Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 25 жылдығына арналған «ЖАҢА Қазақстанды қалыптастырудағЫ Қр тұҢҒыш президенті н.Ә. Назарбаевтың тағдыркешті шешімдері»

118 

 

 

 

119 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-СЕКЦИЯ  

 

ҚР Тұңғыш Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Тәуелсіз 

Қазақстанның қалыптасуы мен дамуы жолындағы ролі 

 

 

СЕКЦИЯ 1 

 

Роль Первого Президента РК Н.А. Назарбаева в 

становлении и развитии Независимого Казахстана

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

120 

 

ӘОЖ 323.2(574)=512.122     Абдуллаева А.М. (ҚарМТУ студ. НД 15-1 т.)

 

 

 

 

 

Ғыл. жетекші – оқытушы Сагиндыкова А.С.  

 

ТӘУЕЛСІЗДІК - ТӘҢІРДЕН КЕЛГЕН ТӘТТІ СЫЙ 

 

Тәуелсіз ел болғанымызға міне 25 жыл толды. Азаппен келген азаттық, 

тәуекелмен келген тәуелсіздіктің  мерейлі мерекесі Қазақстандықтар үшін 

аса құнды, әрі маңызды тарихи оқиғаның бірегейі. Бұл тарих мұхитындағы 

бір  ғана  тамшы  секілді.  Алайда,  жаһандану  заманында  қазақ  елінің 

абыройын  аспанға  асқақтатып,  әлемдегі  алпауыт  елдермен  иық 

тірестіретіндей  әлеуетке  жеткізген  Тұңғыш  Президентіміз  Нұрсұлтан 

Әбішұлы  Назарбаевтың  сарабдал  саясаты,  ел  алдындағы  ерен  еңбегі, 

отандық  қана  емес,  жаһандық  саясаттағы  алғырлығы  арқасында  осы  аз 

ғана уақыт ішінде Қазақстанды бүкіл әлем танып, мойындап отыр.  

«Қазақстан» деген сөздің құдіреті мен қасиетін осы жерде туған және 

осы  өлкеде  өскен  әрбір  азаматтың  сергек  сезінуі  парыз.  Бұл  сөз  біздің 

қанымыз бен жанымыздың ажырамас бір құрамды бөлігі. Қазақ жері, қазақ 

елі  біздің  ата-  бабаларымыздың  кейінгі  ұрпақтарға  қалдырып  кеткен баға 

жетпес  байлығы  және  асыл  мұрасы.  Біздің  ата  шежіреміз  ғасырлар  бойы 

Ресей  тарихының  құрамды  бөлігі  болып  келді,  солай  хатталды  да.  Жаңа 

Тәуелсіздік  заманда  өз  халқымыздың  тарихын  өзіміз  жазып,  жаңа 

егемендік  ел,  халық  тұрғысынан  айтуға  мүмкіндік  алдық.  Әрине, 

тәуелсіздік  бізге  оңайлықпен  келген  жоқ.  Қазақ  халқының  небір  қайтпас 

қайсар  батырларының  жасаған  ерліктерін  оқулықтардан  оқып  білудеміз. 

Елім, жерім деп жаудан ұлтарақтай жері үшін, небір қазақтың батырлары 

өз өмірлерін қиып, қанды шайқастарда қаза болды. Біз үшін қай замандағы 

тарихымыз  болмасын  қымбат,  айтулы  кезеңдерде  елі  үшін  жанын  қиып  , 

тәуелсіздікті  аңсап,  ту  ұстаған  бабаларымыздың  барлығы  да  құрметті. 

Қазақ  елі  үшін  өмірдің  әртүрлі    қатал  сынағынан  өткен  жандардың 

жанқиярлық  ерлігі  арқасында,  біздің  барлығымыз  өмір  сүру  бақытына  ие 

болдық. 

Н.Ә.  Назарбаев  айтқандай,  «…Уақыт  қарқыны  зымыран.  Күні  кеше 

өткен  сияқты  уақиғалар  бүгінде  тарих  беттеріне  айналып  та  үлгірді.  Бұл 

жаңа мемлекет пен жаңа қоғамның дүниеге келуінің азапты толғаққа толы, 

сонымен бірге  ғаламат  сәті еді.  Сол  сәт  әлі аяқталған  жоқ,  бірақ  ең қиын 

белестерден  аса  білдік.  Ең  қиын  жылдар  дәл  қазір  артымызда  қалды, 

сондықтан да мен еліміздің еңсесі биіктей беретініне сенемін» [1, 448 б.].  

Тәуелсіздік  жолы-  азамат  жолы.  Егемен  елдің  азаматы-  арлы,  зейінді, 

пейілді, патриот жан. Тәуелсіздік жолы – үміт жолы. Біз бостандық алған 

елден  күтеріміз  аз  емес.  Біз  тәуелсіздіктен  ең  алдымен  жарқын  болашақ 

күтеміз,  кейінгі  ұрпақтан  ата-  баба  аңсаған  игі  мақсатының  орындалуын 

күтеміз.  

 

121 

 

Президентіміздің  бастамасымен  жақында  кең  көлемде  атап  өтілген 

Қазақ хандығының 550 жылдығы да оның көрегендігінің, ұлт тарихы мен 

тағдырына деген жана­шырлығының жарқын көрінісі. Бұл «қазақта бұрын 

мемлекет  те,  шекара  да  болмаған»  деп  жүрген  кейбір  шетелдік 

саясаткерлерге  тойтарыс  беретін  жігерлі  бастама  болды.  Қазақ  хандығы, 

шын мәнінде, біздің мемлекетіміздің бастауы да, негізі де болғанын бүгінгі 

ұрпақ енді нақты түсіне бастады. Оны әлем жұрты да мойындап отыр. 

Бүгінде  Тәуелсіз  Қазақстанның  әрбір  күні  жаңалыққа  толы: 

Ел­басының  үдемелі  индустриялық-инновациялық  жобалары  бойынша 

аймақтарда  үлкен-үлкен  өндіріс  орындары,  зауыттар,  кәсіпорындар 

пайдалануға 

берілуде.  Жаңадан 

салынған 

заманауи 

мектептер, 

балабақшалар,  мәдениет  орындары  есіктерін  айқара  ашуда.  Теміржол 

магистральдары  мен  автомобиль  жолдары  салынуда.  Халықаралық 

стандарт,  инновациялық  технология  бойынша  салынып  жатқан  Батыс 

Еуропа  –  Батыс  Қытай  автомагистралінің  Қазақстанға  тиесілі  бөлігінің 

құрылысы  жалғасты.  Қазіргі  күнде  оның  мыңдаған  шақырымдары  іске 

қосылып, ел игілігіне айналды [2, 608 б]. 

Ұлттың  тарихының  ең  бір  қиын  сағаттарында  халық  бірігу  үшін 

әрқашан да күш таба білді, алайда ұлттық ыдырау тетіктерінің соншалық 

тез іске қосылуы да мәңгілік лағнетке батыратын. Біз ғасырлар бойы шыға 

алмай келген ескі қақпанға түспеу үшін атам заманғы таптаурындықтардан 

іргені  аулақ салуымыз керек. Сондықтан біздің міндетіміз шынайы ұлттық 

топтасуға  қол  жеткізу  болып  отыр,  онсыз  біздің    мемлекетіміздің 

болашағы жоқ. 

Ұлтаралық    келісім  –  бұл  тәуелсіздіктің    бірінші  және  екінші  оң 

жылдығының  мәселесі  емес  және  жалаңаш  саяси  прагматизмнің  мәселесі 

емес. Біз қарапайым екі ақиқатты игеріп, келесі ешқашан да қандай да бір 

ұлттық тазартуды жүргізбейтін болады: біздің көп ұлыстығымыз – орасан 

зор  мәдени,  экономика  және  саяси  ресурс.  Алдымызда  қарапайым  міндет 

біздің бәріміз азаматтық ортақтығымызды сезінуге тиіспіз. Бірақ осындай 

қарапайымдылықтың ту сыртында орасан зор күрделіліктер бой тасалауда: 

өткенді аңсау да, мен ағамын, сен інісің, деген сияты жаман әдет те бар.Біз 

жаңа саяси бөлшекті – тәуелсіз Қазақстанды – тезірек сезінсек әркім өзінің  

оның  тағдырына  қатыстылығын  тезірек  сезінсе  біздің  ұлтаралық 

татулығымыз да одан бетер бекем бола түседі. 

Бостандық  пен  тәуелсіздік  –  бұл,  тек  мемлекеттің  сөзсіз  өлшемдері 

ғана  емес.  Миллиондаған  мемлекеттің  тағдырына  тікелей  қатыспайынша 

оның келешегі жоқ. Мемлекет саған не беруге тиіс деген сұрақ қисынды да 

әділетті.  Бірақ  оның  тарихындағы  ең  маңызды  кезеңде  сен  өз  мемлекетің 

үшін  не  істеп  жатырсың  деген  сұрақ  та  әділетті  болмақ.  Біздің  ата- 

бабамыз,  біздің  өр  кеуделі  және  бостандық  сүйгіш  халқымыз  ең  қатаң 

жылдарда да өздеріне осындай сұрақтар қоятын. 

122 

 

Бүгін  біз  қандай  қоғам  құрып  жатырмыз  деген  сұрақтың  берілмеуі 

мүмкін  емес,  иә,  жай  ғана  –  құқықтық  қөзқарас  тұрғысынан  алғанда 

барлығы  заңмен  тұжырымдалып,  айқындалған.  Біз  әділетті    қоғам 

құрғымыз келеді.          

Арманда кеткен ата –бабалардың алдындағы, даланың ұлы билеушілері 

мен  батырларының  алдындағы,  осы  жүз  жылдықтың  алғашқы  отыз 

жылының  керек  дарынды  мемлекет  қайраткерлерінің  алдындағы,  бәрінен 

бұрын  талай  жылдардан  кейін  тәуелсіз  мемлекеттердің  сатында өз  орнын 

қайта  тапқан.  Халықтың  алдындағы  ерекше  жауапкершілік  жүгі  бізге 

осылай айтқызып отыр. 

Мұндай  тағдыр  жер  бетіндегі  халықтың  бәрінің  маңдайына  жазыла 

бермейтің  бақ,  қысқа  ғана  уақыт  аралығында  осыншама  қүрделі 

міндеттерді шешу кез келген халықтың қолынан келмейді. 

Тағдырдың  осы  сирек  сыйын  пайдаланып  қалу  –  біздің  ұрпақтың 

маңдайына жазылыпты.  

Н.Ә.  Назарбаев  айтқандай,  «Еліңнің ұлы  болсаң,  Еліңе  жаның  ашыса, 

азаматтық намысың болса, қазақтың ұлттық жалғыз мемлекетінің нығайып 

— көркеюі жолында жан теріңді сығып жүріп еңбек ет. Жердің де, елдің де 

иесі өзің екеніңді ұмытпа!».  

Бізге өз тәуелсіздігіміз қымбат. Неге дейсіз ғой? Ол бізге қымбат ата- 

бабаның  рухын  көтергені  үшін!  Ол  бізге  қымбат-сөнген  мемлекетіміздің 

отын  маздатып  жандырғаны  үшін!  Ол  бізге  қымбат-  елімізді  қатарға 

қосып,  әлемдік  қауымға  ендіргені  үшін!  Ол  бізге  қымбат-  ата 

тарихымызды,  ана тілімізді,  дінімізді,  ділімізді қаз-  қаз  тұрғызып  «қазақ» 

деген  атауға  қан  мен  жан  кіргізгені  үшін!  Ол  бізге  қымбат  –  «Отан»  деп 

жүрегімізді  қақтырғаны  үшін!  «Елім»  деп  елеңдетіп,  «жерім»  деп 

желпінтіп,  барша  алпыс  екі  тамырымызды  игізіп,  ата  жұртын  сүйдіргені 

үшін!  Елбасымыздың  Жолдауында  көрсетілгендей,  дамыған  елу 

мемлекеттің қатарына енуге барлық білім парасатымыз бен дарынымызды 

бағыттап, аямай тер төгеміз. 

Себебі, біз еліміздің ертеңіміз! 

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 

 

1.

 

Аяған Б.Ғ., Әбжанов Х.М., Махат Д.А. Қазіргі Қазақстан тарихы. —

 Алматы: Раритет, 2010. — 448 б.  

2.

 

Сұлтанов Қ. Серпінді кезең. — Астана: Елорда, 2005. — 608 б.  

 

 

123 

 

УДК  338.1  

 

 

Абсиметова А.О. (КарГТУ, ст.гр. с-14-4)  

Аккерт А.В. (КарГТУ, ст.гр. с-14-3) 

Сабденова В.Т. (Караганда, КарГТУ)  

 

СТАНОВЛЕНИЕ АСТАНЫ – СОЦИАЛЬНО-ПОЛИТИЧЕСКОЙ И 

МЕЖДУНАРОДНОЙ АРЕНЫ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН 

 

Страна  отмечает  25-й  год  своей  независимости.  Современный 

Казахстан появился не в один день. Казахская нация, ее государственность, 

территория складывались десятилетиями. 

Казахстан,  чтобы  дойти  до  той  страны,  которую  мы  видим  сейчас, 

преодолел  такие  этапы  развития  как:  Казахское  ханство,  автономия, 

Казахская  Советская  Социалистическая  Республика.  Но  она  смогла 

утвердить  свои  границы  на  международной  арене  только  с  обретением 

независимости в 1991 году. Годы независимости отразились не только на 

экономическом,  культурном,  социальном,  образовательном  развитии 

страны, но и укрепили межгосударственные связи. 

За 18 лет своего существования молодая столица изменилась на глазах, 

она  является  символом  созидания,  творчества  и  прогресса  народа 

Казахстана. В строительстве Астаны принимали участие 71 город страны, 

432 

строительные 

компании, 

135 

заводов 

снабжали 

стройку 

строительными материалами. Наряду с местными фирмами новую столицу 

возводили турецкие, итальянские, французские, швейцарские компании.  

В  архитектурном  облике  нашей  столицы  уже  воплощен  ряд 

величайших  по  техническому  уровню  проектов  выдающихся  мастеров 

современного  зодчества  с  мировым  именем  -  японца  Кисё  Курокавы, 

британца Нормана Фостера, итальянца Манфреди Николетти [1, c.23]. 

Строительство Астаны происходит на высоком уровне.  

«Хан  Шатыр»  -  крупный  торгово-развлекательный  центр  в  столице 

Казахстана  Астане.  Он  вошел  в  десятку  лучших  мировых  экозданий  по 

версии  журнала  Forbes  Style,  став  единственным  зданием  со  всего 

пространства СНГ, которое журнал счел возможным включить в свой хит-

парад.  

Хазрет  Султан  (каз.  Әзірет  Сұлтан  мешіті)  —  соборная  мечеть  в 

Астане,  вторая  по  величине  мечеть  в  Центральной  Азии  после  мечети  в 

Туркмении «Духовность Туркменбаши». 

Плодом  тесного  сотрудничества  иностранных  компаний  со  столицей 

стал  проект  самого  высокого  строения  Центральной  Азии.  88-этажный 

комплекс «Абу Даби Плаза» пополнит золотой фонд архитектуры Астаны 

инновационными  идеями  и  войдет  в  число  14  высочайших  зданий  мира. 

Договоренность  о  возведении  этого  уникального  комплекса  была 

достигнута еще в 2006 году во время визита Главы государства Нурсултана 

Назарбаева в Объединенные Арабские Эмираты. 

124 

 

За 25 лет своей независимости Казахстан успешно развивается, что не 

осталось  не  замеченным  мировым  сообществом,  которое  по  достоинству 

оценивает  роль  Президента  Н.Назарбаева  в  становлении  молодого 

суверенного  государства.  Для  мирового  сообщества  Астана  стала 

показателем  социально-экономического  и  политического  состояния 

страны,  олицетворением  успешного  развития  Казахстана,  можно  сказать, 

что  по  тому  как  развивается  Астана,  судят  о  всей  нашей  стране.  О  том, 

какие  в  мире  складываются  мнения  о  Казахстане,  о  его  новой  столице, 

можно  узнать  из  публикаций  в  иностранных  СМИ,  которые,  следует 

отметить, стали обращать внимание на нашу страну, во многом, благодаря 

успешному строительству и становлению Астаны. 

Венгерский  журнал  «Мадьяр  Немзет-Кепесиар»  в  2007  году  писал: 

«Город,  получивший  название  «Астана»  (по-казахски  -  «столица»), 

основанный в 1997 году, в котором на сегодняшний день проживает около 

500  000  жителей,  за  несколько  лет  перепрыгнул  через  десятилетия.  Этот 

очаровательный,  современный  административный  центр  полнится 

жизнью» [2]. 

Индийский журнал «Political events» в 2008 году отметил, что «Астана 

становится политическим и культурным центром региона» [2]. 

«Президент  Назарбаев  обращает  внимание  на  важность  культурного 

обогащения 

своего 

народа, 

при 

одновременном 

проведении 

экономической,  социальной  и  политической  модернизации  общества. 

Астана сегодня позиционирует себя столицей самой быстроразвивающейся 

экономики 

Центральной 

Азии 

с 

преуспевающей 

нефтяной 

промышленностью, ультрасовременной инфраструктурой и высоким ВВП 

на душу населения» [2]. 

Астана  –  это  успешный  проект  Главы  государства  Нурсултана 

Назарбаева.  Как  было  отмечено  в  Послании  народу  «Стратегия 

«Казахстан-2050» - новый политический курс состоявшегося государства», 

Астана - это современный город, ставший для всех казахстанцев символом 

и  гордостью.  «Мы  смогли  использовать  потенциал  столицы  для  того, 

чтобы  показать  миру  возможности  нашей  страны.  Именно  поэтому 

международное  сообщество  выбрало  Казахстан  местом  проведения 

Всемирной выставки «EXPO-2017». 

Такой  чести  удостаиваются  далеко  не  все.  Достаточно  сказать,  что 

наша  страна  стала  первой  на  всем  постсоветском  пространстве,  кто 

председательствовал в ОБСЕ, провел саммит этой организации и проведет 

у  себя  EXPO-2017  -  мероприятие  планетарного  масштаба»,  -  сказал 

Президент [3]. 

Тема  ЕХРО-2017  -  «Энергия  Будущего»  -  позволит  привлечь  лучшие 

мировые  технологии  энергосбережения,  новые  разработки  и  технологии 

использования  существующих  альтернативных  энергоисточников,  таких 

как  энергия  солнца,  ветра,  морских,  океанических  и  термальных  вод. 

125 

 

Астана  может  стать  эффективной  площадкой  для  демонстрации  лучших 

мировых разработок и трендов в этой отрасли. 

Главным  объектом  выставочного  комплекса  EXPO-2017  будет 

павильон  «Казахстан-Астана»  в  виде  сферы  диаметром  80  метров.  Эта 

сфера будет самой большой в мире, никто еще не строил полной цельной 

сферы  такого  размера.  На  ней  будут  солнечные  панели,  ветровая 

установка,  которая  будет  аккумулировать  ветер  и  пропускать  его  через 

себя [4, c.2]. 

Полностью  крытая  улица  длиной  500  метров  будет  проложена  со 

стороны  Назарбаев  Университета.  На  первых  двух  этажах  зданий 

строящихся на этой  улице будут торговые комплексы, на остальных трех 

этажах — гостиницы, апартаменты и офисы. Кроме того, будет огромная 

открытая  эстрада,  откуда  более  трех  тысяч  человек  смогут  наблюдать  за 

различными  мероприятиями,  а  также  Конгресс-холл  на  три  тысячи 

посадочных мест. 

После  проведения  международной  выставки  «EXPO-2017»,  на  базе 

выставочных  комплексов  в  столице  планируется  запуск  проекта 

«Международный  финансовый  центр  «Астана».  Как  отметил  Глава 

государства  Нурсултан  Назарбаев:  «Изучив  историю  создания  подобных 

центров, наиболее показательным для нас стал опыт Дубая. Такой центр не 

будет иметь аналогов на территории постсоветского пространства» [5]. 

Помимо  подготовки  к  проведению  международной  выставки  «EXPO-

2017», Астана стала местом для проведения не менее значимой ежегодной 

Международной  выставки  «KADEX»,  на  мероприятии  демонстрируются 

самые  новейшие  вооружения  и  достижения  в  области  оборонно-

промышленного комплекса [5]. Для участия на нем приезжают участники 

со всего мира. 

Проведение в столице такого рода мероприятий поспособствует обмену 

технологиями,  тем  самым  дает  импульс  к  развитию  промышленности  в 

нашей стране.  

Говоря  словами  Президента  страны  Н.  Назарбаева,  «известность 

Астаны  перешагнула  национальные  границы,  сделав  ее  достойной 

участницей «Клуба столиц» современного мира».  

 

Список использованных источников 

 

1.

 

Н. А. Назарбаев и Астана, Музей Первого Президента РК, 2010 

2.

 

https://ria.ru/astana/20080620/111471262.html, «РИА Новости», 2008 

3.

 

Нурсултан Назарбаев «Стратегия «Казахстан-2050» 

4.

 

EXPO- 2017 – «Энергия будущего», Медгат Олжаев, гл. менеджер 

«EXPO- 2017», Караганда 2015 

5.

 

http://www.inform.kz/ru/obzor-kak-razvivaetsya-molodaya-stolica-

kazahstana-gorod-astana_a2923745 , МИА  «Казинформ», 2016 

 

126 

 

ӘОЖ 37.035.6(574)=512.122   

Алишев Б.Ж. (Қарағанды, ҚарМТУ) 

Коржумбаева М.Б. (Қарағанды, ҚарМТУ) 

Максут Д.Н. (Қарағанды, ҚарМТУ) 

 

ЖАС ҰРПАҚТЫҢ БОЙЫНА ҰЛТТЫҚ САНА МЕН 

ОТАНСҮЙГІШТІК ҚАСИЕТТЕРДІ ҚАЛЫПТАСТЫРУ 

 

Бүгінгі  таңда  ХХІ  ғасыр  табалдырығын  еркін  аттаған  азат  ұрпаққа 

тәлім-тәрбие  мен  білім  беруді  жетілдірудің  басым  бағыттарын  айқындап, 

педагогика  ғылымында  ұлттық  сананы  мен  отан  сүйгіштік  қасиеттерді 

қалыптастыру  көкейкесті  мәселелердің  бірі  болып  отырғаны  анық. 

Сондықтан келешек ұрпақты ұлттық, халықтық тұрғыдан тәрбиелеу қажет. 

Жас  ұрпаққа  ұлттық  тәрбие  берудің  негізгі  бағдарлы  идеялары  еліміздің 

Президенті 

Н.Ә. 

Назарбаевтың 

«Қазақстан-2050»: 

стратегиялық 

бағдарламасында  толық  өркениетті  ел  болу  үшін  алдымен  өз 

мәдениетімізді,  өз  тарихымызды  бойымызға  сіңіріп,  содан  кейін  өзге 

дүниені  игеруге  ұмтылғанымыз  жөн  екендігі  айтылған  [1].  Олай  болса, 

басты  мақсат  –  жас  ұрпақты  ұлттық  игіліктер  мен  адамзаттық 

құндылықтар,  рухани-мәдени  мұралар  сабақтастығын  сақтай  отырып 

тәрбиелеу. 

Ұлттық тәрбие қазір елімізде орын алып отырған көптеген мәселелерді: 

ана  тілін,  ата  тарихын,  ұлттық  салт-дәстүрін  білмейтін  жастар,  тастанды 

жетім  балалар,  «қиын»  балалар,  қарттар  үйлеріндегі  әжелер  мен  аталар, 

нашақорлыққа  салынған  жастар,  тағы  басқаларды  бірте-бірте  жоюдың 

және  олардың  алдын  алып,  болдырмаудың  негізгі  жолы.  Ұлттық  тәрбие 

алған  ұрпақ  дені  сау,  білімді,  ақылды,  ұлтжанды,  еңбекқор,  сыпайы, 

кішіпейіл  болып  өседі.  Сондықтан  да  ұлттық  тәрбие  –  ел  болашағының 

діңгегі  десек  те  болады.  Қазақ  халқының  ғасырлар  тұңғиығынан  бері 

тарихымен  біте  қайнасып  келе  жатқан  ұрпақ  тәрбиелеудегі  тәжірибелері 

бізге  сол  рухани  мәдениет,  этикалық,  эстетикалық  құндылықтарын 

құрайтын  ұлттық  әдет-ғұрып,  салт-дәстүрлер,  әдеби,  музыкалық,  кәсіби, 

тұрмыстық  фольклорлар  мазмұны  арқылы  жетіп  отыр.  Сонымен  бірге 

ұрпақ  тәрбиесіне,  жалпы  халықтың  рухани  дамуына  байланысты  ұлттық 

тәлім-тәрбиелік  ой-пікірлерді:  Қорқыт  ата,  Әл-Фараби,  Қожа  Ахмет 

Йассауи,  Мұхамед  Хайдар  Дулати  ,  Жүсіп  Баласағұн,  Махмұт  Қашқари,  

Асанқайғы    т.б.  қазақ  ақын-  жырауларының  мұраларынан,  билер  мен 

шешендердің тәлімдік сөздерінен көреміз. Әр адам өзінің ұлттық тамырын, 

әдет-ғұрпын,  мәдениетін  түсіне  алады.  Өз  халқына  деген  сүйіспеншілігі, 

өзінің  туған  жеріне  өз  халқы  өмір  сүретін  ортаға  деген  сезіммен  ұласып 

жату  керек.  Халықтық  әдет-ғұрып,  салт-санасының  байлығы,  патриоттық 

сезім Отанға деген сүйіспеншілігін қалыптастырады. 

127 

 

Көне заманнан-ақ қазақ халқында жазбаша педагогикалық еңбек жазып 

қалдырмаса  да  білгір  педагогтар,  тәрбиешілер,  ұстаздар  болған.  Олар  өз 

көзқарастары  мен  әрекеттерінде  белгілі-бір  дәстүрлі  дүниетанымды 

ұстанып,  халықтың  мұраттары  мен  арман-тілектеріне  сүйеніп  отырған. 

Ұлттық  сана-сезім,  ұлттық  патриотизм  әр  адамды,  әр  халықты  ұлттық 

ойлау  қабілеті,  ұлттық  әдет-ғұрып,  ұлттық  салт-дәстүр  қоршауында 

сақтайтын негізгі рухани байлық. Егер бір ұлттың бір бөлшегі басқа жерде, 

я  өз  Отанында  бөлек  ұлттың  сана-сезімі  негізінде  тәрбиеленсе,  онда  ол 

қоғамның  мүшелері  басқа  ұлттың  әдет-ғұрыпын,  салт-дәстүрін 

қабылдайды,  біраз  уақыттан  кейін  сол  ұлтқа  сіңіп  кетеді.  Сондықтан 

халықты  ұлт  ретінде  сақтайтын  жалғыз  жол  бар.  Ол  жол  –  жас  ұрпақты 

ұлттық  сана-сезім  негізінде  тәрбиелеу.  Ұлттық  сана-сезімнің  қалыптасуы 

бала  дүниеге  келгеннен  бастап  отбасындағы  ұлттық  тәрбиеге  тікелей 

байланысты.  Егер  отбасында  ұлттық  тәрбие  болмаса,  балалардың  ұлттық 

тұлға болып қалыптасуы сондай теріс тәрбиеге лайықтанып қалыптасады. 

Бәсекеге  төтеп  бере  алмаған  ұлттың  болашағы  қашан  да  бұлыңғыр. 

Саясаттың кесірінен ұлттық құндылығынан біртіндеп (немесе біржола) қол 

үзген  талай-талай  ұлттың  жер  бетінен  жойылып  кеткендігіне  тарих  куә. 

Ғалымдардың есебінше, «ақпараттар айқасы» басталған ХХІ ғасырда тағы 

көптеген  ұсақ  ұлттардың  басына  осындай  қатер  төніп  тұр.  Төл  мәдениеті 

мен әдебиетін сақтай алмағандықтан, ұлттық болмыс-бітімінен адасып, тілі 

мен ділінен айырылып бара жатқан мұндай халықтар өзге ұлттарға сіңісіп 

кетуде.  Осындай  жағдайларға  қарап  отырып  қазақтардың  жолы  болған 

халық  деп  санауға  болатындай.  Дүние  жүзін  мекендеген  елдердің  ішінде 

тіршіліктің  кермек  дәмін  молынан  татқан,  тағдыр  тәлкегіне  түсіп, 

заманның қиын тұстарымен қатар келген екі халық болса, соның бірі қазақ 

шығар,  жалғыз  болса,  ол  да  қазақ  болар.  Барлығымызға  белгілі  талай 

«қилы  замандарды»  басынан  өткерген  біздің  жұрт  қазіргі  мемлекет 

дәрежесіне  дін  аман,  алдына  асқақ  мақсаттар  мен  міндеттерді  межелеп 

жетіп  отыр.  Тәуелсіздігімізді  алған  жылдар  ішінде  саясат  пен 

экономикадағы  жетістіктеріміз  бен  бағындырған  асуларымыз  туралы  көп 

айтылып,  көп  жазылып  жүр.  Кеңестік  идеологияның  кесірінен  ғасырлар 

қойнауынан  сыр  шертетін  ұлттық  ерекшеліктерімізді  айшықтайтын  төл 

тарихымыз,  мәдениетіміз  бен  әдебиетіміз  қолмен  тұншықтырылып,  ел 

игілігі  үшін  жұмыс  істеудің  орнына  сан  жылдар  бойы  архивтерде  «шаң 

басып»  жатқандығы  мәлім.  Өткен  ғасырдың  сексенінші-тоқсаныншы 

жылдарына  дейін  орта  білім  алған  әрбір  қазақ  баласының  санасы 

миллиондаған  ұрпақ  құдайдай  сенген  «ұлы  кеңестік  идеологияның 

иісалмас  идеясымен  уланып»,  нәтижесінде  түрі  өзгермесе  де  тілі 

шұбарланған  әрі  ділі  дүдәмаланған  талай  буын  төл  тарихы  мен 

мәдениетінің, одан қала берді әдебиетінің тамырына терең бойлай алмады. 

Ал  сол  асылдарымыздың  барлығын  тарих  бетіне  шығарып,  ұлтымыздың 

қисапсыз  мұраларын  жаңғыртуға  тәуелсіздіктің  арқасында  қол  жеткізіп 

128 

 

отырмыз.  Оларды  жинақтап,  бір  арнаға  тоғыстыруда  Елбасы  Нұрсұлтан 

Назарбаевтың тікелей тапсырмасымен әзірленіп, жүзеге асырылып жатқан 

«Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасының қосқан еңбегі өлшеусіз [2]. 

Алғашқы кезеңі 2004-2006-шы жылдар ішінде жүзеге асырылған, ал екінші 

кезеңі  2007-2009-шы  жылдарға  арналған  бағдарлама  аясында  өлгенімізді 

тірілтіп,  өшкенімізді  жаңғыртуда,  жалпы  мәдени  мұрамыздың  тұтастай 

жүйесін  жасауда  көңілді  қуантатын,  көзді  сүйсіндіретін  толағай  игілікті 

істер  жасалды,  әлі  де  жасалып  жатыр.  Бағдарлама  аясындағы  сондай 

берекелі  істердің  бірі  бұл  мәдениетіміздің,  әдебиетіміздің,  салт-

дәстүріміздің,  әдет-ғұрпымыздың,  жалпы  ұлттық  болмысымыз  бен 

бітіміміздің,  тілдік  ерекшелігіміздің,  сондай-ақ  түрлі  дереккөздерден 

алынған  тарихымыздың  тұңғиығына  етене  бойлап,  барымыз  бен 

жоғымызды  жан-жақты  саралауға  мүмкіндік  беретін  көп  томдық 

еңбектердің  (кітаптар)  жарық  көріп  жатқандығы  [3].  Осының  барлығы 

әрине  көңілдің  қуанышын  еселей  түседі.  Мұндайда  қандай  жұрттың 

алдында  болсын  «біздерде  мынадай  бар,  мынадай  бар»,  деп  мақтануға 

болады. Бұл мәселенің бір жағы. Өйткені адам баласын тал бесіктен, жер 

бесікке дейін жалықпай-талмай өз ұлтының ұлттық көзқарасы тұрғысынан 

жазылған  кітаптар  мен  соларды  айтылған  идеялар  ғана  тәрбиелей  алады. 

Ал дәл қазіргі таңда қазақ халқының ұлттық санасы толық қалыптасты ма, 

деген сауал төңірегінде әртүрлі пікірлер айтылып жүр [4]. 

Ендеше, «Өз ұлтын сүйген адам өз ұлтының бақыты үшін өз бақытын 

құрбан қылады» (Мағжан Жұмабаев), «Дүниеде туған еліңнен артық ел де, 

жер де жоқ» (Ғабит Мүсірепов), «Ұлттың мақтанышы – жеке адам мен ұлт 

үшін  бұзылмас  заң.  Кімде-кім  өз  ұятын  құрметтемесе  және  оны  мақтан 

тұтпаса  – ол  адам  сөзсіз  арамза  қаңғыбас»  (Бауыржан Момышұлы)  –  бұл 

сөздердің  қай-қайсысында  да  қазақтың  ұлттық  мінезі  мен  менталитетінің 

көріністері жатыр. 

 

Пайдаланған әдебиеттер тізімі  

 

1.

 

Президенті  Н.Ә.Назарбаевтың  «Қазақстан  -  2050»  стратегиялық 

бағдарламасы 

2.

 

«Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы, 2004ж 

3.

 

ҚР  этникалық-мәдени  білім,  ҚР  Президентінің  Өкімі  1996  жыл  15 

шілде №3058 

4.

 

Жарықбаев  Қ.  Қазақ  тәлім-тәрбиесі:  Қазақ  ұлттық  педагогикасы 

мен  ұлттық  психологиясының  тарихы:  Оқу  құралы/Жарықбаев  Қ,  Қалиев 

С.- Алматы: Санат, 1995. -349б.

 

 

 

129 

 

ӘОЖ 9-05(574):323.2=512.122         

жүктеу/скачать 5,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: