154
Оның ойынша, бастапқы христиандық дін жақсы дін болған.
Алайда белгілі бір уақыт өте келе, шіркеу қызметшілері әртүрлі әдет-
ғұрыптар мен салт-жораларды ойлап тауып, оның мәнін бұрмалай бас-
тады.
Діни мәселелерде деист бола отырып, Толанд табиғи пантеизм идея-
ларын насихаттады. Аса жарқын шығармаларының бірі –
«пантеисти-
кон» кітабында ол: «Барлығы – бірбүтіннен, ал бірбүтін барлығынан
пайда болды. Солай болған соң, Ғалам ұзындығы бойынша шексіз,
тұтастай алғанда, қозғалыссыз және мәңгі өмір сүру және болашақта
мәңгі болу мағынасында – бір мезгілде бұлжымас және қажетті», – деп
жазды.
Оның бұл идеялардың еуропалық философияның дамуына үлкен
ықпалы болды.
«Адам еркіндігінің» қызықты тұжырымдамасын антони кол-
Достарыңызбен бөлісу: