Қазақстан республикасындағы кәмелетке толмағандар істері жөніндегі мамандандырылғАН
жүктеу/скачать 4,89 Mb. Pdf көрінісі
|
| 6.11. ШЕШІМДЕРДІ КІДІРІССІЗ ҚАБЫЛДАУ
БҚК 40(2)(b)(iii) бабына сәйкес кәмелетке толмаған айыпталушылар өз мәселесінің сотпен «кідіріссіз» шешілуіне құқылы 280 . Осыған орай, Бала құқықтары жөніндегі комитет қылмыс жасау мен осы мәселе бойынша сот шешімін шығару арасындағы уақыт аралығы «барынша қысқа» болуына кеңес береді, бұл ретте, қылмыс жасау және айып тағу мен түбегейлі сот шешімін шығару арасындағы уақыт аралықтары ере- сектер үшін бекітілген мерзімдерден «едәуір қысқа» болуы тиіс 281
. Егер тіпті іс бойынша өндіріс ұзақтығы мемлекет ішіндегі заңдарды және қылмыстық үдеріс ережелерін бұзбаса да, халықаралық стандарттар тұрғысынан бұл кідіріс деп санала алады. Кідіріссіздік қағидасы сот ісінің әділ қаралу құқығының негізгі 279
Судья 2 [КТМАС орналасқан жері туралы ақпарат алынып тасталған] [күні көрсетілмеген]. 280 Бала құқықтары туралы конвенция, 40(2)(b)(iii) бап. 281 51, 52 және 83 тармақтар, Бала құқықтары жөніндегі комитет. Жалпы тәртіптегі ескерту № 10 (2007) «Кәмелетке толмағандарға қатысты әділ сот жүргізу шеңберіндегі бала құқықтары»; Пекин ережелері, 20 ереже; Вена басшылық қағидалары, 23 қағида. құрамдас бөлігі болып табылады. Сонымен қатар, аталмыш үдеріс неғұрлым ұзағырақ болса, сот ісін қарау да рецидивизм (қылмыстың қайталануының) ал- дын алу тұрғысынан соғұрлым тиімсіз болады, себебі, балалар сот процесі салдары мен жасалған қылмыс арасынан байланыс табу ықтималдығы айтарлықтай төмен болады 282 .
қылмыстық істерді қарау үшін қарастырылған мерзімі ересектер үшін де, кәмелетке толмаған айыпталушы- лер үшін де бірдей 283
. Алайда БҰҰ Бала құқықтары жөніндегі комитеті балалардың істері бойын- ша мерзімнің ересектерге қарағанда «әлдеқайда қысқа» болуын ұсынады 284 . Сонымен қатар БҰҰ Бала 282 Бала құқықтары жөніндегі комитет. Жалпы тәртіптегі ескерту № 10 (2007) «Кәмелетке толмағандарға қатысты әділ сот жүргізу шеңберіндегі бала құқықтары», 51 тармақ. 283 Мысалы, ересектер сияқты балалардың да қатысатын істерінде соттың істі қарауы «ақылға қонымды мерзімнің» ішінде аяқталуы тиіс (мына жағдайдан басқа: сот «қысқа сот өндірісі» туралы шешімді қабылдаса, онда жалпы қабылданған ереже 10 күннің ішінде басты істі қарау болып табылады), ҚР қылмыстық іс жүргізу кодексі 322 бабының 5 бөлімі. 284
Бала құқықтары жөніндегі комитет. Жалпы тәртіптегі ескерту № 62 Қазақстан Республикасындағы кәмелетке толмағандар істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттардың дамуы •
Барлық шақыру қағаздары тапсырылғанына, барлық куәгерлер мен қатысы бар тараптар сотқа келу тура- лы білетініне, барлық құжаттар дайындалғанына және ақпарат жария ету тәртібінде ұсынылғанына және т.б. жайттарға көз жеткізу үшін негізгі сот тыңдауына немесе негізгі сот ісін қарауға дайындықты тексеру бойынша сотқа дейінгі отырыс өткізу мүмкіндігін қарастыруға кеңес беріледі. •
курор немесе қорғаушы кешірімді себепсіз келмесе, судьялар Прокуратураға немесе Қорғаушылар алқасына шағымдануға құқылы екенін естеріне салуға кеңес беріледі. ШЕШІМДЕРДІ КІДІРІССІЗ ҚАБЫЛДАУҒА ҚАТЫСТЫ ҰСЫНЫМДАР құқықтары жөніндегі комитеті ұсынған «баланы оны ұстаған уақыттан бастап 30 күн ішінде сот алдына ұсыну қажет» міндеті ескерілмеген 285
. Іс жүзінде болса, қылмыс жасау мен сот процесінің аяқталуы арасындағы уақыт ұзақ болуы мүмкін. Са- уалнама нәтижесінде алынған мәлімет іс алғаш рет сот прокурордан түскен сәттен бастап, сот істің мән- жайына қатысты шешім шығарғанға дейінгі уақыт аралығы екі айға дейін созылуы мүмкін екенін көрсетіп отыр 286 . Сот істі алғаш рет алған сәттен ба- стап, іс бойынша бірінші тыңдау өткенге дейінгі уақыт аралығы 15 күнге дейін созылуы мүмкін (егер іс қайтадан прокурорға жіберілмесе). 287
КТМАС-та сот ісін қарау да бірқатар себептер- ге орай кейін қалдырылады, олардың бастысы – шақыртылғанда қатысушылардың келмеуі, әрі бітімге келу мақсатымен келіссөздер жүргізу, нәтижесінде сот процесі кейінге шегеріледі 288
. Бірақ, қатысушылардың жауаптарына сай, сот тыңдауына шақыртылғанда қатысушылардың келмеуі кідірістердің және кейінге қалдырудың ең басты себебі болып табылады 289
тудыра алады 290
. Зерттеу мақсатында бақылауда 10 (2007) «Кәмелетке толмағандарға қатысты әділ сот жүргізу шеңберіндегі бала құқықтары»; CRC/C/GC/10, 52 пункт. 285
Бала құқықтары жөніндегі комитет. Жалпы тәртіптегі ескерту № 10 (2007) «Кәмелетке толмағандарға қатысты әділ сот жүргізу шеңберіндегі бала құқықтары»; CRC/C/GC/10, 83 пункт. 286
Жекелеген сұхбат, судья [КТМАС орналасқан жері туралы ақпарат алынып тасталған], 10 шілде 2014 ж. 287 Жекелеген сұхбат, судья [КТМАС орналасқан жері туралы ақпарат алынып тасталған], 10 шілде 2014 ж. 288
Қараңыз, мысалы, Қылмыстық іс бойынша сот тыңдауы 1, Өскемен қ. КТМАС, 4 қыркүйек 2014 ж. 289 Қараңыз, мысалы, Қылмыстық іс бойынша сот тыңдауы, Алматы қ. КТМАС, 10 шілде 2014 ж.; Азаматтық іс бойынша сот тыңдауы, Алматы қ. КТМАС, 27 тамыз 2014 ж.; Азаматтық іс бойынша сот тыңдауы, Алматы қ. КТМАС, 3 қыркүйек 2014 ж.; Азаматтық іс бойынша сот тыңдауы, Астана қ. КТМАС, 8 тамыз 2014 ж.; Азаматтық іс бойынша сот тыңдауы, Қарағанды қ. КТМАС, 7 та- мыз 2014 ж.; Азаматтық іс бойынша сот тыңдауы, Қызылорда қ. КТМАС, 18 тамыз 2014 ж.; Азаматтық іс бойынша сот тыңдауы, Семей қ. КТМАС 5 қыркүйек 2014 ж.; азаматтық істер жөніндегі қорғаушы, Алматы қ. КТМАС, 1 қазан 2014 ж.; азаматтық істер жөніндегі қорғаушы 2, Астана қ., 18 қыркүйек 2014 ж.; азаматтық істер жөніндегі қорғаушы, Өскемен қ., 17 қыркүйек 2014 ж.; ата- ана 7, азаматтық іс, Алматы қ. КТМАС, 3 қыркүйек 2014 ж.; про- курор 2, Алматы қ., 20 қыркүйек 2014 ж. 290
Қараңыз, мысалы, кәмелетке толмаған айыпталушының ата-ана- болған бір қылмыстық істе сот тыңдауы кәмелетке толмаған айыпталушының анасы және іс бойынша жәбірленушілердің келмеуінен кейінге шегерілді, осылайша, сол мезетте екі айдан астам уақыт бойы тұтқында отырған кәмелетке толмаған баланы тұтқында ұстау мерзімі де ұзарды 291
. КТМАС судьялары арасындағы жауап берушілердің көпшілігі шақыртылған айыпталушылардың және куәгерлердің келмеуі сол соттарда істерді тиімді қарауға айтарлықтай кедергі тудырады деп санайды. КТМАС судьялары арасындағы жауап берушілердің бестен бір бөлігі дерлік ата-аналардың қатыспауы сол соттарда істерді тиімді қарауға айтарлықтай бөгет тудырады деп санайды 292
. Осыған орай, бірнеше КТМАС судьяларының КТМАС тыңдауларына дайындықты және іске қатысушы тараптарды ха- бардар ету жүйесін жетілдіру қажет екенін 293 атап
өткені таңқалдырмайды. Теория жүзінде судьялардың Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 405(4) бабына сәйкес прокурор немесе қорғаушы кесте бойынша жоспарланған сот тыңдауына кешірімді себепсіз кел- месе, прокуратураға немесе Қорғаушылар алқасына шағымдануға құқығы бар. Алайда, КТМАС судья- лары арасындағы жауап берушілердің 17%-ы сот мәжілістерін кейінге қалдыруды азайту үшін өздеріне сот өндірісін ауқымдырақ қадағалау құзыретін беру сот істерін қарау тиімділігін арттыру мақсатында қажет деп санайды 294
. жүктеу/скачать 4,89 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|