А+П+; баланс сомасы көбейеді; А= МКМ. 4- тип: қаражаттың және олардың шығу көздерінің бірдей сомаға азайтылуын сипаттайды. Мысалы, қызметкерлерге кассадан 120 000 теңге жалақы төленді.
3350 «Қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысу» шот дебеті 120 000 тг.
1010 «Кассадағы қолма-қол ұлттық ақша» шот кредиті, 120 000 тг.
Актив
Сома, теңге
МКМ
Сома, теңге
Кезең басындағы жиынтық сома
Кассадағы қолма-қол ұлттық ақша
300,0
-120,0
Кезең басындағы жиынтық сома
Қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысу
300,0
-120,0
Кезең соңындағы жиынтық сома
180,0
Кезең соңындағы жиынтық сома
180,0
А-П-; баланс сомасы азаяды; А= МКМ. Бухгалтерлік шоттар және шаруашылық операцияларының екі жақты жазу әдісімен көрсетілуі.
4. Бухгалтерлік баланс түрлері. Бухгалтерлік баланстың бірнеше түрлері көрсетуге болады.
Баланс – брутто – реттеуші баптарджы қамтитын баланс, сомалары құралдардың іс жүзіндегі өзіндік құнын анықтауда б. ж-қ байланысы бар басқа баптар сомаларынан алынып тастады шегеріледі. реттеуші баптарға негізгі қаржылардың тозуы, материалдық емес активтердің амортизация сын т.б. жатқызуға болады.
Баланс – нетто – (немесе тазартылған баланс) бұл реттеуші баптар жоқ баланс. Бұл балансты пайдалану к/о-ң қардылық жасдайын талдауда тиімді. Мұндай баланстың мәліметтерік/о иелігіндегі шаруашылық қаржылардың нақты сомасын сипаттайды.
Бастапқы баланс – есепті кезеңнің 1-күніне жасалатын баланс.
Қорытынды баланс – есепті кезеңнің соңғы күніне жасалатын баланс.
Болуші баланс - бір-бірінен тәуелді бірнеше кәсіпорындардың жеке к/орға құрылымдық бөлімдерге немесе бір кәсіпорынға бөлінуі кезінде жасалатын баланс.
Жою баланс - шаруашылық субъектінің жойылуы кезінде жасалатын баланс.
Қазіргі уақытта ішкі, сыртқы және мамандандырылған баланстар құру тәжірибесі жүзеге асырылады.
Ішкі балансты к/о-ң оның филиалдың, құрылдық бөлім қызметін қарык-қ талдау, жоспарау, басқару және бақылау үшін қолданады.
Сыртқа баланс сыртқы пайдаланушылар үшін жасалады. Ол сыртқы пайдаланушылар үшін ең басты толық нақты ақпарат қайнар көзіб/т. Мұндай баланстың мазмұны, құрылымы, көқрсету тәртібі сыртқы пайдаланушыға сол елдің заңдылығымен, шаруашылық субъекттинің есеп саясатмен және пайдаланушының талаптарымен анықталады. Балансты мемлекеттік және салық органдарына, банктерге, қол биржаларына көрсетеді, бұқаралық ақпарат құралдарына, арнауы анықтамаларға жариялайды.
Мамандандырылған баланс нақты пайдаланушылар тобы үшін жасайды, м-ы. инвесторлар үшін. Оны құрудың мақсаты баланстың қандай да бір бөлігін жан-жақты ашып көрсету. Мұндай баланс ішкі, сондай-ақ сыртқы болуы мүмкін.