкін болатын өнімділігін көрнекі көрсету, 
аймақтың ауыл шаруашылығын жақсарту туралы шешім қабылдау үшін белгілі бір аймақ үшін 
жүйені құру. Мұндай геоақпараттық жүйелер әкімшілік аппарат басшылары үшін үлкен 

586 
маңызға ие. (мысал: белгілі бір дақылдарды өсіру мүмкіндігі, жоғары өнім алу шығындарын 
бағалау, осы аймақта қандай дақылдарды өсіру тиімді және т. б.);
- жергілікті-осы деңгейде ГИС Жер ресурстарын пайдалану тиімділігін арттыру, өнім 
сапасын арттыру және рентабельділік коэффициентін арттыру мақсатында тікелей белгілі бір 
шаруашылық үшін құрылады. 

жүктеу/скачать 19,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: