Қазақстан республикасы жоғары оқу орындарының Қауымдастығы с. Қ. Тұртабаев
Майлардың қорытылуы жəне сіңірілуі
жүктеу/скачать 1,75 Mb. Pdf көрінісі
|
| 10.3. Майлардың қорытылуы жəне сіңірілуі
Ауыз қуысында майларды қорытатын ферменттер болмай- ды. Сондықтан майлардың қорытылуы асқазан жолдарында, не гізінен ащы ішекте жүреді. Асқазанда қорытылатын майлар жоғарғы дисперсті күйде болуы қажет, оған негізінен сүт құ- рамындағы майларды жатқызуға болады. Асқазан сөліндегі ли- паза pH-тың 5,0 – 6,0 мəнінде, яғни қышқылдық ортада жұмыс істей алады. Емшектегі балалардың асқазан сөлінің pH-5 тең, сондықтан оларда ананың сүтінде болатын май асқазан сөліндегі липазамен қорытыла бастайды. Панкреатит сөлімен келіп тү- сетін панкреатиттік липаза майларға əсер ету үшін, олар алды- мен өте ұсақ бөлшектерге, яғни эмульсияға айналуы қажет. Ол үшін қажетті, бірінші фактор - реакциялардың нəтижесінде бө- лінген CO 2 . Эмульсия түзуге қатысатын ең күшті фактор өт қышқыл- дарының тұздары, əсіресе, натрий тұздары. Өт қышқылдары өт- тің құрамында болады. Олар майлардың ұсақ бөлшектеріне ад- сорбцияланып, олардың бір-бірімен бірігіп, ірі бөлшектер түзуіне кедергі жасайды. Өт қышқылдары май мен судың арасындағы 248 тартылыс күшін азайтып, ірі бөлшектердің майда бөлшектерге айналуына мүмкіндік береді. Липазаның майлармен жанасу бет- кейі өседі. Өт қышқылдарының қатарына холь, дезоксихоль, ли- тохоль, хенодезоксихоль қышқылдары жатады. Майлардың алмасуы 2 фазада жүреді. Майлар алмасуының бірінші фазасы: майлардың гидролиз- денуі жəне глицерол мен жоғары май қышқылдарының пайда бо- луы. Реакцияны катализдейтін фермент липаза. Майлар гидроли- зі (липолизі) сатылап жүреді, бірінші ретте сыртқы эфирлі екі α-байланыстары үзіледі. СН 2 – О- СО – С 15 Н 31 СН 2 – ОН | липаза | СН – О – СО – С 15 Н 31 + Н 2 О СН – О – СО – С 15 Н 31 + 2С 15 Н 31 СООН | | СН 2 – О- СО – С 15 Н 31 СН 2 – ОН Гидролиздің екінші фазасында: түзілген β-моноглицерид ба уырдың алиэстераза ферментінің əсерінен əрі қарай гидро- лизденіп, глицерол мен май қышқылын түзеді. СН 2 – ОН СН 2 – ОН | алиэстераза | СН – О – СО – С 15 Н 31 + Н 2 О СН – ОН + С 15 Н 31 СООН | | СН 2 – ОН СН 2 – ОН пальмитин β-моноглицерид глицерин қышқылы Липаза ферменттері құрылысы жəне атқаратын қызметіне қарай екі түрлі болуы мүмкін: қарапайым липаза жəне липо- протеинлипаза. Қарапайым липаза бос триглицеридтерді, ал ли попротеинлипазалар белоктармен байланысқан липидтерді ка тализдейді. Липаза ферментінің қызметін активтендіретін - адре налин, норадреналин жəне глюкагон гормондары. Бұлар аде- нилатциклаза ферментінің қызметін активтендіреді. Аденилат- 249 Тамақ құрамында ағзаға түскен майлар тез сіңіріліп, май ұлпаларында қор ретінде жиналады. Триглицеридтердің биоло- гиялық жартылай ыдырау мерзімі əртүрлі ұлпаларда түрліше болады. Мысалы, бауырда 2 күн, май ұлпаларында, мида 8 күн, т.б. Бұл мерзім ішінде триглицеридтер төмендегі схемада көрсетілгендей өзгерістерге ұшырайды: жүктеу/скачать 1,75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|