Қазақстан республикасы жоғары оқу орындарының Қауымдастығы с. Қ. Тұртабаев
жүктеу/скачать 1,75 Mb. Pdf көрінісі
|
| 8.2. Амин қышқылдарының ыдырауы
Адам ағзасында амин қышқылдарының негізгі көзі – белок. Асқорыту жолдарында белоктар, ферменттер қатысуымен жүретін гидролиз нəтижесінде амин қышқылдарын түзеді. Қанға түскен амин қышқылдары ағзаның басқа мүшелеріне, ұлпаларға тараты- 190 лып, негізгі бөлігі белоктардың биосинтезі үшін қолданылады. Қалған бөлігі – тотығып, дезаминдену, трансаминделу, декарбок- силдену сияқты көптеген өзгерістерге ұшырайды (27-сурет). 27-сурет. Амин қышқылдарының ыдырауы Амин қышқылдарының дезаминденуі кезінде олардан амин тобы - NH 2 үзіліп, аммиакқа NH 3 айналады. Аммиактан басқа де- заминдену реакциялар нəтижесінде окси-, кето- жəне май қыш- қылдары түзілуі мүмкін. Бұл өнімдер кейін көмірсулар, липидтер басқа қосылыстар синтезіне жұмсалуы ықтимал. Дезаминдену процесінің төрт жолы бар: 1. Тотықсыздана дезаминдену: +2H R – CH – COOH R – CH 2 – COOH + NH 3 │ NH 2 191 2. Гидролиттік дезаминдену: +H 2 О R – CH – COOH R – CH – COOH + NH 3 │ │ NH 2 OH 3. Молекула ішілік дезаминдену: R – СН – CH 2 – COOH R – CH = CH– COOH + NH 3 │ NH 2 4. Тотыға дезаминдену: +1/2 О 2 R – CH – COOH R – C – COOH + NH 3 │ ║ NH 2 О Тотыға дезамидену бауырда, бүйректе жүреді. Реакция нəти- жесінде α-кетоқышқылдар жəне аммиак түзіледі. Реакцияны НАД + (НАДФ) тəуелді дегидрогеназа немесе флавин тəуелді ок- сидаза катализдейді. Тотыға дезаминдену процесі екі сатыда өтеді. Бірінші сатыда, амин қышқылдары сутек ионын бөліп, де- гидрленеді. Сутек ионын қосып алатын акцептор рөлінде ФМН, ФАД немесе НАД + болады. Түзілетін өнім - имин қышқылы. Келесі сатыда имин қышқылы гидролиттік жолмен аммиак пен кетоқышқыл түзеді. R R │ ФМН(ФАД) ФМН•Н 2 (ФАД•Н 2 ) │ CH – NH 2 + H 2 O C = O+ NН 3 │ оксидаза │ COOH COOH Амин қышқылдары оксидазаларының рН оптимумы 10-ға тең (сілтілік орта). 192 Амин қышқылдарынның дезаминдену процестерінің ішінде маңыздысы: глутамин қышқылының глутаматдегидрогеназа мен (ГДГ) дезаминденуі. ГДГ-нің коферменті (немесе сутек акцепторы) қызметін атқаратын НАД + немесе НАДФ + глутаматдегидрогеназамен де- заминдеу қайтымды реакция, яғни ГДГ ферменті дезаминдену процесімен қатар қайта аминдеу процесін катализдейді. Амин қышқылдарын трансаминдеу. Амин қышқылдарынан кетоқышқылдарға амин (-NH 2 ) тобын көшіру реакциясын транс- аминдеу дейді. Бұл реакцияны 1937 ж. ашқан А. Браунштейн мен М. Криц- ман. Барлық тірі ағзалар үшін бұл əмбебап реакция болып келеді. Реакцияны катализдейтін ферменттерді аминотрансфераза неме- се трансаминаза деп атайды. СООН СН 3 СООН СН 3 ׀ ׀ ׀ ׀ СН 2 + С = O ПФ CH 2 + CH–NH 2 ׀ ׀ ׀ ׀ CH 2 COOH CH 2 COOH жүктеу/скачать 1,75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|