Қазақстан Республикасының білім және ғылым министірлігі

Ф. 4-70

ПӘННІҢ ТАҚЫРЫПТЫҚ ЖОСПАРЫ
№ р/с	Тақырып атауы	Сағаттың саны
		Дәрістер		практикалық жұмыстар
1	2	3		4		5		6		7
1 Модуль
1	Онтогенездегі физиологиялық және психикалық процестердің негізгі заңдылықтары.	2		1		1		3		1
2	Жүйке жүйесінің анатомиялық-физиологиялық ерекшеліктері, жас ерекшеліктері	2		1		1		3		1
3	Жоғары жүйке жүйесі физиологиясының жас ерекшеліктері	2		1		1		3		1
4	Балалар мен жасөспірімдердің психикалық дамуының жас ерекшеліктері.	2		1		1		3		1
5	Оқушылардың психикалық іс-әрекеті мен мінез-құлқының физиологиялық негіздері.	2		1		1		3		1
6	Эндокриндік жүйе физиологиясының жас ерекшеліктері	2		1		1		3		1
7	Пубертат кезеңінің психофизиологиялық ерекшеліктері.	2		1		1		3		1
2 Модуль
8	Тірек-қимыл аппараты физиологиясының жас ерекшеліктері	2		1		1		3		1
9	Әр түрлі жас кезеңдерінде сенсорлық жүйелердің функцияларын өзгерту	2		1		1		3		1
10	Қан жүйесі және жүрек - тамыр жүйесі физиологиясының жас ерекшеліктері	2		1		1		3		1
11	Тыныс алу жүйесінің жас ерекшеліктері	2		1		1		3		1
12	Ас қорыту жүйесі физиологиясының жас ерекшеліктері	2		1		1		3		1
13	Метаболикалық процестер физиологиясының жас ерекшеліктері	2		1		1		3		1
14	Зәр шығару жүйесі физиологиясының жас ерекшеліктері	2		1		1		3		1
15	Оқушылардың салауатты өмір салтын, денсаулық мәдениетін қалыптастыру негіздері.	2		1		1		3		1
Жалпы:			30		15		15		45		15

Дәріс сабақтарының тақырыптары

Тақырып 1: Онтогенездегі физиологиялық және психикалық процестердің негізгі заңдылықтары.

Жас ерекшелік физиологиясы және психология пәні. Жас ерекшелік физиологиясы мен психология басқа ғылымдармен байланысы. Курстың мақсаты мен міндеттері. Жас ерекшелік физиологиясы және психологияның дамуының негізгі кезеңдері.

Организмнің біртұтастығы. Организм және қоршаған орта. Организм қызметтерінің нейрогуморальдық реттелуі. Организмнің өсуі мен дамуы заңдылықтары. Өмір суру жағдайларының мектеп жасындағы балалардың өсуі мен дамуына тигізетін әсері. Онтогенездің кезеңдерге бөлінуі, онтогенездің қатерлі кезеңдері. Физикалық даму: соматоскопиялық, антропометриялық және физиометриялық параметрлер. Денелік даму - денсаулық жағдайының және әлеуметтік бақуаттылық маңызды көрсеткіші.Окушылардың денелік дамуының анықтайтын әдістер. Акселерация, ретардация, реактивтілік пен резистенттік туралы ұғымдар.

Тақырып 2: Жүйке жүйесінің анатомиялық-физиологиялық ерекшеліктері, жас ерекшеліктері
Жүйке жүйесінің құрылысы. Жүйке жүйесінің ақпаратты қабылдау, өңдеу, өткізу және психикатық қызметтерін атқару үшін организмнің реакцияларын ұйымдастырудағы рөлі. Жүйке ұлпасы. Нейронның құрылысы мен қасиеттері. Жүйке талшығының қасиеттері. Жүйке талшықтарының миелинденуіне байланысты жас ерекшеліктері. Синапстар, орталық жүйке жүйесіндегі (ОЖЖ) қозулы өткізу механизмі. Жүйке орталықтары және олардың қасиеттері.

Рефлекс – жүйке әрекетінің негізі. Рефлекторлық доға. Рецепторлар. ОЖЖ- де қозу мен тежелу жәнс олардың өзара әрекеттесуі.

Орталық жүйке жүйесі бөлімдерінің құрылысы мен функционалдық маңызы. Автономиялық жүйке жүйесі. Ми қыртысынык қыртысының және функциналдық ұйымдастыруы. И.М.Сеченов және И.П.Павлов - жоғары жүйке әрекеті туралы ілімнің негізін қалаушылар.

Тақырып 3: Жоғары жүйке жүйесі физиологиясының жас ерекшеліктері

Шартты рефлекстер туралы ілім. Шартты және шартсыз рефлекстердің ерекшеліктері. Шартты рефлекстердің пайда болуының механизмі. Шартты рефлекторлық әрекеттің жас ерекшеліктері. Жогары дәрежелі шартты рефлекстер.

Шартты рефлекстердің тежелуі. Шарттсыз тежелу және олардың жас ерекшеліктері. Тежелудің қорғаныстық сипаты. Шартты тежелу. Шартты тежелудің түрлері және балалардағы ерекшеліктері. Шартты тежелудің дамуы - тәрбиенің физиологиялық негізі.

Жоғары жүйке әрекетінің типтері. Балалардың жоғары жүйке әрекетінің типологиялық ерекшеліктері.

А.А.Ухтомскийдің доминанта туралы ілімі және оның адамның танымдық әрекетін басқарудағы маңызы. Динамикалық стереотип - әдет және дағды, күн кестесінің физиологиялық негізі.

Тақырып 4: Балалар мен жасөспірімдердің психикалық дамуының жас ерекшеліктері.

Психикалық дамуының жас ерекшелік кезеңдері. Әр түрлі авторлардың жас кезеңдерге бөлулерін салыстырмалы талдау (Жан Пиаженің; Дмитрий Борисович Элькониннің; Эрик Эриксонның периодизациясы). Кезеңдеу туралы ұғым, әр түрлі тәсілдер, кезеңдеу өлшемдері(Д.Б. Эльконин, А.Н. Леонтьев, Л.И. Божович және т.б.).Психикалық дамуында нақты жас шекараларының болмауы. Паспорттық және психологиялық жастағы сәйкес келмеуі. Психикалық дамуды басып озатын және тежейтін факторлар. Нәрестелік жастағылардың, ерте (сәби) балалық шақтағы баланың, мектеп жасына дейінгі балалардың, бастауыш мектеп жасындағы баланың, жеткіншек жасындағылардың, ерте жастық шақ балалардың психологиялық ерекшеліктері.

Әртүрлі жүйке орталықтарының әрекеттесуі нәтижесі ретінде мидың интеграциялаушы кызметі. Функциональдық жүйе туралы түсінік. Организмнің іс-әрекеттік реакцияларын жүзеге асыруды кері афферентацияның маңызы. Жеке даму барысында ОЖЖ кызметін жүйелі ұйымдастырудың негізгі заңдылықтары. ОЖЖ үйлестіру үрдістері - психикалық кызметтердің негізі. Окыту мен еске сақтаудың физиологиялық негіздері. Еске сақтаудың компоненттері. Қыска мерзімді және ұзақ мерзімді еске сақтау, онтогенездің әртүрлі кезеңдеріндегі ерекшеліктері.

Мотивация, эмоция және іс-әрекеттік реакциялары. Бұлардың жүзеге асуындағымидың әртүрлі бөлімлерінің рөлі. Эмоцияның тәрбиелеу мен оқытудағы рөлі. Ұйқы мен сергектіктің нейрофизиологиялық негіздері. Ұйқы гигиенасы.

Баланың даму барысында сөздің сенсорлық және моторлық механизмінің тұрақтануы. Стереотиптердің сөйлеудің дамуы үшін маңызы. Екінші сигналдар жүйесі, олардың өзара әрекеттесуінің жас ерекшеліктері

Организм тіршілігін гуморальдық реттеу. Ішкі секреция бездері. Гормондар. Гормондардың касиеттері. Гипотапамус-гипофизарлык жүйе, онын ішкі секреция бездерінің кызметін реттеудегі маңызы. Шеткі эндо- криндік бездердің кұрылысы мен кызметі. Стресстік әсерлерге организмнің бейімделуі. Мектеп жасында ішкі секреция бездері кызметінің бұзылыстары. Балалар мен жасөспірімдер арасында тараған йодтапшылығы және қант диабеті, олардың алдын алу.

Жасөспірім кезіндегі тұлғаның дамуы. Жасөспірімге көшу кезіндегі тұлғаның орталық ісігі. Ересектіктің даму бағыттары. Ересектер мен балалар арасындағы өзара түсіністіктің қиындықтары. Құрдастарымен қарым-қатынас, жасөспірім кезіндегі әртүрлі топтар мен бірлестіктерді қалыптастыру. Мен-тұжырымдамасының дамуы.

Адам каңқасы. Буындардың құрылысымен қызметтері.Омыртқа жотасының иілімі, олардың қалыптасуы мен маңызы. Қаңқа сүйектерінің қалыптасуы.

Ет жүйесі. Бұлшық еттің құрылысы мен қызметі. Ет салмағы мен ет күшінің жас ерекшелікіері. Қозғалыс дағдыларының дамуы, жасқа сай қозғалысты үйлестіруді жетілдіру.

Дене еңбегінің шамасына әр түрлі жастағы организм реакциясының ерекшеліктері. Окушылардың қозғалыс режимі. Гиподинамияның зияны.

Дене бітімі, оның дұрыс қалыптасуының маңызы. Кеуде қуысы қаңқасының деформациясы. Жалпақтабандылық. Тұру. отыру және жүру кезінде денені дұрыс ұстау. Мектеп оқушыларында дұрыс дене бітімін сақтауды және қалыптастыруды тәрбиелеу. Дене бітімін дұрыс қалыптастыру мен табантірегін нығайуда дене жаттығуларының маңызы. Тірек-қимылжүйесінің бұзылыстарының алдын алу.
Тақырып 9 Әр түрлі жас кезеңдерінде сенсорлық жүйелердің функцияларын өзгерту

Сыртқы ақпаратты қабылдауды ұйымдастырудың жүйесі. Организмнің сенсорлық жүйелері, олардың топтамасы. Сенсорлык жүйелерлің құрылымы мен функционалдық жетілуі. Сенсорлық стимулдардың қарапайым белгілерін кабылдау және өмір сүрудің алғашқы жылдарындағы сыртқы стимулдарды қабылдаудың күрделенуі.

Көру талдагышы. Көздің кұрылысы мен оптикалык қасиеті. Аккомодация және оның жасқа байланысты өзгерісі. Көруөткірлігі. Алыстан көру және жақыннан көргіштік. Кеңістікті көрудің жас ерекшеліктері. Әр түрлі жаста жарықты және түсті сезгіштік. Балалар мен жасөспірімдердің көру қабілетінің бұзылыстарының алдын алу. Көру өткірлігін аныктау.

Есту талдағышы. Құлақтың кұрылысы мен акустикалык касиеттері. Есту талдагышының жас ерекшеліктері. Балалардағы естудін бүзылыстарының алдын алу.

Козғалыс, иіс, дәм, вестибулярлы және тері сенсорлык жүйелердің маңызы мен жалпы құрылыс жоспары және оқушылардағы функциялық ерекшеліктері.

Тақырып 10 Қан жүйесі және жүрек - тамыр жүйесі физиологиясының жас ерекшеліктері

Организмнің ішкі ортасы. Қаннын құрамы мен кызметтері. Қанныңұюы. Қан топтары. Қан аздылық және оның мектеп жасындағы балалардың арасында таралуының алдын алу.

Қан айналу жүйесі. Жүректің құрылысы мен жұмысының жас ерекшеліктері. Жүректегі электрлік құбылыстар. Қанның тамырлармен қозғалысы. Қан қысымы және онын жас ерекшеліктері. Жүрек пен қан тамырларына жағымсыз әсер ететін факторлар. Жүрек-кан тамырлары ауруларының алдын алу.

Тыныс алу үрдісі мен механизмі. Тыныс алу ағзаларының құрылысы мен қызметінің жас ерекшеліктері. Тыныс алудың реттелуі мен оның жас ерекшеліктері. Өкпенің тіршілік сыйымдылығы. Тыныс алу ағзаларының кызметтерінің бұзылуы, себептері және алдын алу

Асқорыту жүйесінің морфофункционалды ерекшеліктері. Ауыз қуысында ас қорыту. Асқазан қуысында ас қорыту. Аш ішекте ас қорыту. Тоқ ішектегі ас қорыту. Асқорыту жүйесінің қызметін реттеу. Асқорыту жүйесінің жас ерекшеліктері.

Метаболизм процестерінің жас ерекшеліктері. Әр түрлі қызмет нысандарындағы энергия шығыны. Тамақтанудың физиологиялық негіздері. Тамақтану гигиенасы.