ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы

138

мүлдем  қарама-қайшы  адам  болды.  Рас,  ол  еңбекқор,  ұқыпты,  алдап-

арбаушылықтан  бойын  аулақ  ұстайтын,  ақша  істерінде  адал  адам 

еді.  Дегенмен  екіжақты  өмір  сүрді.  Оның  екі  философиясының  бо-

луы  да  соған  байланысты:  бірі  –  «ресми»,  билік  иеленгендердің 

конъюнктуралық  мүдделеріне  есептелген,  ал  екіншісі  –  өзі  үшін  деп 

жазылған  іспетті  (ол  Лейбниц  қайтыс  болғаннан  кейін  белгілі  бо-

лып, оның даңқын асырды). «Дүние – әлемдегілердің ең жақсысы», – 

деп  жариялаған  нақ  осы  «ресми»  Лейбниц  болды  (оған  Ф.Г.Бергли 

мысқылдап:  «...Ондағының  барлығы  –  қажетті  жамандық»,  –  дегенді 

қосқан-ды. Ал екіншісі оған дейін қол жеткен жетістіктердің барлығын 

сын  көзбен  қайта  қарап,  алдыңғылардың  бастағандарын  аяқтап 

шықты,  сөйтіп,  еуропалық  рационализм  философиясының  даңқын 

шығарды.

Көп мәселелерде Спинозаға қарыздар болған Лейбниц бұны мұқият 

жасырып  келді,  өйткені  Спинозаның  күпірлікпен  аты  шықты  және 

«сақтанып  жүру  мақсатында  оған  әлдеқалай  бір  мақтау  сөз  айтып 

қалудан тартынатын; ал Лейбництің артық кеткені соншалық, күпір ев-

реймен жеке таныстығының қаншалықты дәрежеде екені туралы өтірік 

айтатын»  (Рассел  Б.  История  западной  философии.  –  529-бет).  Бірақ 

бұл  –  адамгершілік  қасиеттері.  Алайда  ғалым  ретінде  ол  өзінің  жан-

жақтылығын  көрсетті  және  ол  әділетті  түрде  ұлы  данышпандардың 

бірі саналады:

•  Математикаға  ол  шексіз  кіші  бөлшектер  түсінігін  енгізді  (Нью-

тонмен болған әйгілі пікірталас).

• Тарихта ол Брауншвейский князьдігін зерттеуші ретінде танымал.

• Саясатта Мысыр экспедициясы жобасының авторы ретінде белгілі, 

кейін көп жылдар өткен соң, оны Наполеон Бонапарт пайдаланған.

• Оның докторлық диссертациясы заң мәселелеріне арналған.

• Инженерлік-құрылыс жобалары да кеңінен танымал.

Лейбництің  негізгі  философиялық  еңбектері:  «адамның  ақыл-

жүктеу/скачать 2,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: