ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы
жүктеу/скачать 2,22 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «бірөлшемді адам»
| Неофрейдизмнің жарқын өкілдері – Герберт Маркузе және Эрих
Фромм болып табылады. Оларды XX ғасырдың 20-сыншы және 30 жылдарының басында әлеуметтік зерттеулер орталығы ретінде пайда болған франкфурттық мектеп біріктіреді. Екеуі де – фрейдомарксис-
Әлеуметтік философ және әлеуметтанушы Маркузе марксизмнің, экзистенциализмнің және психоталдаудың кейбір идеяларын жинақ- тауға бағытталған «қоғамның сын теориясын» негіздеді. Ол техногендік өркениет және бұқаралық мәдениет қызметінің өнімі ретінде «бірөлшемді адам» тұжырымдамасын ұсынды; адам бейнесін бұрмалайтын және тұлғаның шеттетілуіне жеткізетін жүйелер ретінде капитализмнен де, социализмнен де «ұлы бас тарту» қағидасын алға тартты. Маркузенің ең танымал еңбегі – «бірөлшемді адам» (1964). Орыс тілінде 1994 жылы ғана басылып шықты. Онда автор қоғамда бір өлшеммен ғана өмір сүретін, өзіндей жарымжан және тегіс философия- ны басшылыққа алатын адамның бейнесін сомдады. Жаппай бақылау жасаудың салдарынан сын тұралап қалған қоғам – ол оппозиция- сыз қоғам. Философия бұл жерде технократтық рационализация мен позитивизмнің ең жаман түрі қолдайтын билік күшінің логикасы салған жарадан зардап шегеді (мұнда ол философиялық зерттеудің танымдық құндылығын жоққа шығарады). Технологиялық қоғамда жұмыспен қамту және әлеуметтік мінез-құлықты ғана емес, сонымен қатар дер- бес қажеттіліктерді де айқындай отырып, аппарат тұтас билікке 285 ұмтылады. Ой мен сөздің, сана мен бастамашылықтың бостандығы бүтін қоғамның тағдырын бөліседі. Белгіленген әлеуметтік тәртіптерге қатысты сынның толық жойылуы тән болған бірөлшемді адам осындай қоғамда қалыптасады. Осындай жағдайларда өзгерістердің қозғаушы күші барлық әлеуметтік құндылықтардан БАС ТАРТУ болып табыла- ды, ал революциялық көтерілістердің бастамашылығы «аутсайдерлер- ге» (люмпендер 1 мен жұмыссыздарға), сондай-ақ түпкілікті зияткерлер мен студенттерге өтеді. Егер Фрейд сөзсіз бостандықты шектеулі құрылған өркениеттің бағасы ретінде санаса, Маркузенің пайымдауынша, бұл мүлде «өмір бойы ақы төлеу керек» дегенді білдірмейді. Маркузенің пікірінше, капитализмнің дамуы көп нәрсені өзгертті, ал енді жаңарту үшін күрес Маркс көрсеткен жолмен жүре алмайды, өйткені «бірөлшемді қоғамның тоталитарлық үрдістері қарсылықтың дәстүрлі формаларын тиімсіз етеді...». Фрейдизмді жаңартуға тырысып және негізге либидоны, яғни жыныстық ырықсыз сезімді ғана алып, Маркузе өткен жүзжылдықтың 60-70 жылдарындағы жастар бүлікшілігі кезеңінің Еуропадағы «жыныстық революция» үдерістерін түсіндіруге әрекет жасады. Неофрейдизмнің келесі жетекші өкілі – неміс-американдық фило- соф, әлеуметтанушы және психолог Эрих Фромм болды. Ол Фрейдтің биологизмін теріске шығарды және санадан тыс әрекет нышанын қайта қарап, адамдардың назарын басылып-жаншылған жыныстық ырықсыз сезімнен әлеуметтік себептерден туған дау-дамай жағдайларына аударды. Фромм адамның психикасы мен қоғамның әлеуметтік құрылымы арасындағы байланыстырушы тармақ ретінде «әлеуметтік сипат» ұғымын енгізді. Сол заманғы қоғам дағдарысының себептерін талдауға оның ең та- нымал еңбектерінің бірі «Ие болу немесе болу» (1976) арналды. Бірақ бастапқыда бұл кітаптың көптеген идеяларына автор кең тараған
жүктеу/скачать 2,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|