ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы



Pdf көрінісі
бет373/440
Дата07.01.2022
өлшемі2,22 Mb.
#17066
1   ...   369   370   371   372   373   374   375   376   ...   440
кездейсоқтыққа  үлкен  маңыз  беріледі,  өйткені  бейберекеттіктің 

ішінде  заттар  мен  денелер  өз-өздерін  қалыптастырады,  яғни 

соңғының  қиратушылық  емес,  жасампаздық  сипатын  дәлелдейді. 

Құрылысы  күрделі  жүйелерді  зерттейтін  ғалымдар  (математикада  – 

А.Пуанкаре,  А.Андронов  және  басқалары,  физикада  –  И.Пригожин, 

Г.Хакен) өз нысандарының дерексіз-теориялық үлгісін жасайды. Бүгінгі 

күні  әлемнің  бағдарсыз  ғылыми  бейнесінің  санаттық  жиынтығы 

құрылды деп нақты сеніммен айтуға болады. 

Бағдарсыз дамудың негізгі санаттары төмендегідей:

а)  синергетика  –  тең  салмақты  емес  ашық  жүйелердегі  өз-өзін 

ұйымдастырушылық үдерістерін зерттейтін ғылым;



374

ә)  бифуркация – құрылысы күрделі жүйелерде оның орнықты си-

патын жоғалтып, алдында ары қарай жетілудің жаңа мүмкіндіктерінің 

тұтас жиыны ашылатын сәт. Осы тұрғыда, еркіндік – бұл «танылмаған 

қажеттік»  емес,  тұлғаның  алдында  пайда  болған  көптеген 

мүмкіндіктердің «таңдауы»;

б)  апат  –  жүйенің  дамуындағы  біртіндіктің  үзілуі  және  мүлдем 

жаңа қасиеттердің пайда болуы;

в)  аттрактор  –  жүйенің  «тартымдылығына»  орай  әр  кездері  онда 

пайда болатын «бүліктерді» басып тастау орын алады;

г)  флуктуация – жүйе бифуркациясы нүктесінде әлдебір кездейсоқ 

факторлардың оны дамудың жаңа жолына ауыстыруға шешімді түрде 

ықпал  ету  мүмкіндігі.  Мысалы,  қоғамдық  өмірде,  ол  бифуркация 

нүктесіне  жеткен  кезде,  әлдебір  кездейсоқ  оқиға  немесе  қайсыбір 





Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   369   370   371   372   373   374   375   376   ...   440




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет